FİBROMİYALJİ SENDROMU TANI VE KLASİK TEDAVİSİ Dr. A. Bülent Çivitci

TANIM FMS, kas iskelet sisteminde yaygın ağrı ve katılık ile birlikte fizik muayenede palpasyonla ağrılı hassas noktalar saptanan, spesifik laboratuvar bulgusu olmayan klinik bir tablodur.

TARİHSEL SÜRECİ Fibromiyalji hastalığının ilk kez romatizmal bir durum olduğu ve kasta ağrılı noktalarla birlikteliği Froriep tarafından 1843 yılında tarif edilmiştir. Sir William Gowers 1904 yılında “fibrozitis” terimini kullanmıştır.

TARİHSEL SÜRECİ 1970’lerin ortalarında Smythe ve Moldofsky tarafından yeni bir terim olan fibromiyalji tanımlanmış olup; bağ dokusu inflamasyonundan ziyade bir ağrı bozukluğu olarak kullanılmaya başlanmıştır. Fibromiyaljili hastalarda kronik ağrı, uyku bozukluğu, sabah katılığı ve yorgunluk ile birlikte 14 ağrılı noktanın 12sinde hassasiyetten oluşan ilk FM tanı kriterlerini yayınlamışlardır.

TARİHSEL SÜRECİ Uyku bozukluğu, sabah katılığı ve yorgunluğun bir çok insanda olabileceğine dair itirazlar, Muhammed Bin Yunus’un 1981 yılında yaptığı çalışmada yanıtını bulmuştur. Ağrı, yorgunluk ve uyku bozukluğu gibi bu sendromun karakteristik özellikleri ve hassas nokta sayısı yüksek aynı zamanda sübjektif doku şişliği, parestezi, gerilim tipi başağrısı, migren ve irritabl barsak sendromu gibi bulguların da kontrol grubuna göre anlamlı derecede yüksek

TARİHSEL SÜRECİ 1990 yılında Amerikan Romatoloji Cemiyeti (ACR) FM sınıflandırma kriterlerini belirleyip yayınlamıştır.

TARİHSEL SÜRECİ ACR 1990 kriterlerinin FM alt gruplarının ayrılmasında, ağrı dışı yakınma ve semptomların ön planda olduğu durumlarda ve tedavinin kişiselleştirilmesinde yeterli olmaması nedeniyle ACR tarafından 2010 yılında yaygın ağrı indeksi ve semptom şiddeti skorlarını içeren yeni tanı kriterleri belirlenmiştir.

EPİDEMİYOLOJİ Fibromiyalji erişkinlerin yaklaşık %2’sinde görülür, Kadın > erkek ve Beyaz ırkta görülme oranı daha sıktır.

EPİDEMİYOLOJİ en çok doğurganlık çağındaki veya çalışma hayatındaki kadınlarda görülmesine rağmen çok geniş bir yaş dağılımı da vardır Türkiye’de her yıl yaklaşık olarak 100.000 kişiye tanı konulmaktadır.

KLİNİK BULGULAR kronik yaygın kas iskelet sistemi ağrısı, yorgunluk, bitkinlik, yorgun uyanma, sabah tutukluğu, yumuşak dokularda şişlik hissi, karıncalanma, titreme, aşırı terleme,

KLİNİK BULGULAR ekstremitelerde soğukluk hissi, kronik baş ağrısı (migren), temporamandibüler eklem ağrısı, dismenore, premenstrüel sendrom, irritabl barsak sendromu, dizüri (kadın üretral sendromu),

KLİNİK BULGULAR kardiyak ve solunum sistemi semptomları, anksiyete, Raynaud fenomeni, sikka semptomları

KLİNİK BULGULAR Hastalığın en önemli bulgusu kronik yaygın kas iskelet sistemi ağrısıdır. Ağrı, vücudun hem solunda hem sağında, hem alt hem üst vücut yarısında ve aksiyal iskelettedir. Kronik olması ise 3 aydan daha uzun sürmesi

KLİNİK BULGULAR Parmak ile palpasyonda duyarlılık beklenen hassas nokta yerleri; Oksiput : Suboksipital kas yapışma yerinde Alt servikal : C5-C7’de intertransvers aralığın ön yüzleri Trapezius : Üst kenarının orta noktası Supraspinatus : Skapula spinası üzerinde iç kenara yakın İkinci kot : 2. Kostokondral bileşkede Lateral epikondil : Epikondillerin 2 cm distalinde Gluteal : Gluteal kasın ön kıvrımında gluteusun üst dış kadranları Büyük trokanter : Trokanterik çıkıntı arkası Diz : Eklem çizgisinin proksimalinde medial yağ yastığında

KLİNİK BULGULAR Tutukluk yaygındır ve sabahları daha belirgin olup tüm gün sürebilmektedir. Yumuşak dokularda şişlik hissi %50 genellikle ekstremitelerde eklem ya da eklem dışı yerleşimli Yorgunluk ve halsizlik %75- 90 sabah yataktan kalkarken ve günün ileri saatlerinde en fazla

KLİNİK BULGULAR Psikolojik bulgular %30- 60 anksiyete, stres ve depresyon Migren ve migren dışı baş ağrıları %28-58 Dismenore %50 Gastrointestinal problemler %60 ve Raynaud fenomeni de % 30 bildirilmiştir . Huzursuz bacak sendromu FM’lilerin %30unda Ağız ve göz kuruluğu sikka semptomlarına benzer kuruluk bulguları (anormal duyu algısı)

TANI ACR (American College of Rheumatology) 1990 Fibromiyalji Sınıflandırma Kriterleri 1. Yaygın ağrı hikayesi: Ağrının yaygın kabul edilebilmesi için; vücudun sağ ve sol yarısında, belin alt ve üst tarafında ağrının olması ve ek olarak aksiyel iskelet (servikal omurga veya göğüs kafesi veya torasik omurga veya bel) ağrısının olması 2. 18 hassas noktanın en az 11’inde palpasyon ile ağrının olması

TANI Fibromiyalji hastalarının yaklaşık %25’inin ACR 1990 kriterlerini karşılamaması, bu kriterlerin tanı konulan hastalarda hastalık şiddetini gösteren bir belirtecinin olmaması ve hastalığın takibinde de kullanılamaması üzerine 2010 yılında ACR yeni tanı kriterlerini açıklamıştır.

TANI ACR (American College of Rheumatology) 2010 Fibromiyalji Tanı Kriterleri Kriterler 1. Yaygın vücut ağrı indeksi 7 veya üzerinde ve semptom şiddeti skalası 5 veya üzerinde olan hastalar ya da yaygın vücut ağrı indeksi 3-6 arasında ve semptom şiddeti skalası 9 veya üzerinde olması 2. Semptomların en az 3 aydır aynı düzeyde olması 3. Ağrıyı açıklayacak başka bir hastalığın olmaması

TANI Saptama Yaygın vücut ağrı indeksi: son hafta boyunca ağrılı vücut bölgelerinin sayısı saptanır (skor 0-19 aralığındadır) Omuz kuşağı, sol-sağ Kalça, sol-sağ Çene, sol-sağ Sırt Üst kol, sol-sağ Uyluk, sol-sağ Göğüs Bel Ön kol, sol-sağ Bacak, sol-sağ Karın Boyun

TANI 2. Semptom şiddeti skalası Yorgunluk Sabah dinlenmemiş uyanma Bilişsel semptomlar Genel somatik semptomlar Bu bulguların her birinin son hafta boyunca düzeyi (0=normal, 1=hafif, 2=orta ve 3=şiddetli) kaydedilir ve toplam skor 0-12 arasında belirlenir.

AYIRICI TANI SLE miyofasiyal ağrı sendromu, kronik yorgunluk sendromu, psikojenik ağrı, depresyon,

AYIRICI TANI romatoid artrit, sjögren sendromu, polimiyaljiya romatika, miyozit gibi romatizmal hastalıklar, hipotiroidi ve nöropatiler

TEDAVİ Fibromiyalji Sendromu Tedavi Prensipleri ve Amaçları Doktorun pozitif empatik yaklaşımı Doğru tanının konulması Eşlik eden hastalıkların tanı ve tedavisi Hastanın eğitimi ve endişelerinin giderilmesi Semptomları şiddetlendiren faktörlerin tanımlanması ve ortadan kaldırılması

TEDAVİ Fibromiyalji Sendromu Tedavi Prensipleri ve Amaçları Kişisel tedavi planının çizilmesi Uykunun düzenlenmesi ve kalitesinin artırılması Fiziksel aktivitenin basamaklı olarak artırılması Ağrı ile başetme mekanizmalarının geliştirilmesi Sosyal yaşamın sürdürülmesi Multidisipliner yaklaşımla uygulanan farmakolojik ve farmakolojik olmayan tedaviler

TEDAVİ Farmakolojik Tedavi: Trisiklik antidepresanlar genellikle serotonin ve/veya norepinefrinin emilimini direkt olarak bloke ederek konsantrasyonlarını arttırır. Pregabalin nöropatik ağrı tedavisinde ilk seçenek olarak FDA tarafından onaylanmıştır.

TEDAVİ Zopiklon ve Zolpidem gibi bazı non-benzodiazepin türü hipnotikler FM’de uyku bozuklukları ve yorgunluk üzerine düzeltici etkileri bulunmasına rağmen ağrı üzerine etkisizdir. Opiodlerin FM tedavisinde analjezik olarak kullanımını destekleyen yeterli randomize kontrollü çalışma bulunmamaktadır.

TEDAVİ Nonfarmakolojik Tedavi: Günümüzde FM tedavisi multidisipliner yaklaşımlar ile yapılmaktadır. Farmakolojik tedavilere ek olarak - bilişsel davranış tedavisi, - hasta eğitimi, - fizik tedavi ajanları ve egzersizlerin etkinlikleri gösterilmiş ve kullanıma girmiştir.

TEDAVİ Fizik Tedavi sıcak paket ve pedler, whirlpool, parafin, sıcak hava, çamur paketleri, infraruj gibi yüzeyel ısıtıcılar, ultrason ve kısa dalga gibi derin dokuları ve kasları ısıtan, esneklik ve dolaşımı artıran derin ısıtıcılar,

TEDAVİ Transkutan Elektriksel Sinir Stimülasyonu (TENS), enterferans ve diyadinamik akımlar gibi ağrı kesici ajanlar, masaj, Traksiyon Tüm bu modalitelerin amacı ağrı, eklem sertliğini ve kas iskelet sistemi belirtilerini azaltarak semptomatik iyileşme sağlamaktır.

BENİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM