SOSYOLOJİDE KURAMSAL DÜŞÜNME

ORTA-SEVİYE KURAMLAR: PROTESTAN ETİK Merton orta-seviye kuram kavramını deneysel araştırma yoluyla doğrudan sınanabilecek kadar özel, fakat aynı zamanda bir dizi farklı olguyu kapsayacak kadar da geniş anlamında kullanmıştır. Dini değerler ve kapitalist girişim arasındaki benzerlik “iyi bir kuram” olmanın dört ölçütünü karşılamaktadır: Beklenmeyen Bulmaca çözme Geliştirilmiş olduğu durumların ötesine giden durumları açıklama kabiliyeti Sırf geçerli olanı değil, aksine muhtemel açılımlar için verimli olan

DÖRT KURAMSAL MESELE İnsan eylemi ve toplumsal yapı Uzlaşma ve çatışma Toplumsal cinsiyeti toplumsal çözümlemeye katma Modern toplumsal gelişmenin özellikleri

YAPI VE EYLEM Hangisi önceliktedir; toplum tarafından icra edilen toplumsal kısıtlar mı yoksa bireylerin istekleri mi? Toplumsal yapı bizim dışımızdadır: sistemler ve işlevler bizim onlara verdiğimiz anlamların kullanımından bağımsız olarak varolurlar. Eleştiri – toplum, bizim bireysel eylemlerimizin bileşkesi değilse, nedir? Aradaki farklılığın abartılmaması önemlidir. Yapılaşma – toplumsal yapının etkin bir şekilde yapılması ve tekrar yapılması süreci

UZLAŞMA VE ÇATIŞMA Durkheim toplumu birbirine bağımlı parçalar olarak görür. Örn. Bütünleşmiş bir bünye Bedensel benzerlik – parçalar organlardır ve onlar ister istemez uyum içinde çalışırlar. Marx ve takipçileri toplumsal sistemin “içine inşa edilmiş” çıkar bölünmelerini vurgularlar: bu durum zaman geçtikçe etkin(aktif) değişmeye patlak verir. Çatışma ve uzlaşmanın karşılıklı ilişkisini ideolojilerin rolü aracılığıyla görmek mümkündür.

TOPLUMSAL CİNSİYET MESELESİ Durkheim – erkek toplumun ürünüdür, kadın doğanın ürünüdür. Kadınlar özel bir alandadır, erkekler kamusal alandadır. Marx – toplumsal cinsiyet farklılıkları esas olarak başka sınıf gibi bölünmeleri de yansıtır. Feminist bakış açısında bilgi, cinsiyet ve toplumsal cinsiyetle ilgilidir. Toplumsal cinsiyet sabit değil, akışkan bir kategoridir. Toplumsal cinsiyetin sorunları ile aynı olmayacak şekilde kadını sosyoloji çalışmalarının içine taşımak gereklidir.

MODERN DÜNYANIN BİÇİMLENMESİ Marksist Fikirlerin Anahatları Weberci Fikirlerin Anahatları Kapitalist ekonomik büyüme Üretim rasyonelleşmesi Sınıf eşitsizlikleri modern toplumların doğasının temelidir. Sınıf, birçok eşitsizlik tiplerinden biridir. Güç ekonomik eşitsizliklerden kaynaklanır. Güç öteki güç kaynaklarından ayrılabilir (toplumsal cinsiyet gibi). Kapitalist toplumlar sosyalizme giden yolda geçicidirler. Rasyonelleştirme gelecekte bütün alanlarda ilerleyecektir. Batı etkisi kapitalist girişimin genişlemeci eğilimlerinin bir sonucudur. Batı etkisi sınai kaynaklar ve askeri güç üzerindeki egemenliğinden gelmektedir.

YENİ SOSYOLOJİK KURAMLAR Postmodernizm, Marx ve Weber’in geliştirdiği türden kuramların içeriğini ve olabilirliğini reddeder – meta-anlatı yoktur. Tarih yoktur, süreç yoktur. “Yeni Zamanlar” vardır. vb. Baudrillard – “yaşamın TV içine çözülmesi” Foucault – aydınlanmanın özgürlük hakkındaki fikirlerinin disiplin ve gözetlemeyle ilgili başka yönleri Güce ilişkin söylemin rolü merkezi önemdedir.

DÖRT ÇAĞDAŞ SOSYOLOG Jűrgen Habermas: Ulrich Beck: Manuel Castells: Kamusal alanda demokrasiyi yeniden canlandırmaya çalışır. Medya tartışmaları artırıcı potansiyele sahiptir. Ulrich Beck: “ikinci modernlik”, küreselliğin yayılması Risk toplumu, riskin doğası değişiyor. Manuel Castells: Bilgi toplumuna ağ ekonomileri damgasını vurmuştur. Weber’in Demir Kafes’inin hissi– “otomat” Anthony Giddens: “firari dünya” soyut sistemlere güveni gerektirir. Bireyler arasındaki “toplumsal dönüşlülük”te artış

SONUÇ Sosyolojik teoride yeni bir evre? Marx, Weber ve Durkheim düşüncelerini sosyal ve ekonomik değişimin hızlı olduğu zaman boyunca biçimlendirdiler. Günümüz küresel değişimleri 19.ncu yüzyıla kıyasla çok daha büyük bir dönüşümdür. Bugün, yaklaşımlarda bir çeşitliliğin var oluşu ne sürprizdir ne de endişe verici.