TRAFİK KAZALARI DOÇDR.AYŞE ÇEVİRME

İÇERİK 1- Trafik kazalarının sebepleri ve kazaların meydana gelmesinde rol oynayan faktörler. 2- Trafik kazalarının ülke ekonomisine verdiği zararlar. 3- Trafik kazalarını azaltmak için neler yapılmalıdır? 4- Trafik kazalarında yükümlülükler.

TRAFİK KAZALARI Kara yolu üzerinde hareket halindeki bir veya birden fazla aracın karıştığı yaralanma, ölüm veya zararla sonuçlanan olaylara trafik kazası denir. Trafik kazası olarak kabul edilmesi için olaya karışan taşıtlardan en az birinin hareket halinde olması gerekir.

Kazalara neden olan kusurlar çok çeşitlidir Kazalara neden olan kusurlar çok çeşitlidir. Trafik ortamını paylaşlan insanların(sürücü, yaya, yolcu), araçların veya yolun kusurları kazalara neden olmaktadır. Ancak kazaların en önemli nedeni insanların kurallara uymamasıdır. Bu nedenle kara yollarında trafik güvenliğinin sağlanmasında en büyük görev trafiği paylaşan insanlara düşmektedir

Dünya ülkelerinin trafik verilerini incelediğimizde araç sayısına oranla ölüm sıralamasında maalesef ülkemiz ilk sıralarda yer almaktadır. Kaza sayısı ve ölü sayısı ise ikinci dünya ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de yüksek rakamlara ulaşılmaktadır. Değişik ülkelerin trafik verileri (KGM 2005)

Yol ve trafik güvenliğinin sağlanabilmesi ve bu üzücü tablonun devam etmemesi için; trafik güvenliği eğitimine gereken önem verilmeli, trafik ortamını paylaşan her insan trafik kurallarına uymalı ve diğer insanları kurallara uyma konusunda uyarmalıyız. Ayrıca yol kalitesi ve uzunluğunun artırılması, trafik kazalarının yok edilmesinde yardımcı olacaktır.

TRAFiK KAZALARININ SEBEPLERi VE KAZALARIN MEYDANA GELMESiNDE ROL OYNAYAN FAKTÖRLER Trafik kazalarına sebep olan kusurlar çok çeşitlidir. Sürücü, yaya ve yolcuların hatalı davranışları ile kurallara uymamalarI ya da araç ve yola ait kusurlar kazaya neden olabilir (Tablo 1). Ancak kazaların en önemli nedeni insanlarIn kurallara uymamasıdır.İnsan hatalarının toplam kazalar içindeki payı %99,6’dır. Hareketli ve değişken bir ortam olan trafikte pek çok kaza sebebi olabileceği gibi, kurallara uyulması ve dikkatli davranılması ile trafik güvenliği sağlanacaktır

Tablo 1: Trafik kazalarındaki 2001- 2005 yılı ortalama kusur oranları (%) Yıllar Sürücü % Yaya % Yolcu % Araç % Yol % 2001 96.82 2.38 0,16 0.32 2004 97.46 2.08 0.10 0.21 0.158 2005 97.68 1.98 0.05 0.15 0.14 Ortalama 97.248 2.216 0.112 0.236 0.18

Sürücü kusurları Sürücü kusurlarından kaynaklanan kazaların toplam kazalar içerisindeki payı en yüksektir. Sürücülerin kazalara sebep olmasının nedenleri ise; trafik kurallarına uymamaları, dikkatsiz davranmaları, hızlı, alkollü, yorgun, uykusuz ve aceleci taşıt kullanmaları olarak sıralanabilir (Tablo.2). ☛ ☛ Kazaların %99,7’sının insan kaynaklı olması, eğitimin önemini gösteriyor.

Tablo 2.Sürücü kusurlarına ait bilgiler (KGM 2005) SÜRÜCÜYE A‹T KUSURLAR KAZA SAYISI ORANI (%) Arkadan çarpma 122.673 19,14 Do¤rultu değiştirme manevralarını yanlış yapma 96.943 15,12 Kavşaklarda geçiş önceliğine uymama 84.277 13,15 Trafik güvenliği ve düzeniyle ilgili olan doğru kural, yasak, zorunluluk, yükümlülüklere uymamak. 62.925 9,82 Manevraları düzenleyen genel kurallara uymama 52.810 8,24 Araçların hızını;kavşaklara yaklaşırken,dönemeçlere girerken azaltmamak. 36.231 5,65 Park etmiş araçlara çarpma 34.906 5,45

Tablo 2.Sürücü kusurlarına ait bilgiler (KGM 2005) SÜRÜCÜYE AİTKUSURLAR KAZA SAYISI ORANI (%) Trafikte hak gaspı 32.632 5,09 Araçların hızını yük ve tekerleklerine, özel görüş yol hava ve trafik ışıklarına uydurmamak. 26.316 4,11 Kırmızı ışıklı trafik işaretlerinde veya görevli memurun dur emrinde geçme 14.933 2,33 Geçme yasağı olan yerlerde geçme 8.084 1,26 Yerleşim birimleri duraklardaki trafik yolu üzerine park etme veya duraklama. 6.589 1,03 Önde giden bir aracı güvenli ve yeterli mesafeden izlememek. 6.045 0,94 Diğer 19.829 8,76 TOPLAM 640.951 100,00

Yaya Kusurları Yayalar sürücülerden sonra trafik kazalarına sebep olmaları bakımından ikinci sırada yer alırlar. Kurallara uymayan, kendileri için ayrılmış güvenli yolları, yaya geçitlerini, okul geçitlerini kullanmayan yayalar, ayrıca aceleci, dikkatsiz ve dalgın davranışlarıyla da trafik kazasına neden olmaktadır.

Yayaya ait kaza sebepleri Yola birden çıkmak Araçlara ilk geçiş hakkını vermemek Yolda yürümek, oynamak Duran aracın önünden veya arkasından çıkmak Kırmızı ışıkta geçmek Yayanın otoyola çıkması Yolda hatalı şekilde el ile sürülen araç Görüntü artırıcı› tedbirler almamak Hareket halindeki taşıta asılmak Yolda hatalı şekilde hayvan sevk etmek Diğer

Çocukların kara yolundan uzak alanlarda oyun oynamalarına büyükler tarafından dikkat edilmelidir. Çocukların dikkatsiz ve aceleci olmaları nedeniyle, kara yolunu her zaman özenle kullanmaları konusunda uyarılmaları gerekir. Bu nedenle aileler, okul ve toplum tarafından çocukların trafik eğitimine dikkat edilmelidir. Bu konuda; • Anne ve babalar davranışlarıyla çocuklara iyi örnek olmalı, • Anne, baba ve öğretmenler, çocukların okula gidip gelirken en güvenli yolu seçmesine yardım etmeli (güvenli yol: kazasız yoldur),

Büyükler, okula yeni başlayan çocuklara bir süre eşlik etmeli, Çocukların trafik ortamından uzak yerlerde oynaması sağlanmalı, Kara yolunda karşıya güvenli geçitler için alt, üst geçitler ve yaya geçitleri yapılmalı, • Çocukların trafik güvenliği eğitimi sağlanmalıdır.

Yolcu Kusurları Yolcularda trafikte kazalara sebep olabilir. Trafik kazaları içerisinde yolcuların sebep olduğu kazaların oranı %0,11’dir (Tablo 10). Yolcu kusurları; taşıtın altından da seyahat etmek, taşıttan yere atlamak, habersiz inmek binmek, üzeri açık taşıtlarda ve yük üzerinde yolculuk etmek, taşıt içinde gayri nizami hareket etmek, taşıtttan sarkmak olarak sıralanır. Yolcuların yaptığı hatalı davranışlar ve bunların oranı Tablo 13’de görülmektedir.

Araç Kusurları Kusurlu araçlar da trafik kazalarına sebep olur. Toplam kazalar içinde kusurlu araçların sebep olduğu kazaların oranı %0,24’tür. Lastik patlaması, aks kırılması, kusurlu fren, kusurlu rot, kusurlu kapı gibi nedenler en sık görülen araç kusurlarındandır. Araçların teknik donanımlarına uygun kullanılması ve bakımlarının zamanında yapılması bu tür kazaların azalmanı sağlayacaktır.

Yol Kusurları Yol kusurları da kaza sebebi olabilir. Kara yollarında kazaya sebep olan yol kusurları; yolda münferit çukur, yol hattında gevşek malzeme, düşük banket, tekerlek izine oturma, kısmi veya münferit çökme, trafik işaretlerinin eksikliğidir. yukarıda bahsedilen yol kusurlarının yanında trafik yoğunluğuna neden olan kara yolu miktarındaki yetersizlik de kazaların meydana gelmesine sebep olmaktadır. Trafik ne kadar yoğunsa, kaza riski o kadar artar. Bu nedenle ülkemiz kara yollarının uzunluk ve kalitesinin artırılmasına yönelik çalışmalar sürdürülmektedir.

TRAFİK KAZALARININ ÜLKE EKONOMİSİNE VERDİĞİ ZARARLAR Trafik kazalarının, sebep olduğu ve mutlaka önlenmesi gereken ölüm ve yaralanmaların yanında, bir de ekonomik zararları vardır. Bu ekonomik kayıplar da ülkelerin veailelerin ekonomisinde zararlara sebep olmaktadır. Trafik kaza sayısı, sebep olduğu ölüm, yaralanma ve maddi kayıplar Tablo 16’da görülmektedir. Tablodan anlaşılacağı üzere ülkemizde 2005 yılında meydana gelen trafik kazaları sebebiyle toplam 1.006.146.641 YTL maddi kayıp meydana gelmiştir. Bu rakam ülkemizin 2005 yılı gayri safi milli hâsılatının (GSMH) yaklaşık %0,2’sini bulmaktadır.

Trafik kazalarının azaltılması ile can kayıplarının yanında ekonomik kayıplar da azalacaktır. Ülke ekonomisine önemli oranda zarar verecek nitelikteki bu kayıpların önlenmesi ile insanların ekonomik refahı artacak ve hayat kalitesi yükselecektir.

Trafik Kazalarını Azaltmak İçin Neler Yapılmalıdır? Trafik kazalarının azaltılması için kazalara sebep olan etkenlerin ortadan kaldırılması gerekir. Dünyada ve ülkemizde trafik kazalarının sebepleri çok iyi analiz edilmeli ve giderilmesi için gerekli çalışmalar zamanında yapılmalıdır. Mevcut istatistiksel araştırmalardan (ilgili tablolar) anlaşılacağı üzere ülkemizdeki kaza sebeplerinin başında sürücü kusurları bulunmaktadır. Bunu yaya ve yolcu olarak yine insan kaynaklı kazalar takip eder. Bu nedenle trafik güvenliği konusunda her yaş grubundaki insanların, özellikle çocuk ve gençlerin eğitimi sorunun çözümünü sağlayacaktır.

Trafik eğitimi konusunda İlköğretim ve Ortaöğretim kurumları faaliyetlerini sürdürmektedir. Bu konudaki eğitimin daha sağlıklı olması için görsel ve pratik faaliyetlerin artırılması faydalı olacaktır. Okul öncesi ve ileri yaşlardaki tüm vatandaşlarımızın trafik güvenliği eğitimi alması konusunda ilgili kuruluşlar faaliyetlerini sürdürüyorlar, ancak bu çalışmaların da artırılması gereklidir. Günümüzdeki trafik kazası oranlarına baktığımızda, üniversitelerin ve ilgili kuruluşların trafik güvenliği konusunda daha çok araştırma yapmaları ve gerekli tedbirlerin alınması yönünde gayretlerini artırmaları gerekiyor.

Radyo, televizyon ve basın yayın kuruluşları yeterli olmasa da trafik eğitimi ile ilgili programlar yapmaktadır. Çok yetersiz olan bu programların kalite, yayın saati gibi yönlerden uygun hale getirilmesi gereklidir. Kara yollarının, bakım ve onarımından sorumlu kuruluşlar yol ağlarını geliştirmeli, yapısını iyileştirmeli, trafik levhalarının uygun yerlerde yeteri kadar bulundurulmasını sağlamalıdır. Araçları kullanacak sürücülerin; araçlarının güvenli olduğundan, donanımlarının tam olduğundan ve periyodik bakımlarının yapılmış olduğundan emin olarak trafiğe çıkmaları gerekir. Araçlar imalat amaçlarına uygun kullanılmalı dengesiz yük ile kullanılmamalıdır.

Yasal düzenleme ve denetim trafik kazalarını azaltacak unsurlardır. Kara yolları Trafik Kanunu ve Karayolları Trafik Yönetmeliği ile yasal düzenleme denetim sağlanmıştır ancak, güncel şartlara göre düzenlenmesi faydalı olacaktır. Kusurlu olan ve kural ihlali yapanlara verilecek cezalar Türk Ceza Kanunu’na göre düzenlenir. Trafik kazalarını azaltacak unsurlar; sürücü, yaya ve yolcuların trafikte olmanın bilincine sahip olarak davranmaları, trafik kurallarına mutlaka uymaları ve her zaman dikkatli olmalarıdır.

TRAFİK KAZALARINDA YÜKÜMLÜLÜKLER Trafik kazalarına karışanların ve olayı gören diğer şahısların bazı yükümlülükleri vardır. Bunlar; yeni kazaların oluşmaması için önlem almaları, ilk yardımda bulunmaları ve yetkililere haber vermeleridir

Trafik Kazalarına Karışanların Zorunlulukları Bir trafik kazasına karışanlardan yaralanmamış olan veya hafif yaralı olanların zorunlulukları; • Araç sürücüsü iseler, trafik için ek bir tehlike yaratmayacak şekilde trafik güvenliği için trafik işaret veya yansıtıcı cihazları koymak ve gereken tedbirleri almak, • Trafiği, can ve mal güvenliğini etkilemeyen, (ölümlü, yaralanmalı veya hasarlı) kazalarda, sorumluluğun belirlenmesine yarayacak iz ve deliller dâhil, kaza yerindeki durumu değiştirmemek, • Olayda taraf olanlar, istendiğinde diğer tarafa kimlik ve adreslerini bildirmek, sürücü ve trafik belgeleri ile sigorta poliçelerini göstermek, bunlara ait gerekli bilgilerle tarih ve sayılarını vermek, • Yaralılara ilk yardım ve acil müdahale yaptırmak maksadıyla kaza mahallinden ayrılma hali hariç, olay›; yetkili ve görevlilere bildirmek ve bunlar gelinceye kadar veya bunların iznini almadan kaza yerinden ayrılmamaktır.

Trafik Kazalarında Yükümlülük Kara yollarında meydana gelen trafik kazalarında kazaya karışan veya olay yerinden geçmekte olanların zorunlulukları; • Kaza yerinde usulüne uygun ilk yardım tedbirlerini almak, • Olayı en yakın zabıta veya sağlık kuruluşuna bildirmek, • Yetkililerin isteği halinde yaralıları en yakın sağlık kuruluşuna götürmektir

Yerleşim birimleri dışındaki akaryakıt istasyonlarını işletenlerin sorumlulukları; • Bu tesisler hakkında çalışması olan Yönetmelikteki standartlara uygun ve her an kullanılabilir durumda sağlık malzemesi bulundurmaktır.

Araç bakım,onarım, servis istasyonu, garaj ve otopark sahip veya sorumluları • Tesislerine; bakım, onarım için muhafaza veya park edilmek üzere bırakılan motorlu araçlardan, bir kaza geçirdiği belli olan veya üzerinde suç belirtisi bulunanları gecikmeden zabıtaya bildirmek, • Bunları bir deftere işlemek zorundadır.

Alınan tedbirlerle önlenebilir olmasına rağmen maalesef ülkemizde her gün yüzlerce trafik kazası olmaktadır. Kazalara karşı önlem almak kadar, trafik kazalarına müdahale etmek ve tarafların yükümlülüklerini yerine getirmesi de önemlidir.

Trafik kazaları, sakatlanma ve ölüm oranlarında oldukça önemli bir etken. Bu karanlık tabloyu önlemek açısından trafikte sürücülerin güvenli davranışlar sergilemeleri oldukça önem taşıyor. Bunlardan biri de emniyet kemeri kullanımı. Kazaların önlenmesinde ve sürücü güvenliğinde büyük rol oynayan emniyet kemeri kullanımını hangi faktörlerin belirler ?.  

. EMNİYET KEMERİ Toplam 4000 sürücü ve yolcular üzerinde yapılan bir araştırmada Yaklaşık sadece %25’nin emniyet kemeri taktığı belirlenmiştir. Oysa kuzey ve batı Avrupa ülkeleri, Amerika, Japonya gibi gelişmiş ülkelerde kemer kullanım oranlarının %80 lerin üzerinde olduğunu görüyoruz. Türkiye’nin de içinde olduğu doğu Akdeniz ülkelerinde, orta doğu ve Afrika ülkelerinde düşük emniyet kemeri kullanımı hâlâ ciddi bir trafik güvenliği problemi olmaya devam ediyor. Şimşekoğlu, Özlem(2012) http://ajanspsikoloji.com/emniyet-kemeri-takmayi-neden-sevmiyoruz

sorunun pek çok yanıtı olduğu kesin sorunun pek çok yanıtı olduğu kesin. Öncelikle sosyal ve psikolojik nedenlerden Ö.Ş.: Emniyet kemeri kullanan rol modellerinin olmaması Diğer taraftan; her yolculukta kemer takan bir sürücü, yolcuların kemer kullanımını da teşvik etmiş oluyor. Ayrıca yakın çevremizdeki kişilerin (aile üyeler, yakın arkadaşlar) kemer takmaları ve kemer takmaya yönelik olumlu tutumları da çok önemli. Emniyet kemeri takmamızı azaltan yaygın yanlış zihinsel şemalardan biri,  kemer takmanın sadece riski fazla algıldağımız zamanlarda alınması gereken bir önlem olduğuna inanmamız. Ayrıca, kemer takmaktan kaynaklanan fiziksel ve psikolojik rahatsızlık da kemer kullanımını azaltan diğer önemli bir neden. Kemer takmanın faydalarına gerçekten inanan ve bunu her yolculukta otomatik olarak gerçekleştirmeye başlayan kişiler için kemer takmak, rahatsız edici olmaktan çıkmaktadır.

Oysa çok düşük hızlarda yolculuk ediyor olsak bile bir kaza sonucu arabanın ani bir şekilde durması araba içindeki kemersiz sürücü ve yolcuların çarpma ve fırlama sonucu ciddi hasarlar almalarına sebep olabiliyor. Dolayısıyla riskin az algılandığı koşullarda yolculuk ederken, kemer takmanın gereksizlğine dair yanlış inancın ortadan kaldırılması gerekiyor; çünkü, trafikte olduğumuz her an belli bir risk ile karşı karşıyayız ve emniyet kemeri takarak basit ve kolay bir önlemle biri sürücü ve yolcu olarak riskimizi belirgin derecede azaltmış oluyoruz.

Cinsiyet, yaş, eğitim seviyesi gibi özellikler da kemer kullanımında önemli kemer kullanımı demografik değişkenlere göre değişiyor. Erkeklere oranla kadınlar daha çok kemer takıyor. Ayrıca, çoğunlukla kemer kullanımı yaşın ve eğitim seviyesinin artmasına paralel olarak artıyor.

sonuçlar dünyada da benzer mi sonuçlar dünyada da benzer mi? Yani kemer kullanımını engelleyen veya arttıran faktörler her yerde aynı mı? Ö.Ş.: Emniyet kemeri kullanımına yönelik faktörleri inceleyen uluslararası çalışmalara baktığımız zaman kemer kullanımını artıran ve azaltan faktörlerin genel olarak birbirine benzer Her ülkenin trafik ortamına ve kültürüne özel faktörler de olabiliyor. emniyet kemeri kullanımına yönelik yasaların ne derede caydırıcı olduğu ve  ne ölçüde uygulandığı, ülkeden ülkeye değişim gösterebiliyor. Bu da kemer kullanım oranlarını etkiliyor. Ayrıca, özellikle az gelişmiş bazı ülkelerde, kader inancının kişilerin trafikte tedbirler almalarını azalttığını görebiliyoruz. Örneğin, ‘ne yaparsam yapayım kazaların, ölümlerin önüne geçemem’ anlayışına sahip bir kişi, emniyet kemeri takmayı gereksiz bir tedbir olarak görebiliyor.

Kemer kullanımının sağlıkla ilişkili davranışlar arasındaki ilişkiler Kemer kullanımının sağlıkla ilişkili davranışlar arasındaki ilişkiler. Şimşekoğlu, Özlem(2012) http://ajanspsikoloji.com/emniyet-kemeri-takmayi-neden- çalışmada emniyet kemerinin sağlığı güçlendirici davranışlar ile pozitif bir şekilde ilişkili var. sağlıklı davranışlar gösteren bir kişi aynı zamanda emniyet kemerini de daha çok kullanılıyor. . Bu ve benzer bulgular sağlığımızı etkileyen farklı davranışlarımızın altında yatan sağlığın önemine yönelik zihinsel şemaların ve sağlığı öncelikli olduğu bir yaşam tarzının varlığına işaret etmektedir.

emniyet kemeri kullanımını arttırma konusunda kimlere, hangi kurumlar neler yapılmasını önerebilirsiniz? Emniyet kemeri kullanımını artırmayı hedefleyen birçok müdahalenin temel amacı, emniyet kemeri kullanımının içselleştirilmesine ve bir alışkanlık haline getirilmesi. Her şeyden önce emniyet kemeri takmamak gibi trafik ihlâlleri yapıldığında kişilere verilen cezaların caydırıcı nitelikte olması Daha da önemlisi, bu yasa ve düzenlemelerin aktif ve etkili bir şekilde uygulanmasıdır. Örneğin kemer takmak, arka koltuk yolcuları için de zorunlu olduğu halde neredeyse hiç bir zaman arka koltuk yolcuları polis tarafından bu hususta denetlenmiyor.

. Dolayısıyla ilk önemli adım emniyet kemeri kullanımına yönelik daha etkili yasalar düzenlemek ve bu yasaları etkili bir şekilde uygulamak. Diğer önemli bir adım emniyet kemeri kullanımını amaçlayan geniş çaplı kampanya ve programların geliştirilmesi olabilir. Bu tür kampanya ve programlarda çeşitli kitle iletişim araçları (örn. televizyon, radyo, gazete) kullanılarak emniyet kemerinin neden gerekli olduğu ülke çapında ve uzun süreli olarak vurgulanmalıdır.

Davranışın önemli belirleyicilerinden biri tutumlar olduğu için, bu tür kampanyaların diğer bir amacı da emniyet kemeri kullanımına yönelik pozitif tutumların kişiler arasında yaygınlaştırılması olmalıdır.

FARKINDAYIM BİLİYORUM SORUMLUYUM

KAYNAKLAR Doç.Dr.Ayşe Çevirme.Ders notları(2014) Şimşekoğlu, Özlem(2012) http://ajanspsikoloji.com/emniyet- kemeri-takmayi-neden-