BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ Konumuza öncelikle; Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelikle başlayalım. Yönetmelikte geçen tanımlar: Biyolojik etkenler: Herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dahil mikroorganizmaları, hücre kültürlerini ve insan parazitlerini, Mikroorganizma: Genetik materyali replikasyon veya aktarma yeteneğinde olan hücresel veya hücresel olmayan mikrobiyolojik varlığı, Hücre kültürü: Çok hücreli organizmalardan türetilmiş hücrelerin in–vitro olarak geliştirilmesini, ifade eder.

BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ Tanımlanan biyolojik etkenler; enfeksiyon risk düzeyine göre 4 risk grubunda sınıflandırılır; Grup 1: İnsanda hastalığa yol açma ihtimali bulunmayan biyolojik etkenler. Grup 2: İnsanda hastalığa neden olabilen, çalışanlara zarar verebilecek, ancak topluma yayılma olasılığı olmayan, genellikle etkili korunma veya tedavi imkanı bulunan biyolojik etkenler. Grup 3: İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski bulunabilen ancak genellikle etkili korunma veya tedavi imkanı olan biyolojik etkenler. Grup 4: İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski yüksek olan ancak etkili korunma ve tedavi yöntemi bulunmayan biyolojik etkenler.

BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ İşçinin sağlık ve güvenliğine yönelik herhangi bir riski değerlendirmek ve alınması gereken önlemleri belirlemek için, işçinin maruziyetinin türü, düzeyi ve süresi belirlenir. Birden fazla grupta yer alan biyolojik etkenlere maruziyetin söz konusu olduğu işlerde risk değerlendirmesi, zararlı biyolojik etkenlerin tümünün oluşturduğu tehlike dikkate alınarak yapılır. Risk değerlendirmesi, düzenli aralıklarla ve işçinin biyolojik etkenlere maruziyet koşullarını etkileyebilecek herhangi bir değişiklik olduğunda yenilenir

BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ Risk değerlendirmesi, aşağıdakileri de kapsayan tüm bilgiler dikkate alınarak yapılır; Biyolojik etkenlerin sınıflandırılması, Yetkililerin biyolojik etkenlerin denetim altına alınması hakkındaki önerileri, İşçilerin işlerinin sonucu olarak ortaya çıkabilecek hastalıklarla ilgili bilgiler, İşçilerin işlerinin sonucu olarak ortaya çıkabilecek alerjik veya toksik etkiler, Yaptıkları işle doğrudan bağlantılı olarak işçilerin yakalandığı hastalıkla ilgili bilgiler

BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ Grup 1 biyolojik etkenlerle çalışmalarda, genel mesleki Güvenlik ve hijyen ilkelerine uyulmalıdır. Bu işyerleri: Gıda üretilen fabrikaları, Tarım, Hayvanlarla ve/veya hayvan kaynaklı ürünler ile çalışılan yerler, Sağlık hizmetlerinin verildiği yerler (Karantina dahil morglar), Mikrobiyolojik teşhis laboratuarları dışındaki klinikler, Veterinerlik ve teşhis laboratuarları, Atıkları yok eden fabrikalar, Kanalizasyon, arıtma tesisleri, Bu İşyerlerinde risk değerlendirmesine göre önlemler alınmalıdır.

BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ Yönetmelik kapsamındaki işyerlerinde işverenler aşağıda belirtilen hususlara uymakla yükümlüdürler. 1. Ġkâme: Yapılan işin özelliğine ve teknik gelişmelere uygun olarak, zararlı biyolojik etkenlerin kullanım şartlarında işçilerin sağlığı için tehlikeli olmayan veya daha az tehlikeli olan biyolojik etkenler kullanacaktır. 2. Risklerin azaltılması için: • Maruz kalan veya kalabilecek işçi sayısı en az sayıda tutulmalıdır. • Çalışma prosesleri ve teknik kontrol önlemleri, biyolojik etkenlerin ortama yayılmasını önleyecek veya ortamda en az düzeyde bulunmasını sağlayacak şekilde düzenlenmelidir. • Öncelikle toplu koruma önlemlerine mümkün değilse kişisel korunma yöntemleri uygulanmalıdır. • Hijyen önlemleri, biyolojik etkenlerin çalışma yerlerinden kontrol dışı dışarıya taşınması veya sızmasının önlenmesi veya azaltılmasını sağlayacak şekilde uygulanmalıdır.

BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ • Yönetmelikte verilen biyolojik risk işareti ile birlikte ilgili diğer uyar işaretleri de kullanılmalıdır. • Biyolojik etkenlerin karıştığı kazaların önlenmesine yönelik plan hazırlanmalıdır. • Gerekiyorsa ve teknik olarak mümkünse, kullanılan biyolojik etkenlerin muhafaza edildikleri ortam dışında bulunup bulunmadığının belirlenmesi için ölçümler yapılmalıdır. • Atıkların, uygun işlemlerden geçirildikten sonra işçiler tarafından güvenli bir biçimde toplanması, depolanması ve işyerinden uzaklaştırılması, güvenli ve özel kapların kullanılması da dahil uygun yöntemlerle yapılmalıdır. • Biyolojik etkenlerin işyeri içinde güvenli bir şekilde taşınması için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.

BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ 3. Bakanlığın Bilgilendirilmesi: Risk değerlendirmesi sonuçları işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden risk bulunduğunu ortaya koyuyorsa işveren; • Risk değerlendirmesinin sonuçlarını, • İşçilerin biyolojik etkenlere maruz kaldığı veya kalabileceği işleri, • Maruz kalan işçi sayısını, • İşyerinde sağlık ve güvenlikten sorumlu kişilerin adı, soyadı, unvanı ve bu konudaki yeterliliği. • Çalışma şekli ve yöntemleri de dahil olmak üzere alınan koruyucu ve önleyici önlemleri, • Fiziksel engellerin ortadan kalkmasından kaynaklanabilecek, Grup 3 veya Grup 4 de yer alan biyolojik etkenlere maruziyetten işçilerin korunması için acil eylem planını, • Biyolojik etkenin ortama yayılmasına ve insanda ciddi enfeksiyona ve/veya hastalığa sebep olabilecek herhangi bir kaza veya olayı, • İşletmenin faaliyeti sona erdiğinde, maruz işçilerin listesi ile tutulan tüm tıbbi kayıtları Bakanlığa vermekle yükümlüdür.

BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ 4. Hijyen ve kişisel korunma: Biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda aşağıdaki hususlara uyulmalıdır. • İşçiler, biyolojik etkenlerin bulaşma riski bulunan çalışma alanlarında yiyip içmemelidir. • İşçilere uygun koruyucu giysi veya diğer uygun özel giysi sağlanmalıdır. • İşçilere, göz yıkama sıvıları ve/veya cilt antiseptikleri de dahil, uygun ve yeterli temizlik malzemeleri bulunan yıkanma ve tuvalet olanakları sağlanmalıdır. • Koruyucu ekipmanlar, belirlenmiş bir yerde uygun olarak muhafaza edilmeli, her kullanımdan sonra ve mümkünse kullanımdan önce kontrol edilip temizlenmelidir. • Bozuk koruyucu ekipmanlar, kullanımından önce tamir edilmeli veya değiştirilmelidir. • İnsan ve hayvan kaynaklı numunelerin alınması, işlem yapılması ve incelenmesi yöntemleri belirlenmelidir.

BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ 5. Eğitim-talimatlar-bilgilendirme: İşyerinde çalışan işçilere uygun ve yeterli eğitim verilmeli, aşağıda belirtilen konularda gerekli bilgi ve talimatlar verilmelidir. • Olası sağlık riskleri, • Maruziyeti önlemek için alınacak önlemler, • Hijyen gerekleri, • Koruyucu ekipman ve elbiselerin kullanımı ve giyilmesi, • Herhangi bir olay anında ve olayların önlenmesinde işçilerce yapılması gerekenler. Eğitim; • Biyolojik etkenlerle temasın söz konusu olduğu çalışmalara başlanmadan önce, • Yeni veya değişen risklere göre uyarlanacak, • Gerektiğinde periyodik olarak tekrarlanacak eğitimler verilmelidir.

BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ Maruz Kalan Ġşçilerin Listesi: Biyolojik etkenlere maruz kalan işçilerinin listeleri aşağıdaki esaslara göre tutulmalıdır. a) Grup 3 veya Grup 4 biyolojik etkenlere maruz kalan işçilerin listesi, yapılan işin türüne, maruz kalınan biyolojik etkene, meydana gelen kaza ve olaylara uygun olarak, b) Bu liste ve kayıtlar maruziyet sona erdikten sonra da en az 20 yıl saklanmalıdır. Aşağıda belirtilen enfeksiyonlara neden olabilecek biyolojik etkenlere maruziyette ise bu liste, bilinen son maruziyetten sonra en az 40 yıl boyunca saklanmalıdır. 1) Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen biyolojik etkenlere maruziyette,

BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ 2) Eldeki bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın ortaya çıkmasına kadar teşhis edilemeyen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette, 3) Hastalığın gelişmesinden önce uzun kuluçka dönemi olan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette, 4) Tedaviye rağmen uzun süreler sonra nükseden hastalıklara yol açan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette, 5) Uzun süreli ciddi arıza bırakabilen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette, Sağlık Gözetimi Biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda işçiler; 1) Çalışmalara başlamadan önce ve 2) Düzenli aralıklarla, sağlık gözetimine tabi tutulmalıdır.

BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ ETKENLERİ Bakteriler Protozoalar MİKROORGANİZMALAR Virüsler Mantarlar Ve benzeri mikro organizmalardan oluşur.

BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ Mantarlar Virüsler Bakteriler Protozoalar MĠKROORGANĠZMALAR Bu mikro organizmalar ; Hava ve vektörleri Doğrudan temas Ortak kullanılan canlı veya cansız maddeler Vasıtasıyla insanlara bulaşırlar.

BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ BĠYOLOJĠK RĠSKLERE MARUZ KALINAN SEKTÖRLER Tarım: Ürünün yetiştirilmesi ve hasadı (Hayvancılık, Ormancılık, Balıkçılık) Tarım ürünleri: Gıda paketleme, Depolama (Tahıl siloları, tütün ve diğerleri) Hayvan tüyleri ve derilerinin işlenmesi: Tekstil fabrikaları Ağaç işleme: marangozhaneler Hasta insan bakımı: Tıbbi ve Dental Klinik ve araştırma Laboratuarları Hayvan Bakım Laboratuarları Kişisel bakım: Saç bakımı, vücut bakımı Katı ve sıvı atıkların yok edilmesi Endüstriyel atıkların yok edilmesi

BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ RİSKLİ MESLEK GRUPLARI • Tarım sektöründe çalışanlar • Hayvanlarla ve/veya hayvan kaynaklı ürünlerle çalışanlar • Gıda sektöründe çalışanlar • Sağlık çalışanları • Laboratuvar çalışanları

BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ GENEL ÖNLEMLER • Periyodik taramalarla duyarlı kişi saptanması, • Personel eğitimi, • Çalışırken uyulacak hareket tarzlarının belirlenmesi, • Laboratuvar mimari yapılarının işlevlerine uygunluğu, • Uygun yalıtım ve dezenfeksiyon önlemleri, • Enfeksiyon taraması için epidemiyolojik sistem, • Aktif immünizasyon

BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ LABARATUVARLARDA GENEL GÜVENLİK ÖNLEMLERİ • Ağızla pipet kullanılmamalı, • Pipetle çalışırken baloncuk oluşmamasına dikkat edilmesi, • Pipet yerine iğne ve şırınga kullanılmaması, • Özelerin kullanılmadan önce soğutulması, • Tüp kapakları açıldığında tüp ağzının alkollü bez ile örtülmesi, • Tüm tehlikeli işlemlerin “Biyolojik Güvenlik Kabini”nde yapılması,

BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ LABARATUVARLARDA GENEL GÜVENLİK ÖNLEMLERİ • Santrifüj işleminin iyi havalandırılan bir odada yapılması, sağlam plastik tüp kullanılması, • Parenteral enjeksiyon ve aspirasyonun iğnesi kilitlenen enjektörle yapılması, iğne enjektörden ayrılırken alkollü bezle tutulması, • Kullanılmış iğne ve enjektörlerin doğruca dar ağızlı sağlam kaplara atılması, • Tüm kontamine materyalin atılmadan önce otoklavdan geçirilmesi,

BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ LABARATUVARLARDA GENEL GÜVENLİK ÖNLEMLERİ • Tüm kontamine cam ve pipetlerin otoklava gitmeden önce dezenfektanlı kaplarda toplanması, • Laboratuvarlarda yemek, içmek ve sigara içmenin yasaklanması, • Çıkarken ellerin yıkanması, önlüklerin laboratuvarlarda bırakılması, • Serum veya örnek saklanan buzdolabında yiyecek bulunmaması.