TÜRKİYE-AB İLİŞKİLERİ

TÜRKİYE-AVRUPA BİRLİĞİ İLİŞKİLERİ KISA TARİHÇESİ AVRUPA EKONOMİK TOPLULUĞU’ NUN 1957 YILINDA KURULMASINDAN KISA BİR SÜRE SONRA, 31 TEMMUZ 1959 DA AET’ YE YAPTIĞI ORTAKLIK BAŞVURUSU İLE TÜRKİYE’NİN AVRUPA BİRLİĞİ SERÜVENİ BAŞLAMIŞTIR. GEÇEN 50 YIL İÇİNDE TOPLULUKTA ÖNEMLİ DEĞİŞMELER OLMUŞ, AET ÖNCE AVRUPA TOPLULUĞU’NA (AT) SONRA AVRUPA BİRLİĞİ’NE (AB) DÖNÜŞMÜŞTÜR.

ANKARA ANLAŞMASI TÜRKİYE’ NİN 1959 DAKİ BAŞVURUSUNUN AET BAKANLAR KONSEYİ TARAFINDAN KABUL EDİLMESİNDEN SONRA, 12 EYLÜL 1963 TARİHİNDE ANKARA ANLAŞMASI İMZALANMIŞTIR. BU ANTLAŞMANIN EN ÖNEMLİ HÜKÜMLERİNDEN BİRİ TÜRKİYE’NİN ÜYELİĞİNİ DÜZENLEYEN 28. MADDEDİR: “ Anlaşmanın işleyişi, Topluluğu kuran Anlaşmadan doğan yükümlerin tamamının Türkiye tarafından üstlenilebileceğini gösterdiğinde, Akit taraflar Türkiye’nin Topluluğa katılması imkanını inceler” BUNA GÖRE, ORTAKLIĞIN NİHAİ HEDEFİ TÜRKİYE’NİN ÜYELİĞİDİR.

1 ARALIK 1964 TARİHİNDE YÜRÜRLÜĞE GİREN ANKARA ANLAŞMASI TÜRKİYE İLE AB’ NİN BÜTÜNLEŞMESİ İÇİN KADEMELİ ÜÇ SÜREÇ ÖNGÖRÜLMÜŞTÜR: 1- HAZIRLIK DÖNEMİ 2- İKİLİ TİCARETİN SERBESTLEŞTİRİLMESİ DÖNEMİ 3- GÜMRÜK BİRLİĞİ’ NİN TESİS EDİLMESİ ( 31 ARALIK 1995 ) BU ANLAŞMAYI 1970 YILINDA İMZALANAN KATMA PROTOKOL İZLEMİŞTİR. BU İKİ ÖNEMLİ BELGE, TÜRKİYE-AB İLİŞKİLERİNİN HUKUKİ DAYANAKLARINDANDIR.

12 EYLÜL DÖNEMİNDE TÜRKİYE’ NİN AET İLE İLİŞKİLERİ DONDURULMUŞTUR. 1983 YILINDA SİVİL YÖNETİME DÖNÜŞ, 1984 YILINDAN İTİBAREN DE ÜLKENİN DIŞA AÇILMA SÜRECİNİN BAŞLATILMASI İLE İLİŞKİLER YENİDEN CANLANMIŞTIR. TÜRKİYE 14 NİSAN 1987 DE TOPLULUĞA TAM ÜYELİK MÜRACAATINDA BULUNMUŞTUR. AB KOMİSYONU TAM ÜYELİK MÜRACAATIMIZA 1989 YILINDA VERDİĞİ CEVAPTA, TOPLULUĞUN KENDİ İÇİNDEKİ DERİNLEŞME SÜRECİNİ VE GELECEK GENİŞLEMESİNE KADAR BEKLENMESİNİ VE BU ARADA GÜMRÜK BİRLİĞİ SÜRECİNİN TAMAMLANMASINI TEKLİF ETMİŞTİR.

TÜRKİYE BU TEKLİFİ OLUMLU KARŞILAMIŞ VE GÜMRÜK BİRLİĞİ’ NİN KATMA PROTOKOLDE ÖNGÖRDÜĞÜ ŞEKİLDE 1995 YILINDA TAMAMLANMASI İÇİN HAZIRLIKLAR BAŞLATILMIŞTIR. İKİ YIL SÜREN MÜZAKERELER SONUNDA 5 MART 1995 TARİHİNDE YAPILAN ORTAKLIK KONSEYİ TOPLANTISINDA ALINAN KARAR UYARINCA, TÜRKİYE İLE AB ARASINDA GÜMRÜK BİRLİĞİ 1 OCAK 1996 TARİHİNDE YÜRÜRLÜĞE GİRMİŞTİR. 6

BAŞLANGICINDAN İTİBAREN TÜRKİYE-AB İLİŞKİLERİ DALGALI BİR SEYİR İZLEMİŞ, KİMİ ZAMAN DA KOPMA NOKTASINA GELMİŞTİR. NE TÜRKİYE TAM ÜYELİK KARARINDAN VAZGEÇEBİLMİŞ NE DE AVRUPA TÜRKİYE’ Yİ TAMAMEN REDDEDEBİLMİŞİR. AVRUPA KOMİSYONU’NUN 16 TEMMUZ 1997 YILINDA HAZIRLADIĞI VE GENİŞLEMEYE DAİR STRATEJİLERİN ELE ALINDIĞI GÜNDEM 2000 RAPORU’ NUN TÜRKİYE’ Yİ GENİŞLEME KAPSAMINA ALMAMASI VE 12-13 ARALIK 1997 LÜKSEMBURG AB KONSEYİ ZİRVESİNDE TÜRKİYE’ NİN ADAYLIĞININ TEYİT EDİLMEMESİ ÜZERİNE TÜRKİYE AB İLE SİYASİ İLİŞKİLERİNİ ASKIYA ALMIŞTIR. 7

1999 HELSİNKİ ZİRVESİ AB KONSEYİ’ NİN TUTUM DEĞİŞİKLİĞİNE GİDEREK 10-11 ARALIK 1999 TARİHİNDEKİ HELSİNKİ AB DEVLET VE HÜKÜMET BAŞKANLARI ZİRVESİNDE TÜRKİYE’ YE ADAYLIK STATÜSÜ VERMESİYLE, BİRLİĞE KATILIM YOLUNDA TOPLUMSAL REFORM VE DÖNÜŞÜM SÜRECİ BAŞLAMIŞTIR. ZİRVEDE ADAYLIĞI TEYİT EDİLEN TÜRKİYE İÇİN “ KATILIM ÖNCESİ STRATEJİ VE KATILIM ORTAKLIĞI BELGESİ “ HAZIRLANACAĞI İFADE EDİLMİŞTİR. 8

KATILIM ORTAKLIK BELGESİ KOPENHAG SİYASİ KRİTERLERİNİN VE TOPLULUK MEVZUATINA UYUM YÖNÜNDE HAZIRLIK ÇALIŞMALARININ YERİNE GETİRİLMESİ HEDEFLERİNİN ORTAYA KONDUĞU KATILIM ORTAKLIĞI BELGESİ 8 MART 2001 DE KABUL EDİLMİŞTİR. 9

KOPENHAG KRİTERLERİ KOPENHAG KRİTERLERİ 1993 YILINDA AB DEVLET VE HÜKÜMET BAŞKANLARI İLE KOPENHAG ZİRVESİNDE KABUL EDİLEN KRİTERLERDİR. BUNA GÖRE: “ ÜYELİK, ADAY ÜLKENİN - DEMOKRASİYİ, HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜNÜ, İNSAN HAKLARINI VE AZINLIKLARIN KORUNMASI VE SAYGI GÖRMESİNİ TEMİNAT ALTINA ALAN KURUMLARIN İSTİKRARA KAVUŞTURULMUŞ OLMASINI, -İŞLEYEN BİR PİYASA EKONOMİSİNİN MEVCUDİYETİNİ, -AB İÇİNDEKİ REKABET VE PİYASA GÜÇLERİYLE BAŞ ETME KAPASİTESİNİ GEREKTİRMEKTEDİR. “ 10

2002 KOPENHAG ZİRVESİ 12-13 ARALIK 2002 TARİHLERİ ARASINDA GERÇEKLEŞEN ZİRVEDE: -ARALIK 2004 DE AVRUPA KOMİSYONU’ NUN TAVSİYE RAPORU’ NA DAYANARAK, TÜRKİYE’ NİN KOPENHAG KRİTERLERİNİ YERİNE GETİRDİĞİNE KARAR VERİLDİĞİ TAKTİRDE, KATILIM MÜZAKERELERİNE GECİKMEKSİZİN BAŞLAMA KARARI ALINMIŞTIR. -TÜRKİYE’ Yİ AB ÜYELİĞİ YOLUNDA DESTEKLEMEK AMACIYLA MEVCUT KATILIM STRATEJİSİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ BELİRTİLMİŞTİR, -KOMİSYON MEVZUATIN İNCELENMESİ SÜRECİNİ YOĞUNLAŞTIRMAYA DAVET EDİLMİŞ, -GÜMRÜK BİRLİĞİ’ NİN GENİŞLETİLECEĞİ VE DERİNLEŞTİRİLECEĞİ; -TÜRKİYE’ YE YÖNELİK MALİ YARDIMIN KAYDA DEĞER ÖLÇÜDE ARTIRILACAĞI, BELİRTİLMİŞTİR. 11

2004 BRÜKSEL ZİRVESİ 16-17 ARALIK 2004’ DE YAPILAN AB DEVLET VE HÜKÜMET BAŞKANLARI ZİRVESİNDE: -1999 HELSİNKİ VE 2002 KOPENHAG ZİRVELERİNDE ALINAN KARARLAR TEYİT EDİLMİŞTİR. -AVRUPA BİRLİĞİ KOMİSYONU’ NUN 6 EKİM 2004 TARİHLİ İLERLEME RAPORUNDA MÜZAKERELERİN TÜRKİYE TARAFINDAN KARŞILANDIĞI GÖRÜŞÜNÜ TAKİBEN, AB LİDERLERİ TÜRKİYE’ NİN SİYASİ KRİTERLERİ YETERLİ ÖLÇÜDE YERİNE GETİRDİĞİNİ BELİRTEREK MÜZAKERELERİN 3 EKİM 2005’ DE BAŞLAMASI KONUSUNDA ANLAŞMAYA VARMIŞTIR. BU TARİHİ KARARDAN SONRA 3 EKİM 2005’ TE MÜZAKERE SÜRECİNİN BAŞLAMASINI TAKİBEN, TÜRKİYE İÇİN MÜZAKERE ÇERÇEVE BELGESİ HAZIRLANMIŞTIR. 12

SONUÇ UCU AÇIK OLAN BU SÜRECİN NE KADAR SÜRECEĞİ : TÜRKİYE’ NİN AVRUPA BİRLİĞİ’ NE TAM ÜYELİK SÜRECİ DEVAM ETMEKTEDİR. UCU AÇIK OLAN BU SÜRECİN NE KADAR SÜRECEĞİ : 1- TÜRKİYE’ NİN ÜZERİNE DÜŞEN YÜKÜMLÜLÜKLERİ NE KADAR ÇABUK YERİNE GETİRECEĞİNE, 2- AB’ NİN GENİŞLEME KONUSUNDAKİ YAKLAŞIMINA BAĞLIDIR. TÜRKİYE’ Yİ DE İÇİNE ALAN GENİŞLEMENİN AVRUPA BİRLİĞİ’ NE GETİRECEĞİ MALİYETİN YANISIRA, BAŞTA KARAR ALMA PROSEDÜRLERİ OLMAK ÜZERE KOMİSYON, BAKANLAR KONSEYİ VE PARLEMENTO’ NUN OLUŞUMLARINDAKİ DEĞİŞİKLİKLER GİBİ YAPILMASI GEREKEN KURUMSAL REFORMLAR DA AB İÇİN AŞILMASI GEREKEN PROBLEMLERDİR. 13

- KAMUOYUNUN KAFASINDAKİ SORULAR HALEN DE SORULMAYA DEVAM ETMEKTEDİR: - ÜLKEMİZİN TAKİP ETTİĞİ AB ÜYELİK SÜRECİ DEVLET POLİTİKASI HALİNE GELMİŞTİR. - KAMUOYUNUN KAFASINDAKİ SORULAR HALEN DE SORULMAYA DEVAM ETMEKTEDİR: - KAZANÇ VE KAYIPLARIMIZ NE OLACAK ? - BİZ ÜYE OLUNCAYA KADAR AB DAĞILIR ( MI ? ) - BAŞKA ALTERNATİF YOK MU ? - AB HRİSTİYAN KLUBÜ; BİZ MÜSLÜMANIZ, NE OLACAK ? - AB BİZİ ALMAZ, AYRICA DA BİZİ BÖLMEYE ÇALIŞIYOR... SORU VE TEZLERİ ZİHİNLERİ MEŞGUL ETMEKTEDİR. MEVZUAT OLARAK AB MÜKTESEBATINA UYUM KONUSUNDA FAZLA SIKINTI ÇEKİLMEMEKLE BİRLİKTE, UYGULAMADAN KAYNAKLANAN SIKINTILARIN GİDERİLMESİ KOPENHAG KRİTERLERİ VE BUNLARIN SORUNSUZ UYGULAMAYA GEÇMESİ, UCU AÇIK SÜRECİN TAM ÜYELİKLE SONUÇLANMASINI SAĞLAYABİLİR. 14

TÜRKİYE-AB İLİŞKİLERİNDE ÖNEMLİ TARİHLER İLK RESMİ BAŞVURU (1959) ORTAKLIK (ANKARA) ANLAŞMASI (1963) KATMA PROTOKOL (1970) TAM ÜYELİK BAŞVURUSU (1987) GÜMRÜK BİRLİĞİ (1996) İLERLEME RAPORLARI 1998, 1999, 2000, 2001, 2002, 2003,2004 HELSİNKİ ZİRVESİ (ADAY ÜLKE STATÜSÜ VERİLMESİ) (1999) KATILIM ORTAKLIĞI BELGESİ (2000 VE 2003) ULUSAL PROGRAM (2001 VE 2003) 17 ARALIK 2004 ZİRVESİ (2004) 15

17 ARALIK ZİRVESİ 17 ARALIK 2004 TARİHİNDE TOPLANAN AB KONSEYİ (ZİRVE) TÜRKİYE İLE ÜYELİK MÜZAKERELERİNİN 3 EKİM 2005’TE BAŞLATILMASINA KARAR VERMİŞTİR. 16