HAYAT BOYU REHBERLİK VE DANIŞMANLIK SİSTEMİNİN GELİŞTİRİLMESİ

HAYAT BOYU REHBERLİK NEDİR ? Her yaşta vatandaşın ilgi alanlarını, yeterliliklerini ve kapasitelerini tanıyarak işe yarar, anlamlı bir eğitim öğretim edinmesi ve istihdam seçeneklerini değerlendirip karar vermesi dolayısıyla bu becerilerini kullanabileceği öğrenme ve iş hayatını planlamasını sağlayan aktivite dizilerine denir. Bireyin kişisel gelişim, mesleki gelişim veya istihdam amacıyla gereksinim duyduğu hayat boyu öğrenme sürecinde, öncelikle neyi, neden ve nasıl öğrenmesi gerektiğini bilmesi gerekmektedir. Bu süreç, bireyin kariyer fırsatları konusunda doğru bilgiye ulaşmasında, bunları değerlendirmesinde ve en doğru kararı vermesinde yardımcı olacak hayat boyu rehberliği gerekli kılmaktadır. “Hayat boyu rehberlik”, Hayat boyu öğrenmeyi destekleyen ve yönlendiren bir kavramdır..

HAYAT BOYU REHBERLİĞİN AMACI Bireyleri; bilgi, beceri ve yeteneklerinin sürekli olarak gelişimi konusunda desteklemektir. Hayat Boyu Rehberlik; •Vatandaşların öğrenme ve iş hayatlarını amaçları ve becerileri doğrultusunda planlayabilmeleri ve yönetebilmelerine, • Eğitim ve öğretim kurumlarına, kendi öğrenmelerinin ve kendi başarılarının sorumluluklarını taşıyan öğrenicileri olmasına, • İşletmelere ve kurumlara uyumlu, istihdam edilebilir, öğrenme fırsatlarına erişebilen ve bu fırsatlardan yararlanabilen, motivasyonu yüksek çalışanları olmasına, • Politika yapıcılara, çeşitli kamu politikalarının amaçlarına ulaşmalarına, • İşgücünün gelişmesi ve değişen ekonomik taleplere uyum yoluyla yerel, bölgesel, ulusal ve uluslar arası ekonomilere, • Vatandaşların kendi sosyal, demokratik ve sürdürülebilir gelişimlerini sağladığı bir toplumun oluşumuna destek vermeyi amaçlamaktadır. (Lifelong Guidance Policy Development: A European Resource Kit, 2012)

HAYAT BOYU REHBERLİĞİN ROLÜ dönüm noktası rolü eğitim yolları (mesleki eğitim) konusunda seçim yapma yükseköğrenim veya işe yerleşme destekleme rolü (eğitim veya geçiş sürecinde) okulu bırakmayı engelleme, eğitime devam etmenin teşvik edilmesi, eğitime karşı isteği artırma güçlendirme rolü bireyi ‘hayat boyu öğrenici’ olması yönünde hazırlamak, iş bulabilir hale getirme ve hayat boyunca bu vasfa sahip olabilmelerini sağlamak, ‘kariyer yönetimi becerileri’ ve süreçlerini yönetebilme kapasitesini artırma,

HAYAT BOYU REHBERLİK SİSTEMİNİN TEMEL BİLEŞENLERİ Eğitim Danışmanlığı Mesleki Rehberlik Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Kariyer Rehberliği Birçok ülkede rehberlik hizmetleri birçok farklı sektörde, değişik bakanlıklarda ve diğer kurumlar ( okul, yüksek okul, iş ve işçi bulma kurumları, sosyal taraflar, gönüllü kuruluşlar, özel sektör) tarafından sağlanmaktadır. Bu tür hizmetlerdeki en önemli anahtar rollerden biri de bireyin kişisel ve mesleki gelişiminde sektörler arası geçişlerini daha etkili bir şekilde sağlamasına yardımcı olmaktır. Bu sebepledir ki yaşam boyu rehberlik için etkili politikalar değişik otoritelerin ve paydaşların bir araya gelmesi gerektirmektedir.

PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK VE REHBERLİK Bireye kendisini tanıması, problemlerini çözmesi, çevresine dengeli ve sağlıklı bir uyum sağlaması ve kendini gerçekleştirmesi için yapılan uzman desteğine denir. Problemleri çözebilmek için değişik seçenekleri görebilmesi, en uygununu seçebilmesi, kararlarını verebilmesi için bilinçlendirme anlaşılmalıdır. Kişinin, genel ve özel yeteneklerini, ilgilerini, tutum ve davranışlarını, güçlü ya da zayıf yanlarını bilmesini sağlar.

KARİYER REHBERLİĞİ Kariyer Yönetimi faaliyetleri ise çalışanın yetenek ve ilgi alanları kapsamında kariyer ilerletme faaliyetlerinin planlamasıdır. Kariyer Yönetimi işe başlama, atama/ terfi/ transfer iş/ alan değişikliklerini kapsar. Kariyer Yönetimi, kişinin mevcut ve bir sonraki adımın ne olacağını bilmesi, geleceğini görebilmesi ve bu gelecek için uygun hazırlıkları yapabilmesi açısından çok yararlı bir çalışmadır. sağlıklı şekilde gerçekleştirilen Kariyer Yönetimi çalışmaları çalışan memnuniyetini artırarak, kişinin kurumda daha kalıcı olmasını sağlar. Bu nedenle; çağdaş yönetim uygulamaları kapsamında hızla yerini alan bir faaliyettir. Kariyer yönetiminin temel adımı kariyer planlamasının bazen birey, bazen örgüt, bazen de ortak olarak alınan kararlar ile gerçekleştirilmesidir. Kariyer yönetimi, kişilere doldurtulan, ne yapmak istedikleri, amaçları ve hedeflerini belirtmeleri istenen formlarla başlar. Organizasyon şeması ve kişinin iş alanına, eğitim ve niteliklerine uygun olarak kariyer planı- çizgisinin çizilmesiyle devam eder. Planın hayat geçirilmesine paralel olarak çalışanın işinde ilerlemesinde birçok faktör devreye girer. Bunlardan en önemlisi kişinin işinde göstermiş olduğu performanstır. Performans değerleme sonucu elde edilen bilgiler, kariyer yönetimini uygulamada veya revize etmekte kullanılan önemli kriterlerdendir. Kariyer planlama sürecinde çalışanlar, kendilerini bir bütün olarak gözden geçirmeli, eksik yönlerini, yeteneklerini, bilgi ve becerilerini sıklıkla değerlendirmelidirler. Diğer taraftan; kişilerin organizasyon içindeki yükselme olanak, biçim ve şartları da kurumca belirlenmelidir. Bunun yanısıra çalışanların nasıl ve nereye gidecekleri izlenip, özellikle performans değerleme sonuçlarının kariyer yönetimlerinde kullanılması gerekmektedir. Kariyer planlama sürecinde etkilenilmesi gereken en önemli ölçüler, kişinin beceri/ yetenekleri, iş başarısı ve performans düzeyi olmalıdır. Kariyer Yönetimi’yle çalışanların kurum içindeki hareketlilikleri sağlanır ve böylece kişiler motive edilir. Kariyer yönetimi uygulanan organizasyonlarda kişiler bir süre sonra hangi statüde olacaklarını bilebilir veya tahmin edebilirler. Kişinin bunu bilmesi, onu işine ve kuruma bağlar, motivasyonunu sağlar.

MESLEKİ REHBERLİK Mesleki rehberlik, bireylerin meslekleri tanımaları, ilgi ve yeteneklerine uygun meslekleri seçmeleri, mesleğe hazırlanmaları ve seçtikleri meslekte başarılı olabilmeleri için bireye yapılan yardımdır.

İngiltere’de Hayat Boyu Rehberlik Uygulamaları Hayat Boyu Rehberlik Politikası – Bakanlar Kurulu HBR Uygulamaları - Yerel İdareler Özel Kariyer Merkezleri ve Eğitim Kurumları İngiltere’de hayat boyu rehberlik 1990’larda merkezi düzeyden yerel idarelere bırakılmış ve özel kariyer merkezleri eliyle verilmeye başlanmıştır. Hayat boyu rehberlik politikası merkezi düzeyde ilgili bakanlıklar tarafından belirlenmekte ve yerel idarelere fon aktarılmaktadır. Yerel idarelerin politikayı uygulama zorunluluğu bulunmamaktadır. İngiltere’de özel kariyer merkezleri okullara uzmanlar göndermek suretiyle öğrencilere rehberlik hizmetinin verilmesine katkıda bulunmaktadırlar. Ayrıca okullar da öğrenciler için kariyer uzmanları ve/veya öğrenme rehberleri sağlayabilmektedirler. Okullarda sunulan rehberlik hizmeti orta öğretim düzeyinde 16-18 yaşları arasında mesleki rehberlik düzeyinde verilmekte iken her yaş grubundan vatandaşa sunulan rehberlik hizmeti istihdam ve sosyal içermeyi de kapsamaktadır (Euroguidance, 2011a).

Fransa’da Hayat Boyu Rehberlik Uygulamaları 2009 Hayat Boyu Rehberlik Kanunu ile Bakanlıklar arası bir yapı kurulmuştur. Bu yapı, Ulusal politikaları dikkate alarak öncelikler belirler, Kalite standartları belirler, Bölgesel düzeydeki politikaları koordine eder. 2009 yılında Fransa’da çıkan Hayat boyu rehberlik kanunu ile her vatandaş kariyer gelişimi dahil rehberlik hizmetlerinden yararlanma hakkına sahiptir. Bu kanun eğitim, öğretim ve meslek danışmanlığını içerdiğinden başbakana rapor veren bakanlıklar arası bir yapı oluşturmuştur. Bu yapının görevi eğitim hizmetlerini, öğrenci hizmetlerini, mesleki eğitim hizmetlerini ve istihdam hizmetlerini koordine etmektir.

Finlandiya’da Hayat Boyu Rehberlik Uygulamaları Mesleki Rehberlik (eğitim öğretim kurumları) Mesleki Rehberlik (istihdam kurumları) Kariyer Planlama Hizmetleri (istihdam kurumları) Eğitim Fırsatları ve Mesleki Bilgilendirme Hizmetleri (istihdam kurumları)

Birçok ülkede rehberlik hizmetleri birçok farklı sektörde, değişik bakanlıklarda ve diğer kurumlar ( okul, yüksek okul, iş ve işçi bulma kurumları, sosyal taraflar, gönüllü kuruluşlar, özel sektör) tarafından sağlanmaktadır. HBR en önemli anahtar rollerinden biri de bireyin kişisel ve mesleki gelişiminde sektörler arası geçişlerini etkili bir şekilde sağlamasına yardımcı olmaktır. Bu sebepledir ki hayat boyu rehberlik için etkili politikalar değişik otoritelerin ve paydaşların bir araya gelmesi gerektirmektedir.

TÜRKİYE’DE REHBERLİK HİZMETLERİ Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İŞKUR MEB Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Diyanet İşleri Başkanlığı EUROGUIDANCE Türkiye (Mesleki Rehberlik ve Danışmanlık) PLOTEUS Türkiye (Avrupa Genelinde Öğrenme İmkânları Konusunda Kapsamlı Web Portalı) İŞKUR Meslek Bilgi Merkezleri   Hayatboyu Rehberlik Ağı (Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Gn.Md.) Ulusal Mesleki Bilgi Sistemi (Mesleki ve Teknik Eğitim Gn. Md.) Rehberlik Araştırma Merkezleri (Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Gn. Md.) Okullarda Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisleri (Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Gn. Md.) Hayat Boyu Öğrenme Web Portalı ( Hayat Boyu Öğrenme Gn. Md.) Aile Danışma Merkezleri Toplum Merkezleri Aile İrşat ve Rehberlik Büroları İŞKUR- İş ve meslek danışmanlığı dairesi başkanlığının görevleri Kuruma kayıtlı iş arayanlarla bireysel/grup iş ve meslek danışmanlığı görüşmeleri yaparak, danışan hakkında toplanan bilgilerin değerlendirilmesini, danışanın uygun kurs/iş/eğitim ile eşleştirilmesini ve izlenmesini sağlamak, İş arayanlara, iş arama becerilerini artırıcı bilgiler ve/veya iş arama becerileri eğitimi verilmesini sağlamak, İşyeri ziyaretleri ile işverenin kısa, orta ve uzun vadede eleman ihtiyaçlarının tespit edilmesini, Meslekler, mesleki eğitim yerleri ve çalışma hayatıyla ilgili bilgi kaynaklarını basılı, görsel ve işitsel olarak hazırlamak ve sunulmasını sağlamak, Eğitim ve öğretim kurumlarına yönelik meslek danışmanlığı faaliyetlerini yürütmek, Danışmanlık hizmetlerinin hedef kitleye tanıtımı ve işbirliği faaliyetlerinin yürütülmesini sağlamak, hayat boyu öğrenme ve rehberlik anlayışı çerçevesinde yürütülen Avrupa Rehberlik Merkezi faaliyetlerinin yürütülmesini sağlamak,

Türkiye’de Hayat Boyu Rehberliğe Dayanak Teşkil Eden Ulusal Belgeler 9. ve 10. Kalkınma Planı 60. Hükümet Programı Milli Eğitim Bakanlığı 2010-2014 Stratejik Planı 18. Milli Eğitim Şurası Türkiye Hayat Boyu Öğrenme Strateji Belgesi 2014-2018 10. Kalkınma Planı 150. Ortaöğretim ve yükseköğretime geçiş sistemi, öğrencilerin ilgi ve yeteneklerini dikkate alan etkin rehberlik ve yönlendirme hizmetleri desteğiyle, süreç odaklı bir değerlendirme yapısına kavuşturulacaktır. 248. Ülkemizde geniş aileden çekirdek aileye doğru bir geçişin sürdüğü ve aile üyeleri arasındaki ilişki biçimlerinin de değiştiği görülmektedir. Boşanma sonucunda oluşan tek ebeveynli ailelerin sorunlarının çözümüne yönelik, izleme ve rehberlik ihtiyacı bulunmaktadır. 60. Hükümet Programı Öğrencilerin yeteneklerinin ve bireysel farklılıklarının erken dönemlerde belirlenmesi için rehberlik ve yönlendirme sisteminin etkin hale getirilmesi çabası sürdürülecektir. İlköğretimde 4 ila 6. yıldan sonra çocukların ilgi ve kabiliyetlerine göre farklı alanlara yoğunlaşmalarına imkan verilecektir. Milli Eğitim Bakanlığı 2010-2014 Stratejik Planı Stratejik Amaç 6: Özel Eğitim Ortamları; sosyal devlet anlayışı içinde özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin potansiyellerini en üst düzeyde gerçekleştirebilmelerini ve toplumla bütünleşmelerini sağlamak üzere tanıma, tanılama ve yöneltme hizmetlerinin niteliğini geliştirmek. Stratejik Hedef 6.1: Örgün eğitim kurumları ile Rehberlik ve Araştırma Merkezlerinde (RAM) bulunan rehber öğretmen açığını karşılayarak psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerine tüm öğrencilerin ve ailelerin erişimini sağlamak.

HAYAT BOYU ÖĞRENME STRATEJİ BELGESİ ÖNCELİK 4 HAYAT BOYU REHBERLİK

ÖNCELİK 4: HAYAT BOYU REHBERLİK VE DANIŞMANLIK SİSTEMİNİN GELİŞTİRİLMESİ TEDBİR 4.1: Hayat boyu rehberlik sisteminin geliştirilmesi için altyapı güçlendirilecektir. TEDBİR 4.2: Bireylerin mesleki gelişim süreçleri desteklenecektir. TEDBİR 4.3: Hayat boyu rehberliği destekleyen ulusal ve uluslararası bilgi ağı geliştirilip yaygınlaştırılacaktır.

İŞBİRLİĞİ YAPILACAK KURUM/ KURULUŞ PERFORMANS GÖSTERGESİ ÖNCELİK 4: HAYAT BOYU REHBERLİK VE DANIŞMANLIK SİSTEMİNİN GELİŞTİRİLMESİ TEDBİR 4.1: Hayat boyu rehberlik sisteminin geliştirilmesi için altyapı güçlendirilecektir. FAALİYETLER SORUMLU KURUM KURULUŞ İŞBİRLİĞİ YAPILACAK KURUM/ KURULUŞ PERFORMANS GÖSTERGESİ Faaliyet 4.1.1: Rehberlik ve araştırma merkezlerinde çalışan personelin mesleki yeterlilikleri artırılacaktır. MEB İŞKUR • Hayat Boyu Rehberlik alanında hizmet veren kurum/kuruluş sayısının illere göre dağılımı • Protokol sayısı • Hizmet sunucu personel sayısı • Hizmet sunucu personel başına düşen birey sayısı • Mesleki gelişim becerilerine yönelik yayınlanan ve uygulanan eğitim programı sayısı Faaliyet 4.1.2: Rehberlik ve araştırma merkezlerinde yürütülen hizmetler için iş süreçleri tanımlanacaktır. Faaliyet 4.1.3: Okul rehberlik ve psikolojik danışma servislerinde çalışan personelin mesleki yeterlilikleri artırılacaktır. Faaliyet 4.1.4: Mesleki Bilgi Rehberlik ve Danışmanlık Hizmetlerinde İşbirliği Mutabakat belgesine işlerlik kazandırılacaktır. ÇSGB, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, TÜİK, YÖK, DPT, İŞKUR, MYK, TOBB, TESK, TİSK, TÜRK-İŞ Faaliyet 4.1.5: Mesleki Bilgi Sisteminin güçlendirilerek Hayat Boyu Öğrenme web portalında yer alacaktır. ÇSGB, TÜİK, YÖK, DPT, İŞKUR, MYK, TOBB, TESK, TİSK, TÜRK-İŞ Faaliyet 4.1.6:E-rehberlik modülünün geliştirilerek Mebbis sistemine entegre edilecektir.

İŞBİRLİĞİ YAPILACAK KURUM KURULUŞ PERFORMANS GÖSTERGESİ ÖNCELİK 4: HAYAT BOYU REHBERLİK VE DANIŞMANLIK SİSTEMİNİN GELİŞTİRİLMESİ TEDBİR 4.2: Bireylerin mesleki gelişim süreçleri desteklenecektir. FAALİYETLER SORUMLU KURUM KURULUŞ İŞBİRLİĞİ YAPILACAK KURUM KURULUŞ PERFORMANS GÖSTERGESİ Faaliyet 4.2.1: Üniversite tercihinde bulunacak öğrenciler başta olmak üzere, meslek seçiminde bulunacak kişilere yönelik Meslek Tanıtım Günleri düzenlenecektir. İŞKUR ÜNİVERSİTELER  • Mesleklerin tanıtımına yönelik hazırlanan görsel ve yazılı materyal sayısı • Hizmet alanların memnuniyet düzeyi • Rehberlik ve danışmanlık hizmeti alan birey sayısı Faaliyet 4.2.2: MYK tarafından yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşlarına başvuruda bulunan adaylara yönelik rehberlik sistemi kurulacaktır. MYK   Faaliyet 4.2.3: İş ve Meslek Danışmanlığı hizmeti verilen danışan sayısı artırılacaktır. Faaliyet 4.2.4: Ulusal yeterliliklerde portfolyoya dayalı ölçme ve değerlendirme yönteminin yaygınlaştırılmasına yönelik çalışmalar yürütülecektir. MEB MYK Faaliyet 4.2.5: 8. Sınıf sonunda üst eğitim programı tanıtım çalışmasının artırılması. MEB (ÖERHGM) MEB Eğitim Öğretim Daireleri

İŞBİRLİĞİ YAPILACAK KURUM KURULUŞ PERFORMANS GÖSTERGESİ ÖNCELİK 4: HAYAT BOYU REHBERLİK VE DANIŞMANLIK SİSTEMİNİN GELİŞTİRİLMESİ TEDBİR 4.2: Bireylerin mesleki gelişim süreçleri desteklenecektir. FAALİYETLER SORUMLU KURUM KURULUŞ İŞBİRLİĞİ YAPILACAK KURUM KURULUŞ PERFORMANS GÖSTERGESİ Faaliyet 4.2.6: Mesleklerin tanıtımına ilişkin internet sitesi tasarlanacaktır. Mesleki rehberlik ve danışmanlık hizmetlerinde kullanılmak üzere meslek seçme aşamasında olan öğrencilerin, velilerinin ve öğretmenlerinin bilgi ve ilgi düzeylerini arttırmak amacıyla, “Meslek Seçimine Destek” Dergisi hazırlanacaktır. İŞKUR   • Hizmet-içi eğitim programı ve katılanlar sayısı • Portfolyo oluşturan birey sayısı Faaliyet 4.2.7: 9. Sınıf sonunda alana/dala yönlendirme çalışmasının artırılması. MEB (ÖERHGM) MEB Eğitim Öğretim Daireleri Faaliyet 4.2.7: 12. Sınıf sonunda yükseköğretim programına yönlendirme çalışmasının artırılması Faaliyet 4.2.9: Mesleki rehberlik alanında yazılı ve görsel materyal geliştirilecek ve yöneltme süreçlerine ilişkin doküman hazırlanacaktır

İŞBİRLİĞİ YAPILACAK KURUM KURULUŞ PERFORMANS GÖSTERGESİ ÖNCELİK 4: HAYAT BOYU REHBERLİK VE DANIŞMANLIK SİSTEMİNİN GELİŞTİRİLMESİ TEDBİR 4.3: Hayat boyu rehberliği destekleyen ulusal ve uluslararası bilgi ağı geliştirilip yaygınlaştırılacaktır. FAALİYETLER SORUMLU KURUM KURULUŞ İŞBİRLİĞİ YAPILACAK KURUM KURULUŞ PERFORMANS GÖSTERGESİ Faaliyet 4.3.1: ELGPN ve Euroguidance merkezleri ile işbirliğinin güçlendirilmesi. MEB (ÖERHGM) İŞKUR • Ağa dahil olan üye kurum/kuruluş sayısı • Portala kayıtlı üye sayısı • Portalı ziyaret eden kişi sayısı Faaliyet 4.3.2: HBÖ portalındaki (www.hbo.gov.tr) rehberlik bileşeni güncellendirilip, geliştirilecek ve yaygınlaştırılacaktır. MEB (HBÖGM) (BİDB) MEB (ÖERHGM) .

İlgİnİze ve desteğİnİze teşekkür ederİz. T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI HAYAT BOYU ÖĞRENME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ