PROF. DR. YASEMİN IŞIKTAÇ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ REKTÖRLÜĞÜ SÜREKLİ EĞİTİM UYGULAMA ve ARAŞTIRMA MERKEZİ AİLE DANIŞMANLIĞI SERTİFİKA PROGRAMI ÇOCUK HUKUKU PROF. DR. YASEMİN IŞIKTAÇ

EVLAT EDİNME Evlat edinme ile kurulan soy bağı, ban bağına değil, evlat edinme ilişkisini mahkeme kararına dayanır. Yapay soy bağı olarak isimlendirilir. Medeni Kanun evlat edinmenin koşulların evlatlık olan kişinin ergin olup olmadığına bakarak iki farklı biçimde düzenlenmiştir.

EVLAT EDİNME KÜÇÜKLERİN EVLAT EDİNİLMESİNİN KOŞULLARI 18 yaşından küçüklerin evlat edinilmesidir. Koşulları genel ve özel koşullar olarak 2’ye ayırabiliriz: KÜÇÜKLERİN EVLAT EDİNİLMESİNİN GENEL KOŞULLARI 1) Çocuğun yüksek yararına uygunluk (ÇHS’de de özel olarak düzenlenmiştir. TMK madde 305) 2) Bakım ve özen ilişkisinin evlatlık işleminden önce kurulmuş olması gerekir. Bir yıl süreyle bakılmış olma koşulu aranır.

EVLAT EDİNME KÜÇÜKLERİN EVLAT EDİNMESİNİN ÖZEL KOŞULLARI Medeni Kanun evli kişiler açısından kural olarak birlikte evlat edinme zorunluluğunu benimsemiştir. Bunun nedeni de çocuğun yüksek yararıdır. (TMK madde 306) Beş yıldan beri evli olma Otuz yaşını doldurmuş bulunma koşulları aranır.

EVLAT EDİNME EŞLERİN BİRLİKTE EVLAT EDİNME GEREKLİLİĞİNİN İSTİSNALARI Birlikte evlat edinmenin mümkün olmaması Otuz yaşını doldurmuş eş, diğer eşin ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksunluğu İki yılı aşkın süredir nerede olduğunun bilinmemesi Mahkeme kararıyla iki yılı aşkın süredir eşinden ayrı yaşamakta olması yüzünden birlikte evlat edinmesinin mümkün olmadığını kanıtlarsa tek başına evlat edinebilir. (TMK madde 307)

EVLAT EDİNME Diğer Eşin Çocuğunu Evlat Edinmesi Eşlerden biri, en az iki yıldan beri evli olmaları veya kendisinin otuz yaşını doldurmuş bulunması koşuluyla diğerinin çocuğunu evlat edinebilir. (TMK madde 306) Medeni Kanunu’muz birlikte evlat edinmeyi, eşlerin beş yıldır evli olmaları koşuluyla kolaylaştırmışken, tek başına evlat edinmeyi otuz yaş koşulunu koyarak zorlaştırmıştır.

EVLAT EDİNME TEK BAŞINA EVLAT EDİNME Evli olmayan kişilerin evlat edinmeleri için diğer koşulların yanında otuz yaşını doldurmuş olmaları da zorunludur. (TMK madde 307) Evlat edinmede “doğayı taklit etme” kuralı işlenir. Medeni Kanun evlat edinen ile evlat edinilen arasında on sekiz yaş farkın bulunmasını hükme bağlamıştır. (TMK madde 308)

EVLAT EDİNME ÇOCUĞUN RIZASI Evlat edinilecek küçük, ayırt etme gücüne sahipse, rızası olmadıkça evlat edinilemez. (TMK madde 308) Yargıtay evlat edinme tarihinde on iki yaşındaki çocuğun evlat edinme bakımından ayırt etme gücüne sahip olup olmadığının araştırılmasını istemektedir. ÇOCUĞUN ANA ve BABASININ RIZASI Bir çocuğun evlat edinilebilmesi kural olarak ancak ana babasının rızasıyla mümkün olabilir. (TMK madde 309) Her ikisinin de rızası alınır.

EVLAT EDİNME RIZANIN VERİLME YÖNTEMİ Rıza, çocuğun ana babasının oturdukları yer mahkemesinde sözlü veya yazılı olarak açıklanarak tutanağa geçirilir. Bu rıza şarta bağlanamaz. Kanun koyucu anne ve babanın çocuk doğmadan önce veya doğduktan hemen sonra rıza vermelerini uygun görmemiştir. En az doğumdan sonra altı hafta sonra geçmiş olmalıdır. (TMK madde 310) Rıza geri alınabilir. Rıza mahkeme tutanağına geçirildikten sonra altı hafta içinde aynı usulle geri alınabilir.

EVLAT EDİNME RIZANIN ARANMADIĞI DURUMLAR Evlatlıkta kural anne ve babanın rızasının aranmasıdır. Şu hallerde rıza aranmaz; Anne ve babadan birinin kim olduğu bilinmez veya uzun süreden beri nerede olduğu bilinmiyorsa veya ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksun bulunuyorsa Anne ve baba küçüğe karşı özen yükümlülüklerini yeterince yerine getirmiyorsa rıza aranmaz. (TMK madde 311)

EVLAT EDİNME Bu durumlar genellikle bulunmuş veya terk edilmiş çocuklar bakımından söz konusu olur. Anne babanın rızasının aranıp aranmayacağına dair karar evlat edinme işlemleri sırasında verilir. Bu kararı vermeye yetkili mahkeme, çocuğun oturduğu yer mahkemesidir. (TMK madde 312) Evlat edinilecek çocuk vesayet altında ise vesayet dairesinin izni aranır.

EVLAT EDİNME ERGİN ve KISITLILARIN EVLAT EDİNİLMESİ Evlat edinenin alt soyunun izni gerekir. Evlat edinilenin bedensel veya zihinsel özrü Evlat edinilenin evlat edinen tarafından küçükken en az beş yıl süreyle bakılmış olması En az beş yıldır birlikte yaşamaları (TMK madde 313) Evlat edinilecek kişi tam ehliyetli olsa bile diğer eşin rızası olmadıkça evlat edinilemez. İhtiyaç halinde küçüklerin evlat edinme usulleri kıyasen uygulanır.

EVLAT EDİNME “Küçüklerin Evlat Edinilmesinde Aracılık Faaliyetlerinin Yürütülmesine İlişkin Tüzük” bu konudaki yöntemleri gösterir. Aracılık faaliyeti Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu tarafından yürütülür. Uluslararası evlatlık ilişkileriyle ilgili “Çocukların Korunması ve Ülkelerarası Evlat Edinme Konusunda İşbirliğine Dair Sözleşme” hükümleri uygulanır. Ancak Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu, evlat edinmek üzere kurum yetkili mercilerine başvuruda önceliği Türk vatandaşlarına tanımaktadır.

EVLAT EDİNME Medeni Kanun madde 316 gereği hakimin evlatlık işlemi açısından tarafları kapsamlı bir biçimde araştırma görevi bulunur. Evlat edinme kararı kesinleştikten sonra mahkeme kesinleşmiş kararı on gün içinde hem evlat edinene hem de evlatlığın nüfus dairesine bildirir. (Nüfus Hizmet Kanunu madde 29) Medeni Kanunumuza göre evlat edinme ile ilgili kayıtlar belgeler ve bilgiler mahkeme kararı olmadıkça veya evlatlık istemedikçe açıklanamaz. (TMK madde 314)

EVLAT EDİNME EVLAT EDİNMENİN KİŞİSEL SONUÇLARI Ad, soyadı; evlatlık küçük ise evlat edinenin soyadını alır. (TMK madde 314) Vatandaşlık; Türk Vatandaşlık Kanunu’na göre ergin olmayan evlatlık, kamu düzeni açısından sakınca bulunan bir hal olmaması koşuluyla evlatlık kararı ile Türk vatandaşlığını kazanır. Hısımlık; evlat edinme sonucunda soy bağı kurulur. Evlenme yasağı vardır.

EVLAT EDİNME Vesayet; evlat edinme kararının kesinleşmesiyle asıl anne babaya ait olan velayet hakkı evlat edinene geçer. Mirasçılık; evlatlık ve altsoyu evlat edinene kan hısımı gibi mirasçı olur. Buna karşın evlat edinen ve hısımları evlatlığa mirasçı olmazlar. (TMK madde 500) Evlatlığın kendi ailesindeki mirasçılığı da devam eder. (TMK madde 500) Nafaka yükümlülüğü; evlatlık ve evlat edinen karşılıklı olarak birbirlerine yardım nafakası vermekle yükümlüdürler. (TMK madde 367)