KİŞİLİK VE DEĞERLER 5. hafta

Kişilik nedir? Kişilik kelimesi Latince’deki “persona” kavramına dayanmaktadır. Persona, Klasik Roma tiyatrosunda oyuncuların temsil ettikleri rollere göre yüzlerine taktıkları maskelere verilen isimdir. Yüze takılan bu maskelerle kişiler arasındaki farklılıklar anlatılmaktadır.

KİŞİLİK KAVRAMI İnsanların biyolojik olarak birbirlerine benzemelerine karşın her insanın diğerinden farklı kılan özellikler vardır. İnsanların düşünme biçimleri, çevreyi algılayış şekilleri ve verdikleri tepkiler birbirlerinden farklıdır. Bireysel bu farklılıklar kişilik kavramını ortaya çıkarmaktadır. Bireylerin diğer bireylerle olan konuşma tarzları, konuşurken gösterdikleri tepkiler, mimikler ve diğer hareketler bireyin kişiliğini yansıtmaktadır .

KİŞİLİK KAVRAMI VE KAPSAMI Kişilik, “bir insanı başkalarından ayıran bedensel, zihinsel ve ruhsal özelliklerin bütünüdür.” Kişilik: «Bir bireyin diğer bireylere tepki göstermek veya onlarla etkileşime girmek için kullandığı yolların tamamı». Kişilik “bireyin belirgin değişmeyen ve tutarlı olan özelliklerinin tümünü ifade eder”. Kişilik, yavaş oluşan ve aniden değişmeyen bir davranışsal özellikler bütünüdür. KİŞİLİK kavramını oluşturan 3 temel nokta: Benzersizlik ve kendine özgü olması Tutarlılık Değişmezlik veya durağanlıktır.

Karakter: “kişiye özgü davranışların bütünü olup insanın bedensel, duygusal ve zihinsel etkinliğe çevrenin verdiği değerdir. Karakter bireyin doğuştan getirdiği ve zamanla değişmeyen özelliklerinden oluşur. Karakter kişiliğimizin iskeletidir. Mizaç ya da huy: kişilerin duygusal denge durumu ile ilgilidir. Çabuk kızmak, öfkelenmek, hareketli olmak gibi özellikler mizaç kapsamında değerlendirilir.

Benlik: kendi kişiliğimize ilişkin kanılarımız ve kendi kendimize görüş biçimimizdir. Benlik “ben neyim?”, “ ne yapabilirim”, yeteneklerim nelerdir?” “hangi değer yargılarına sahibim?” soruları ile ilişkilidir.

KİŞİLİĞİN BAŞLICA ÖZELLİKLERİ Kişilik doğuştan var olan ve sonradan edinilen eğilimlerin bütününden meydana gelmiştir Kişilik bireylerin eğilimlerini çevreye uydurur. Yani aynı birey farklı çevresel koşullar altında farklı tutum ve davranışların ortaya çıkmasına neden olan bir sosyal uyum kavramı olarak karşımıza çıkar. Her kişiliğin doğuştan kazanılmış bir tek karakteri vardır ve karakter kişiliğin vazgeçilmez bir unsurudur Her bireyin kişisel özelliğini diğerlerinden ayıran birtakım farklılıklar vardır .

KİŞİLİĞİ BELİRLEYEN FAKTÖRLER Kalıtım veya doğuştan getirilen özellikler, Sosyo-kültürel faktörler, Aile faktörü, Eğitim imkanlarını, yaşam ve düşünce biçimlerini etkileyen sosyal yapı ve sosyal sınıf faktörleri, Yaşanılan bölgenin coğrafi özellikleri, İletişim araçlarının kullanımı, teknoloji, iş imkanları ve sahip olunan meslek gibi çeşitlendirilebilecek diğer özellikler

Ayrı yetiştirilen ikizlerle yapılan bir çalışmanın sonuçlarına göre kalıtım kişiliği belirlemede önemli bir rol oynamaktadır. Minnesota Üniversitesi araştırma projesi yönetici yardımcısı Dr. Nancy Segal bu resimde doğumda ayrılmış, farklı aile ortamlarında yetiştirilmiş ve 31 yıl sonra tekrar bir araya getirilmiş ikizlerle birlikte görünmektedir.

Myers-Briggs Tipi Gösterge Myers-Briggs Tipi Gösterge (MBTG): Dört özelliği bağlayarak insanları 16 kişilik tipinden birine yerleştirerek sınıflandıran bir kişilik testi. Terimler aşağıdaki gibi tanımlanmaktadır: Dışa dönük (D) ya da İçedönük (İ) Algısal (A) ya da Sezgisel (S) Düşünen (Ü) ya da Hisseden (H) Yargılayan (Y) ya da Kabul eden (K)

Myers-Briggs Tipi Gösterge Bireylerin içedönüklük ve ya dışa dönüklük boyutu üzerinde çalışmıştır. Jung’a göre bireyin geçmişteki deneyimi ve ve gelecekteki beklentileri kişilik yapısını yakından etkilemektedir.

DIŞA DÖNÜK Dışarıya açık, Sempatik Kendini açıkça ifade eden Etkileşimci Düşünmekten çok konuşan İÇEDÖNÜK Sessiz ve utangaç Aşırı konsantre Düşünmeyi tercih eden DUYUSAL (ALGISAL) Pratik Belirgin Ayakları yere basan Detaycı ve katı SEZGİSEL Genelleştirici soyut Seçenekler sunan kuramsal DÜŞÜNEN Sorunları çözerken mantık ve düşünce kullanırlar. Analitik Kafasını kullanan ve adil DUYGUSAL (HİSSEDEN) Kalbini dinleyen Bağışlayıcı Şartlara bağımlı YARGILAYAN Zamana bağlı, kontrol isterler Karar verici, düzenli Organize yapısalcı KABUL EDEN Esnek Keşfedici Açık uçlu İçlerinden geldiği gibi davranırlar.

Büyük beş kişilik modeli Tanım: beş temel boyutu kapsayan bir kişilik değerlendirme modelidir. 1. Duygusal kararlılık: sakin, kendine güvenen, kendini güvende hisseden, sinirli, bunalımlı, kendini güvende hissetmeyen bireyleri tanımlayan kişilik boyutudur. 2. Dışadönüklük: sosyal girişken, ve kendini ifade edebilen bireyleri tanımlayan kişilik boyutudur. 3. Deneyime açıklık: hayal gücü, duygusallık, ve meraklılık açısından bireyleri değerlendiren bir kişilik boyutudur.

Büyük beş kişilik modeli 4. uyumluluk: iyi huylu, ,işbirlikçi, ve güvenilir bireyleri tanımlayan bir kişilik boyutudur. 5. sorumluluk: sorumlu, güvenilir, sebatkar, ve düzenli bireyleri tanımlayan bir kişilik boyutudur

Büyük beş özellikler Neden ilgili? Neyi etkiliyor? Duygusal kararlılık Daha az olumsuz düşünme ve daha az sayıda olumsuz duygu Daha yüksek iş ve yaşam tatmini Daha az stres Dışadönüklük Daha iyi iletişim becerisi Daha fazla Sosyal baskınlık hali Daha fazla kendini duygusal ifade etme durumu Daha yüksek performans Geliştirilmiş liderlik Deneyime açıklık Daha fazla öğrenme daha yaratıcı, Eğitim performansı Değişime daha fazla uyum uyumluluk Daha fazla sevilme hali Daha fazla uyum gösterme sorumluluk Daha fazla çaba ve sebat Daha düzenli ve planlı Daha fazla güdü ve disiplin Şirkete bağlılık

Örgütsel davranış ile ilgili diğer kişilik özellikleri Çekirdek-öz değerlendirme: bireyin kendini sevme veya sevmeme, kendini yeterli ve etkin görüp görmeme, ve çevresinin kontrolünün elinde olduğunu veya çevresinin kontrolü üzerinde kendini güçsüz hissetme derecesi. Makyavelizm: bir bireyin pragmatik olma, duygusal mesafeyi koruma, ve sonuçların araçları mubah kıldığına inanma derecesi.

Narsisizm: kendini beğenmiş, muazzam bir kendini önemseme hissine sahip, aşırıcı derece hayranlık beklentisi içinde ve bir çeşit yetkilendirilmişlik hissine sahip olmaya eğilimlilik. Öz denetim: bireyin kendi davranışlarını dışsal, durumsal etkenlere göre ayarlayabilme kabiliyetini ölçü alan bir kişilik özelliği.

Proaktif kişilik: fırsatları belirleyen, inisiyatif gösteren, eyleme geçen ve anlamlı bir değişim oluşana dek azmeden insanlar. A Tipi Kişilik: Saldırgan bir tutumla kronik bir şekilde sürekli daha ve daha az zamanda, daha ve daha fazla başarmak ve gerekiyorsa, diğer şeylerin ona engel oluşuna veya diğer kişilerin ona karşı çabalarına da karşı koymak için bir çaba içinde bulunmak.

Freidman ve Rosenman’ın (A ve B Tipi) Kişilik Tipleri A tipi Sabırsız, Hareketli Devamlı yarış halinde Çok hızlı konuşan ve yemek yiyen Aynı anda birkaç işi yapabilen veya düşünebilen Rekabetçi Boş zamanlarıyla başa çıkamazlar Sayılara takıntılıdır. B tipi Daha az baskı ve çatışma içinde Aceleci değildir Zamanı iyi kullanır Daha az rekabetçidir Sakin

değerler Değerler: Belirli bir davranış biçimi veya bir duruşu kişisel veya sosyal olarak karşı veya zıt bir davranış biçimine veya bir duruşa tercih edilmesine sebep olan temel inançlardır. Değerler, bireylerin çevrelerine uyumlarına yardımcı olmakta ve onların davranışlarına etki etmektedir. Değerler sistemi : bir bireyin değerlerinin yoğunlukları açısından derecelendirilmesi oluşan hiyerarşi.

Değerlerin önemi Değerler insanların davranışlarını ve motivasyonlarını anlamamız için gerekli temeli belirler ve algılarımızı etkiler. Neyin yapılıp neyin yapılmaması gerektiği ön fikri ile bir kuruma gireriz. Değerler nesnelliği ve akılcılığı (rasyoneliteyi) gölgeler; tutum ve davranışları etkiler.

Amaç değerler, Araç değerler Amaç değerler: arzulanan sonuçlar; bir bireyin hayatı boyunca başarmayı istediği hedefler. Araç değerler: amaç değerlere ulaşmada tercih edilen davranış.

Kuşaklara ait değerler Bebek patlaması çocukları: 1946-1964 yıllarında doğanlar “baby boomer” olarak adlandırılıyor. Özellikle Amerika’da II. Dünya savaşının bitiminde başlayıp 1960 yılı başlarına kadar süren, yıllık doğum hızında büyük artış anlamına geliyor. Bu nesil teknolojiden uzaktır, diğer bir deyişle teknolojiyi benimseyememiştir. iş sadakatleri yüksektir. Diğer kuşaklardan farklı olarak, iş yaşamları için “çalışmak için yaşamışlardır” ifadesi kullanılabilir. Kariyerine sadakat.

X kuşağı X nesli, 1965-1979 arası doğanlara denir. X nesli kurallara uyumlu, aidiyet duygusu güçlü, otoriteye saygılı, sadık, çalışkanlığa önem veren bir kuşak olarak tanımlanıyor. İş yaşamlarında çalışma saatlerine uyumlu olup iş motivasyonları yüksektir. Belirli çalışma süresinden sonra kademe atlayabileceklerine inanırlar ve sabırlıdırlar. Daha çok yaşamak için çalışırlar.

Y kuşağı Y nesli, 1980-1999 arası doğanlardır. bağımsız olmayı seviyorlar, özgürlüklerine düşkünler ve iş yaşamlarında da farklılar. Belirlenen mesai saatleri arasında çalışmayı sevmiyorlar. Bu yüzden, iş saatinden ziyade işe odaklanmaları gerekiyor. Bir an önce yönetici olmak ya da kendi işlerini kurmak istiyorlar. iş hayatını sadece yaşamlarını sürdürebilmek için değil, daha rahat para harcamak için istiyorlar

Z kuşağı Z nesli, 2000 yılı ve sonrası doğanlara denir. İnternet ve mobil teknolojileri kullanmayı seviyorlar. Günümüzde yaygın olan akıllı telefonlar, ipad’ler ya da tablet bilgisayarlar ile her alanda aktifler. Özellikle internet aracığıyla sosyalleşmeyi tercih ediyorlar. Oyuncak yerine ipad’lerle oynarlar ve teknoloji ile birlikte büyürler. Bu yüzden de çabuk tüketen bir nesildir. Fakat internet ile fazla haşır neşir olduklarından aynı anda birden fazla konu ile ilgilenebilme yeteneklerinin gelişeceği tahmin ediliyor. Söz konusu bu yetenek aynı zamanda Y neslinde de yaygın olarak görülüyor ve bu tek bir konuya odaklanmaya göre daha pratik olabilir.

Kuşaklara Ait Değerler

Bireyin kişiliği ve değerlerini iş yeri ile ilişkilendirme Kişilik – iş uyumu teorisi: 6 kişilik tipini tanımlayan ve tatmini ve iş gücü devrini kişilik tipi ile iş ortamı arasındaki uyumun belirlediğini öneren bir teoridir. Kişi –örgüt uyumu: taraflardan birinin diğer tarafın istek ve ihtiyaçlarını karşılaması halinde veya örgüt ve çalışanın benzer karakteristik özelliklere sahip olduğu zaman belirlenebilen uyumluluk halidir.

Değerler Hofstede’nin Kültürleri Değerlendirme Çerçevesi Kültürler arası farklılıkları analiz etmek için en yaygın şekilde başvurulan yaklaşımlardan biri 1970’lerin sonunda Geert Hofstede tarafından yapılmıştır. 40 ülkede 116.000’den fazla IBM çalışanına işle ilgili değerleri hakkında anket uyguladı ve yöneticiler ve çalışanların ulusal kültürün beş değer boyutu üzerinde farklılaştıklarını buldu. Bunlar:

Güç Mesafesi: Bir toplumun kurum ve kuruluşlarındaki güç gücün eşit olmayan bir şekilde dağılmasını kabul etme derecesini tanımlayan bir ulusal kültür tutumu. Bireycilik: İnsanların grupların üyeleri olmaktan çok bireysel olarak hareket etmeyi tercih derecesini tanımlayan bir ulusal kültür tutumu. Toplulukçuluk: İnsanların parçası oldukları grubun diğer üyelerinin onları gözetmelerini bekledikleri sıkı bir sosyal bir çerçeveyi tanımlayan bir ulusal kültür tutumu.

Erillik: Kültürün, başarı, güç ve kontrol gibi geleneksel eril iş rollerini onaylama derecesini tanımlayan bir ulusal kültür tutumu. Sosyal değerler kendini açıkça ifade etme ve maddeciliktir. Dişilik: Erkek ve kadın rolleri arasında çok az fark gözeten bir ulusal kültür tutumu; yüksek dişillik kadınların toplumun tüm kesiminde erkeklerle eşit muamele gördüğünü ifade eder.

Belirsizlikten Kaçınma: Bir toplumun belirsiz ve muğlak durumlarda kendini tehdit altında hissetme ve bu durumlardan kaçınmaya çalışma derecesini tanımlayan bir ulusal kültür tutumu. Uzun Vadeye Dönüklük: Geleceği, tutumluluğu ve sabıra değer veren bir ulusal kültür tutumu. Kısa Vadeye Dönüklük: Geçmiş ve geleceği, geleneğe saygıyı ve sosyal sorumlulukların yerine getirilmesine değer veren bir ulusal kültür tutumu.

Kültürler arasındaki değer farklılıklarını anlamak farklı ülkelerden gelen çalışanların davranışlarını açıklamaya yardımcı olur. Hofstede’nin kültürleri değerlendirme çerçevesine göre, Çin uzun vadeye dönüklükte ve güç mesafesinde yüksek, bireyselcilikte düşük, erillik ve belirsizlikten kaçınmada orta seviyededir.

KİŞİLİK TESTİ AŞAĞIDAKİ SORULARI YANITLARKEN 1-10 ARASI PUANLAR VERİNİZ. EN DÜŞÜK BELİRTİ İÇİN 0 EN YÜKSEK BELİRTİ İÇİN 10 RAKAMINI VERİNİZ.

GEREKMEDİĞİ ZAMANLARDA BİLE BİR CÜMLENİN SONUNU GETİRMEKTE NE KADAR SABIRSIZSINIZ?

NE DERECE HIZLI HAREKET EDER YÜRÜR VEYA YERSİNİZ?

KENDİNİZİ AYNI ANDA BİRDEN FAZLA ŞEYİ YAPMAYA VE DÜŞÜNMEYE NE DERECE ZORLUYORSUNUZ?

SİZİ ÖZELLİKLE İLGİLENDİRMEYEN KONULARI DİNLEMEK NE DERECE GÜÇ GELİYOR

BİR KAÇ GÜN VEYA BİRKAÇ SAAT HİÇ BİR ŞEY YAPMADIĞINIZDA KENDİNİZİ NE DERECE SUÇLU HİSSEDİYORSUNUZ

ÇEVRENİZDEKİ GÜZEL VE ÖNEMLİ ŞEYLERLE NE ORANDA İLGİLENEMEZ OLDUNUZ

DAHA AZ ZAMANA DAHA FAZLA ŞEYİ SIĞDIRMAYI NE KADAR İSTİYORSUNUZ

KARAKTERİSTİK HAREKETLERİNİZ VE SİNİRSEL TİKLERİNİZ NE KADAR?

BAŞARINIZDA BİR ÇOK ŞEYİ BAŞKALARINDAN DAHA HIZLI YAPMA YETENEĞİNİZİN ROL OYNADIĞINA NE KADAR İNANIYORSUNUZ?

YALNIZ KENDİ DAVRANIŞLARINIZI DEĞİL BAŞKALARININ DAVRANIŞLARINI DA SAYISAL OLARAK DEĞERLENDİRMEYE NE KADAR EĞİLİMLİSİNİZ?

TOPLAM PUANINIZ 60’DAN FAZLA İSE A TİPİ KİŞİLİĞE ULAŞMIŞSINIZ DEMEKTİR.