TİCARİ ALACAKLARA İLİŞKİN DÖNEMSONU İŞLEMLERİ 4.DERS TİCARİ ALACAKLARA İLİŞKİN DÖNEMSONU İŞLEMLERİ

12- TİCARİ ALACAKLAR HESAP GRUBU İşletmenin bir hesap döneminden daha kısa sürede tahsil etmeyi planladığı senetli ve senetsiz alacaklarına ilişkin hesapların yer aldığı hesaplar “12-Ticari Alacaklar” hesap grubunda izlenir. Bu grup aşağıdaki hesaplardan oluşmaktadır. 120 ALICILAR HESABI 121 ALACAK SENETLERİ HESABI 122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU HESABI (-) 126 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HESABI 127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR HESABI 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HESABI 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI (-)

120 alICILAR HESABININ ENVANTER VE DEĞERLEMESİ Envanteri: Müşterilerle mutabakat yapılır. Değerleme Ölçeği: Mukayyet Değer Dönem sonu işlemleri: Hataların düzeltilmesi Tahsili şüpheli hale gelen, değersiz hale gelen ve vazgeçilen veresiye alacaklara ilişkin işlemlerin yapılması

ALICILAR HESABININ ENVANTER VE DEĞERLEMESİNE İLİŞKİN ÖRNEK Örnek: 31.12.2009’da “A” işletmesi ile yapılan mutabakat sonucunda bu işletmeden 6.000 TL alacağımız olduğu görülmüştür. Aynı tarihte “A” işletmesine ait hesabın borç toplamı 8.000 TL, alacak toplamı 1.000 TL’dir. Aradaki farkın nedeni araştırıldığında; 18.12.2009’da A” işletmesinden 1.000 TL’lik tahsilat yapıldığı, ancak bu işlemin “X” işletmesinden tahsilat yapılmış gibi kaydedildiği tespit edilmiştir. Hata Düzeltimi 31/12/2009 120 ALICILAR HESABI 1.000 - “X” 120 ALICILAR HESABI 1.000 - “A”

121 alacak senetlerİ hesabININ ENVANTER VE DEĞERLEMESİ Envanteri: Fiili Sayım Değerleme Ölçeği: Mukayyet Değer veya Tasarruf Değeri Dönem sonu işlemleri: Hataların düzeltilmesi Alacak senetlerinin tasarruf değer ölçeği ile değerlenmesi Tahsili şüpheli hale gelen, değersiz hale gelen ve vazgeçilen senetli alacaklara ilişkin işlemlerin yapılması

Alacak senetlerİNİN TASARRUF DEĞER ÖLÇEĞİ İLE DEĞERLENMESİ Dönemsonunda işletmenin portföyünde bulunan alacak senetlerine ilişkin iskonto tutarının (reeskont tutarının) hesaplanmasında iç iskonto formülü uygulanır: Reeskont Tutarı = Nominal Değer (A) x Faiz Oranı (n)* x Süre (t) 36.500 + (Faiz Oranı x Gün Sayısı) * İskonto tutarı, varsa senedin üzerindeki faiz oranı, yoksa Merkez Bankasının ilan ettiği iskonto oranı esas alınarak hesaplanır.

Alacak senetlerİNİN TASARRUF DEĞER ÖLÇEĞİ İLE DEĞERLENMESİ * Hesaplanan reeskont tutarına ilişkin olarak dönemsonunda aşağıdaki kayıt yapılır. Alacak Senetlerine İlişkin Reeskont Tutarının Kaydı 31/12/200X 657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ HESABI XX 122 ALACAK SENETLERİ XX REESKONTU HESABI (-) * Sözkonusu reeskont tutarına ilişkin olarak izleyen dönemin başında aşağıdaki kayıt yapılır:. Reeskont İşleminin İptaline İlişkin Kayıt 01/01/200Y 122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU HESABI(-) XX 647 REES. FAİZ GELİRLERİ HS. XX

Alacak senetlerİNİN TASARRUF DEĞER ÖLÇEĞİ İLE DEĞERLENMESİNE İLİŞKİN ÖRNEK Örnek: 31.12.2009 tarihinde işletmenin portföyünde vade tarihi 30.01.2010 olan, 1.000 TL nominal değerli, 3 ay vadeli bir alacak senedi bulunmaktadır. Senede uygulanacak reeskont oranı % 40’tır. Reeskont Tutarı = 1.000 x 40 x 30 36.500 + (40 x 30) = 31,83 TL Alacak Senedi Değerleme Kaydı 31/12/2009 657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ HESABI 31,83 122 ALACAK SENETLERİ 31,83 REESKONTU HESABI (-)

ÖrneğİN DEVAMI İzleyen dönemin başında yapılacak kayıt: 01/01/2010 AKTİF “X” İŞLETMESİNİN 31.12.2009 TARİHLİ BİLANÇOSU PASİF 121 ALACAK SENETLERİ HESABI 1.000 122 ALACAK SEN.REESKONTU(-) 31,83 İzleyen dönemin başında yapılacak kayıt: Reeskont Tutarının İptaline İlişkin Kayıt 01/01/2010 122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU HESABI(-) 31,83 647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ HS. 31,83

REESKONT UYGULAMASININ ŞARTLARI-1 Alacak veya borç senede (bono, poliçe) bağlanmış olmalıdır. Senede bağlı alacak ve borç ticari bir ilişkiden kaynaklanmış, yani dönem kar zararının tespitine etki etmiş olmalıdır. Reeskonta tabi tutulacak senedin bir vade içermesi ve dönem sonu itibariyle vadesinin dolmamış olması gerekmektedir. Reeskont uygulaması yapılırken tüm alacak senetlerinin reeskonta tabi tutulması gerekmektedir. Vadesi henüz gelmemiş olan ancak senede bağlanmayan alacak ve borçlar reeskonta tabi tutulamaz. Hatır senetleri reeskonta tabi tutulamazlar.

REESKONT UYGULAMASININ ŞARTLARI-2 Vadeli çeklerin mali mevzuat uyarınca reeskonta tabi tutulma olanağı bulunmamaktadır. Kampanyalı satışlar nedeniyle fatura düzenlenmeden peşin olarak alınan alacak senetleri için reeskont hesaplanamaz. Avans niteliğindeki alacak senetleri için reeskont hesaplanmaz. Teminata veya tahsile verilen senetler şartları taşımak kaydıyla reeskonta tabi tutulabilir. Şüpheli alacak karşılığı ayrılmış senetli alacaklar için reeskont hesaplanmaz. Müflisten olan senetli alacaklar için reeskont hesaplanamaz. Alacak senedinin KDV dahil tutarı içermesi halinde; KDV dahil toplam tutar üzerinden reeskont hesaplanır. Dövizli senetlerde reeskont döviz bedeli üzerinden hesaplanır. Sonra bu tutar kur değerlemesine tabi tutularak reeskont tutarına ulaşılır.

tahsİLİ ŞÜPHELİ, DEĞERSİZ VE VAZGEÇİLEN TİCARİ ALACAKLARA İLİŞKİN İŞLEMLER Dönemsonunda, “120 Alıcılar Hesabı” ve “121 Alacak Senetleri Hesabı”nda kayıtlı olan alacakların vadelerinin kontrolü yapılır. Vadelerin kontrolü sonucunda 4 tür alacakla karşılaşılabilir: a) Normal (Sağlam) alacaklar b) Şüpheli alacaklar c) Vazgeçilen alacaklar d) Değersiz alacaklar Dava ve İcra safhasında bulunan alacaklar, Yapılan protestoya rağmen veya yazı ile birden fazla kez istenmesine rağmen tahsil edilemeyen, dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük olan alacaklar. Konkordato Sulh Mahkeme Kararı ile Belge ile

vazgeçİLEN VE DEĞERSİZ HALE GELEN TİCARİ ALACAKLARA İLİŞKİN İŞLEMLER 689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE XX ZARARLAR HESABI 120 ALICILAR HESABI veya XX 121 ALACAK SENETLERİ H. “Vazgeçilen alacaklar” ve “Değersiz alacaklar” için aşağıdaki muhasebe kaydı yapılır.

vazgeçİLEN VE DEĞERSİZ HALE GELEN TİCARİ ALACAKLARA İLİŞKİN İŞLEMLER 100 KASA HESABI XX 671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE XX KARLARI HESABI * Daha önceki bir tarihte vazgeçildiği veya değersiz hale geldiği için kapatılan bir alacak için, ileriki bir tarihte tahsilat yapılması sözkonusu olursa, tahsilatın yapıldığı tarihte tahsilat edilen tutar için aşağıdaki muhasebe kaydı yapılır:

ŞÜPHELİ HALE GELEN TİCARİ ALACAKLARA İLİŞKİN İŞLEMLER 121 ALACAK SENETLERİ HESABI XX - Protestolu Senetler 121 ALACAK SENETLERİ H. XX - Portföydeki Senetler 100 KASA HESABI XX ŞÜPHELİ HALE GELEN TİCARİ ALACAKLARA İLİŞKİN İŞLEMLER 1- Vadesi geçen ticari alacak için, senedin borçlusuna protesto çekilmesi (protesto, noter aracılığıyla yapılır ve yalnızca senetli alacaklar için protesto işlemi yaptırılabilir) 100 KASA HESABI XX 121 ALACAK SENETLERİ H. XX - Protestolu Senetler Noter masrafı * Protesto sonrası senedin borçlusu borcunu öderse aşağıdaki kayıt yapılır:

ŞÜPHELİ HALE GELEN TİCARİ ALACAKLARA İLİŞKİN İŞLEMLER- DEVAMI 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR H. XX 121 ALACAK SENETLERİ H. XX - Protestolu Senetler ŞÜPHELİ HALE GELEN TİCARİ ALACAKLARA İLİŞKİN İŞLEMLER- DEVAMI 2- Protesto sonrası senedin borçlusu borcunu ödememiş ise;

ŞÜPHELİ HALE GELEN TİCARİ ALACAKLARA İLİŞKİN İŞLEMLER- DEVAMI 3- Tahsili şüpheli hale gelen alacak için açılan dava dönemsonunda halen sonuçlanmamışsa sözkonusu alacak için Dönemsonunda karşılık ayrılabilir. Karşılık, “Doğan ve doğması beklenilen fakat tutarı kesinlikle kestirilemeyen belli bazı zararları karşılamak maksadıyla hesaben ayrılan tutardır”. Ayrılan karşılığa ilişkin olarak Dönemsonunda aşağıdaki kayıt yapılır: 654 KARŞILIK GİDERLERİ HESABI XX 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR XX KARŞILIĞI HESABI(-) 31/12 * Ayrılacak karşılık tutarı, en fazla alacağın aslı kadardır. Şayet alacağın bir kısmı daha önceki bir tarihte teminata bağlanmış ise, teminatlı kısım için karşılık ayrılmaz.

KARŞILIK AYRILABİLMESİNİN ŞARTLARI Alacak ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmalıdır. Alacak hasılat olarak kaydedilmiş olmalıdır. Alacak dava veya icra safhasında bulunmalıdır. Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmiş olmasına rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacak olması gerekir. Alacak teminatlı olmamalıdır. Mükellef bilanço esasına göre defter tutuyor olmalıdır. Alacak değerleme günü itibariyle şüpheli hale gelmiş olmalıdır.

ŞÜPHELİ HALE GELEN TİCARİ ALACAKLARA İLİŞKİN İŞLEMLER- DEVAMI 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR XX KARŞILIĞI HESABI(-) 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR H. XX ŞÜPHELİ HALE GELEN TİCARİ ALACAKLARA İLİŞKİN İŞLEMLER- DEVAMI 4- A- Şüpheli ticari alacak tahsil edilemez ise aşağıdaki kayıt yapılır: 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR XX KARŞILIĞI HESABI(-) 644 KONUSU KALMAYAN XX KARŞILIKLAR H. B- Şüpheli ticari alacağın tamamı tahsil edilir ise aşağıdaki kayıt yapılır:

örnekler Örnek 1: İşletme 2009 yılında Müşteri Ahmet Kara’dan olan 2.000 TL tutarındaki veresiye alacağının tahsilinden sulh yoluyla vazgeçmiştir. Bu durumda yapılması gereken muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır. Vazgeçilen Alacağa İlişkin Kayıt --/--/2009 689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR HS. 2.000 120 ALICILAR HESABI 2.000 08. Ahmet Kara

örnekler Örnek 2: Arda AŞ.’nin Demirtaş AŞ.’den 150.000 TL tutarında senetli alacağı olup, Demirtaş AŞ. İşlerinin bozulması nedeniyle 2009 yılında konkordato ilan etmiş ve konkordato için gerekli tüm hukuki işlemleri tamamlamıştır. Sözkonusu konkordato anlaşması uyarınca Arda AŞ., Demirtaş AŞ.’den olan 150.000 TL tutarındaki alacağının 100.000 TL’lik kısmından vazgeçmiştir. Vazgeçilen Senetli Alacağa İlişkin Kayıt --/--/2009 689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR HS. 100.000 121 ALACAK SENETLERİ HS. 100.000

örnekler Örnek 3: İşletmenin 2009 yılı içinde dava konusu 6.000 TL nominal değerli senetli alacağı bulunmaktadır. 31.12.2009 tarihinde söz konusu alacakla ilgili davanın sonuçlanmadığı görülmüş ve karşılık ayrılmasına karar verilmiştir. 31/12/2009 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HESABI 6.000 05. … No’lu Alacak Senedi 121 ALACAK SENETLERİ HESABI (-) 6.000 Şüpheli Hale Gelen Alacak Senedi 31/12/2009 654 KARŞILIK GİDERLERİ HESABI 6.000 02. Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR 6.000 KARŞILIĞI HESABI (-) Şüpheli Ticari Alacağa Karşılık Ayrılması

örnekler Örnek 4: 2009 yılında % 100 karşılık ayrılarak gider kaydedilen 12.000 TL tutarındaki senetli alacağın tamamı 15.06.2010 tarihinde tahsil edilmiştir. 15/06/2010 100 KASA HESABI 12.000 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI HS. 12.000 128 ŞÜPHELİ TİCARİ 12.000 ALACAKLAR HESABI 644 KONUSU KALMAYAN KARŞ. HS. 12.000 Şüpheli Alacağın Kısmen Tahsili ve Karşılık İptal Kaydı

örnekler Örnek 5: 2009 yılında % 100 karşılık ayrılarak gider kaydedilen 30.000 TL tutarındaki alacağın 5.000 TL’lik kısmı 18.08.2010 tarihinde tahsil edilmiştir. Kalanının tahsil edilemeyeceği kesinleşmiştir. 18/08/2010 100 KASA HESABI 5.000 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI HS. 30.000 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HESABI 30.000 644 KONUSU KALMAYAN KARŞI. 5.000 Şüpheli Alacağın Kısmen Tahsili ve Karşılık İptal Kaydı

örnekler Örnek 6: İşletmenin 2009 yılı içinde dava konusu 6.000 TL nominal değerli senetli alacağı bulunmaktadır. 31.12.2009 tarihinde söz konusu alacakla ilgili davanın sonuçlanmadığı görülmüş ve % 60 karşılık ayrılmasına karar verilmiştir. 31/12/2009 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HESABI 6.000 06. … No’lu Alacak Senedi 121 ALACAK SENETLERİ HESABI 6.000 Şüpheli Hale Gelen Alacak Senedi 31/12/2009 654 KARŞILIK GİDERLERİ HESABI 3.600 02. Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR 3.600 KARŞILIĞI HESABI (-) Şüpheli Ticari Alacağa Karşılık Ayrılması