AKŞEHİR’İN KÜLTÜREL DEĞERLERİ

1. Nasreddin Hoca Fıkraları Nasreddin Hoca, Akşehir’in simgesi haline gelmiş, şehrin her noktasında manevi izlerinin görüldüğü ve halk tarafından özümsenmiş büyük bir şahsiyettir. İzahatlar, öğütler, umutlar, umutsuzluklar, mutluluklar, aranılan çareler, çözümlemeler hep O’nun fıkralarıyla örneklendirilir ve destek bulur.

2. Akşehir Giysileri: Akşehir Kadın Giysileri: Yörede; Türkmenler, Yörükler, 19. yüzyıl sonlarına doğru Balkanlar’dan gelen göçmenler, 1960 yılına kadar Kazakların ve Kurtuluş Savaşı’na kadar da Ermeni ve Ruslar bulunmuştur. Bu nedenle Akşehir’de çevresine benzemeyen ortak bir kültür oluşmuş ve doğal olarak bu kültür, yöre kıyafetlerini de etkilemiştir.

1-Başlık: Yörede zengin kadınlar, vişneçürüğü renginde kalıplı küçük fes giyerler. Feslerde çok miktarda altın bulunur. Altınların tam üstüne çeşitli parlak kumaşlardan fesi tamamen saran dolak bulunur. Fesin üstüne oyalı yazma, tülbent, ipek yaşmak, grep ve pullu örtülür. Kına geceleri ve düğünler dışında genelde fes kullanılmaz.

2-Giysi: Kadınlar; gayet zarif, dökümlü olup bele sokulan don (şalvar) ve kasıklara kadar uzanan, yakası dört köşe kolları bol ilikli enteri adı verilen giysiyi giyerler. Ortalama yedi metre kumaştan yapılır. Kumaşın iki metresi üstte enteri denen kısma beş metresi ise bol ağılı olan don için harcanır.

3-Aksesuar: Kadınlar bellerine 7-8 cm. eninde olan kemer takarlar 3-Aksesuar: Kadınlar bellerine 7-8 cm. eninde olan kemer takarlar. Bu kemer telkari ve fişekli gümüş kemerdir. Halk genellikle fişekli gümüş kemeri tercih eder. Sözünü ettiğimiz bu kemerler yörede donun (şalvarın) üzerine takılır.

Kadınların başka bir takısı da, boyunlarına taktıkları üçü bir yerde veya beşi bir yerde diye adlandırılan altın takılardır. Bu takıların başka yörelerdeki adı beşibirliktir. Bu takı genellikle kırmızı kurdele veya altın zincir üzerine yan yana getirilerek boyuna takılır. Kadınların feslerinin üstünde, çok sayıda küçük sarı lira (benez) bulunur.

Akşehir Erkek Giysileri: Üstlerine salta/cepken/kazake/giyerler. Saltanın kol ve eteği kısadır. Yani saltanın kolları, göyneğin kollarından kısa olur. Saltanın içine göynek (mintan) giyilir. Göyneğin yakası sıfır olup içi astarlıdır. Kumaşı top alaca ve ipekli alacadan yapılır. İnce ve sık desenledir.

Boyuna, göyneğin ya-kaları içine girecek şekilde boyun poşusu bağlanır Boyuna, göyneğin ya-kaları içine girecek şekilde boyun poşusu bağlanır. Boyun poşu-su genelde parlak ku-maştan olup, İsmaili-ye kumaşındandır. Erkekler bellerine bel kuşağı takarlar. İki tarafı kısa, saçaklı, kalın renkli yünden yapılır. Üçgen şekline getirilip katlanır. Bele kalın bir biçimde sarılır.

3.Akşehir Türküleri ve Halk Oyunları Akşehir yöresi oyunları “Tekçi” özelliği taşır. Yöre oyunları ilk olarak düğünlerde ve kına gecelerinde karşılıklı olarak iki veya dört kişi tarafından oynanmıştır. Oyunları oynayan kişiler kadın, erkek veya kadın-erkek karışık olabilir. Yöre halkının sıcakkanlı, hoşgörülü olması ve eğlenmeyi sevmesi Akşehir yöresi oyunlarını etkilemiştir. Yöredeki oyunların kendine özgü anlamları ve oynanış biçimleri vardır.

4. Sıra Yarenleri Akşehir esnafları tarafından kış aylarında eğlenmek amacı ile gece toplantıları düzenlenir. Bir disiplin çerçevesinde, sabit kişiler ve bu kişilerin getirdiği misafirlerin katılımı ile yapılan toplantılar, Ahilik döneminden kalmadır.

Bu tip gece toplantılarına Eskişehir, Kütahya, Çankırı, Kırşehir ve Antalya’da da rastlanır. Akşehir’in folklorik yapısında büyük bir olgu olan Yarenler Sıra gecesi, yöresel bazı türkülerin ve oyunların meydana gelmesinde önemli bir rol oynamıştır.

Sıra oyunu, her hafta bir sıra elemanın evinde toplanılarak yapılır Sıra oyunu, her hafta bir sıra elemanın evinde toplanılarak yapılır. Mayıs ayı içinde yapılan son sıra gecesinden sonra, sıranın ilk gününden itibaren sıra elemanlarından ceza olarak toplanan paralar ya muhtaç bir kişiye yardım olarak verilir ya sıra elemanları arasında eşit olarak pay edilir ya da Hıdrellez Bayramı dolayısıyla tüm elemanlarının katıldığı bir piknik yapılır.

5. Yemekler Akşehir mutfağı, coğrafi konumu itibariyle çok zengindir. Bunlardan bazıları:

Peynir Baklavası

Herse:

Sakala Sarkan (Sakala Çarpan)

Hamur Topalağı

Gölle

Kalın Börek

Mercimekli Bükme

Patatesli Sazan Balığı

Yağlı Ekmek

Galeta Kırması

Gömme

Sülbiye

6. El Sanatları Akşehir, el sanatları konusunda da oldukça zengin bir şehirdir. Ancak bu konuda da; teknolojik gelişmeler, hayat şartları, modanın değişmesi ve zahmetli oluşu gibi nedenlerle, bir zamanlar çok ünlü olan el sanatları artık eski rağbeti görmemekte ve yok olmaya mahkûm bırakılmış gibidir. Eski maharetli eller, sonrasında öğretecek kimseler bulamadıklarından dolayı bir bir boş kalmaya başlamıştır. Akşehir’de kaybolan pek çok sanatın yanı sıra halen devam eden el sanatları mevcuttur.

1. At Arabacılığı(Saraççılık) Balkan muhacirlerinin, Anadolu insanına öğrettiği mesleklerden biri de at arabası yapımı ve boyacılığı olmuştur. İç Anadolu bölgesinde Nevşehir, Sivas, Konya ve Akşehir gibi merkezlerde at arabacılığı ve boyacılığını devam ettirerek, yöre halkına da öğretmişlerdir.

Bu merkezlerden Akşehir’de at arabacılığı, 1940’lı yıllardan 1980’li yıllara kadar halk tarafından oldukça benimsenen, önemli bir meslek olmuştur. 1950-1965 yılları arasında, Eski Buğday Pazarı civarında (Meydan Mahallesi) yaklaşık 55 adet at arabası yapım atölyesi ve 3-4 adet araba boyacı ustası bulunduğu bilinmektedir

2. İpek Halıcılığı Akşehir’de halen devam etmekte olan sanatlardan biri de ipek halı dokumacılığıdır. Bu sanatın tam olarak ne zaman icra edilmeye başlandığı net olarak bilinmemekle birlikte, kadınların evlerde kurduğu tezgâhlarıyla iyi gelir elde ettikleri bir uğraş olarak karşımıza çıkmaktadır. Günümüzde, evlerden başka, Akşehir Halk Eğitim Müdürlüğü ve Akşehir Belediyesi bünyesinde oluşturulmuş atölyeler faaliyet göstermektedir. Bu halıların ünü ülkemiz sınırlarını aşmış durumdadır

7. Akşehir Ağzı Orta Anadolu ile Batı Anadolu’nun sınırında bulunan Akşehir’in konuşma dili de bölgeyi ortalayan özellikler gösterir:

Dualar, Beddualar, Atasözleri ve Deyimler Ağanın malı çıkar, uşağın canı. (Atasözü) Çalışan el, tok karın üzerindedir. (Atasözü) Testici suyu, kendi çanağından içer. (Atasözü) Dil ebesi, çöplek tepesi.(Çok konuşan) Komşusundan huy kapan, ayranına su katar.(Başkalarından etkilenme)

10-Yeni yanı yere gelmek.(Beddua) 11-Çalışan elin kırılsın. (Beddua) 12-Yat geber ekmeği.(Yatma vaktinde yenilen ekmek) 13-Od ocağı kör olasıca. (Beddua) 17-Terle kuzum terle, terlemesen parla.(Boşuna uğraş verme)

Dar sokaklarda bol bıçaklara rast gelesice. (Beddua) Aşın aşığına kaşığın kaşığına denk olsun. (Hayır duası) Kavaklar gibi devril emi. (Beddua) Hamamda türkü söylenmez.(Her yerde her şey konuşulmaz)