MAL HAREKETLERİ ve MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

MAL 1. Dışarıdan içeri ... Satın alma MAL HAREKETLERİ ESASINDA İKİ YÖNLÜDÜR: İŞLETME 2. İçeriden dışarı ... Satma MAL

(esas faaliyet konusu) SATIN ALINAN MALLAR Kullanılacak ise Satılacak ise 150 İLK MADDE VE MALZEMELER 153 TİCARİ MALLAR (esas faaliyet konusu) Dönen Varlık

İŞLETMEYE/DEPOYA MALZEME GİRİŞİ İŞLETMEYE/DEPOYA MAL GİRİŞİ Yevmiye Defteri Defteri Kebir B A B 150 İLK MAD.MLZ. A 150 İLK MAD.VE MLZ. X X .... İŞLETMEYE/DEPOYA MAL GİRİŞİ Yevmiye Defteri Defteri Kebir B A B 153 TİC.MALLAR A 153 TİCARİ MALLAR X X ....

DEPODAN MALZEME ÇIKIŞI İŞLETMEDEN/DEPODAN MAL ÇIKIŞI Yevmiye Defteri Defteri Kebir B A B 150 İLK MAD.MLZ. A X .... 150 İLK MAD.MLZ. X İŞLETMEDEN/DEPODAN MAL ÇIKIŞI Yevmiye Defteri Defteri Kebir B A B 153 TİC.MALLAR A X .... 153 TİC.MALLAR X

(esas faaliyet konusu) SATIN ALINAN MALLAR Kullanılacak ise Satılacak ise 150 İLK MADDE VE MALZEMELER 153 TİCARİ MALLAR (esas faaliyet konusu) Dönen Varlık 250 ARAZİ VE ARSALAR 252 BİNALAR 253 TESİS, MAKİNE VE CİHAZLAR 254 TAŞITLAR 255 DEMİRBAŞLAR Duran Varlık Üretimde kullanılacak ise Üretimde kullanılmayacak ise

ÖRNEK: Beyaz eşya servis ve ticareti yapan bir işletme tanesi 250 YTL’den (ÇEK ile) 100 adet elektrikli süpürge satın almıştır. Ancak bunlardan 2 tanesini işletme içinde kullanmak için ayırmıştır. Süpürgelerden biri üretim departmanında diğeri yönetim departmanında kullanılacaktır. Ayrıca 10.000 YTL’ye (peşin) aldığı 10.000 adet süpürge torbasından da kendi ihtiyacı için 10 tane almıştır. Yevmiye Defteri B A 150 İLK MAD.VE MLZ. 10 153 TİCARİ MALLAR 34.490 253 TESİS MAKİNE CİHAZLAR 250 255 DEMİRBAŞLAR 250 10 tane x 1 YTL 98 tane x 250 YTL 9.990 tane x 1 YTL 1’er tane x 250 YTL 100 KASA 10.000 103 VERİLEN ÇEKLER... 25.000 10.000 tane x 1 YTL 100 tane x 250 YTL

BİLANÇO 1 DÖNEN VARLIKLAR 3. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 10 HAZIR DEĞERLER 100 KASA 101 ALINAN ÇEKLER 102 BANKALAR 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ (-) 11 MENKUL DEĞERLER 110 HİSSE SENETLERİ 111 ÖZEL KESİM TAHVİL, SENET VE BONOLARI 112 KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI 15 STOKLAR 150 İLK MADDE VE MALZEMELER 153 TİCARİ MALLAR 2 DURAN VARLIKLAR 25 MADDİ DURAN VARLIKLAR 250 ARAZİ VE ARSALAR 251 YER ALTI VE YER ÜSTÜDÜZENLERİ 252 BİNALAR 253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR 254 TAŞITLAR 255 DEMİRBAŞLAR 3. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 4. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 5. ÖZ KAYNAKLAR

FARKLI ÖRNEKLER: Bir Döviz Bürosu satın aldığı yabancı paraları “153 TİCARİ MALLAR” hesabına kaydederken sattığı yabancı paraları “600 YURT İÇİ SATIŞLAR” hesabına kaydeder. Hayvan ticareti yapan işletme satın aldığı hayvanları “153 TİCARİ MALLAR” hesabına kaydederken sattığı hayvanları “600 YURT İÇİ SATIŞLAR” hesabına kaydeder. Demirbaş eşya satan bir işletme satın aldığı demirbaşları “153 TİCARİ MALLAR” hesabına kaydederken sattığı demirbaşları “600 YURT İÇİ SATIŞLAR” hesabına kaydeder. Makine ve cihaz satan bir işletme satın aldığı makine ve cihazları “153 TİCARİ MALLAR” hesabına kaydederken sattığı makine ve cihazları “600 YURT İÇİ SATIŞLAR” hesabına kaydeder. Emlak işletmesi satın aldığı arazi, arsa ve binaları “153 TİCARİ MALLAR” hesabına kaydederken sattığı arazi, arsa ve binaları “600 YURT İÇİ SATIŞLAR” hesabına kaydeder.

MALİYET BEDELİ ile değerlenir (VUK 262) TİCARİ MALLAR MALİYET BEDELİ ile değerlenir (VUK 262) YURT İÇİNDEN SATIN ALINAN TİCARİ MALLARIN Maliyet Bedeli = Alış Bedeli + Taşıma Giderleri + Sigorta Giderleri + Komisyon Giderleri + Ambalaj Giderleri + Muhafaza Giderleri YURT DIŞINDAN SATIN ALINAN TİCARİ MALLARIN Maliyet Bedeli = Alış Bedeli + Taşıma Giderleri + Sigorta Giderleri + Komisyon Giderleri + Ambalaj Giderleri + Muhafaza Giderleri + Gümrük Vergisi + Kredi Faizleri

10.12.2005 tarihinde banka kredisiyle 120.000 YTL’lik mal alınıyor. 10.12.2005 tarihinde yeni kurulan bir işletmede sırasıyla aşağıdaki mali olaylar gerçekleşiyor: 10.12.2005 tarihinde banka kredisiyle 120.000 YTL’lik mal alınıyor. 10 gün sonra 80.000 YTL’lik kısmı 120.000 YTL’ye peşin satılıyor. 153 TİCARİ MALLAR B A 120.000.- 80.000.- 1 10.12.2005 153 TİCARİ MALLAR 120.000.- 300 BANKA KREDİLERİ 300 BANKA KREDİLERİ 120.000.- 120.000.- Ticari mal alış kaydı 2a 20.12.2005 100 KASA 120.000.- 100 KASA 600 YURT İÇİ SATIŞLAR 120.000.- 120.000.- Ticari mal satış kaydı 2b 20.12.2005 600 YURT İÇİ SATIŞLAR 621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ 80.000.- 120.000.- 153 TİCARİ MALLAR 80.000.- Satılan ticari malın maliyet kaydı 621 STMM 80.000.-

ÖRNEK: Daha önce alınan elektrikli süpürgelerin 20 tanesi 300 YTL fiyatla çek karşılığı satılmıştır. Ayrıca süpürge torbalarının da 4.000 adedi tanesi 2 YTL’den peşin satılmıştır. Yevmiye Defteri B A 100 KASA 8.000 101 ALINAN ÇEKLER 6.000 4.000 tane x 2 YTL 20 tane x 300 YTL 600 YURT İÇİ SATIŞLAR 14.000 621 STMM 9.000 4.000 tane x 1 YTL 20 tane x 250 YTL 153 TİCARİ MALLAR 9.000

Defteri Kebir B 153 TİC.MALLAR A 34.490 9.000 98 tane x 250 YTL 9.990 tane x 1 YTL 20 tane x 250 YTL 4.000 tane x 1 YTL Süpürge 98 – 20 = 78 x 250 YTL = 19.500 YTL Torba 9.990 – 4.000 = 5.990 x 1 YTL = 5.990 YTL BAKİYE (STOK DEĞERİ): 25.490 YTL

STMM’nin Kaydı STMM belli ise; SÜREKLİ ENVANTER YÖNTEMİ Her satış kaydından sonra STMM kaydı sürekli yapılabiliyorsa... STMM belli değil ise; ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİ STMM kaydı sadece belli aralıklarla hesaplanıp yapılabiliyorsa... Ticari mal çeşidi az Satış yoğunluğu düşük Stok hareketlerini bilgisayar ile izleyen (Barkod Sistemi) kısaca satış anında STMM’ni bilen İŞLETMELER için... Ticari mal çeşidi çok fazla Satış yoğunluğu çok yüksek Stok hareketlerini bilgisayar ile izlemeyen kısaca satış anında STMM’ni bilmeyen veya hesaplaması güç olan İŞLETMELER için...

STMM’nin Kaydı STMM belli ise; SÜREKLİ ENVANTER YÖNTEMİ Her satış kaydından sonra STMM kaydı sürekli yapılabiliyorsa... STMM belli değil ise; ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİ STMM kaydı sadece belli aralıklarla hesaplanıp yapılabiliyorsa... a 100 KASA 500,- 600 YURT İÇİ SATIŞLAR 500,- b 621 SATILAN TİCARİ MALLARIN MALİYETİ 375,- 153 TİCARİ MALLAR 375,-

STMM’nin Kaydı STMM belli ise; SÜREKLİ ENVANTER YÖNTEMİ Her satış kaydından sonra STMM kaydı sürekli yapılabiliyorsa... STMM belli değil ise; ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİ STMM kaydı sadece belli aralıklarla hesaplanıp yapılabiliyorsa... a a 100 KASA 500,- 100 KASA 500,- 600 YURT İÇİ SATIŞLAR 500,- 600 YURT İÇİ SATIŞLAR 500,- b 621 SATILAN TİCARİ MALLARIN MALİYETİ 375,- 153 TİCARİ MALLAR 375,-

STMM’nin Kaydı STMM belli ise; SÜREKLİ ENVANTER YÖNTEMİ Her satış kaydından sonra STMM kaydı sürekli yapılabiliyorsa... STMM belli değil ise; ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİ STMM kaydı sadece belli aralıklarla hesaplanıp yapılabiliyorsa... a a 100 KASA 500,- 100 KASA 500,- 600 YURT İÇİ SATIŞLAR 500,- 600 YURT İÇİ SATIŞLAR 500,- b 621 SATILAN TİCARİ MALLARIN MALİYETİ 375,- 153 TİCARİ MALLAR 375,- 31/12 621 SATILAN TİCARİ MALLARIN MALİYETİ 375,- STMM = ALINANLAR – KALANLAR 153 TİCARİ MALLAR 375,-

MAL 1. Dışarıdan içeri ... Satın alma Satıştan İadeler MAL HAREKETLERİ ESASINDA İKİ YÖNLÜDÜR: İŞLETME Alıştan İadeler 2. İçeriden dışarı ... Satma MAL

MALLARIN İADESİ Alıştan iadeler için Satıştan iadeler için (özel bir hesap yok) Satıştan iadeler için (özel bir hesap var) 153 TİCARİ MALLAR (ters kayıt) 610 SATIŞTAN İADELER(-)

ALIŞTAN İADELER İŞLETME MAL ALDIĞINDA : 153 TİC.MALLAR Yevmiye Defteri Defteri Kebir B A B 153 TİC.MALLAR A 153 TİC.MALLAR X X .... ALINAN MAL İADE EDİLDİĞİNDE : Yevmiye Defteri Defteri Kebir B A B 153 TİC.MALLAR A X .... 153 TİC.MALLAR X

100 YTL’lik mal alındığına göre : ÖRNEK: İşletme 100 YTL’lik mal almıştır. Ancak alınan malların yarısı bozuk çıktığı için geri verilmiştir (alış iadesi). 100 YTL’lik mal alındığına göre : Yevmiye Defteri Defteri Kebir B A B 153 TİC.MALLAR A 153 TİCARİ MALLAR 100 100 100 KASA 100 Alınan malların yarısı iade edildiğine göre : Yevmiye Defteri Defteri Kebir B A B 153 TİC.MALLAR A 100 50 100 KASA 50 153 TİC.MALLAR 50 Elimizdeki (STOK): 50 YTL

SATIŞTAN İADELER SATILAN MAL İADE EDİLDİĞİNDE : 610 SATIŞ. İADE Yevmiye Defteri Defteri Kebir B A B 610 SATIŞ. İADE A 610 SATIŞTAN İADE X X .... İADE EDİLEN MALIN DEPOYA TEKRAR GİRİŞ KAYDI: Yevmiye Defteri Defteri Kebir B A B 153 TİC.MALLAR A 153 TİC.MALLAR X X 621 STMM X

ÖRNEK: Daha önce alınan elektrikli süpürgelerin 20 tanesi 300 YTL fiyatla çek karşılığı satılmıştı. Ayrıca süpürge torbalarının da 4.000 adedi tanesi 2 YTL’den peşin satılmıştı. Yevmiye Defteri B A 100 KASA 8.000 101 ALINAN ÇEKLER 6.000 4.000 tane x 2 YTL 20 tane x 300 YTL 600 YURT İÇİ SATIŞLAR 14.000 621 STMM 9.000 4.000 tane x 1 YTL 20 tane x 250 YTL 153 TİCARİ MALLAR 9.000 Süpürge torbalarının 10 tanesi yırtık olduğu için geri gelmiş ve parası nakit olarak ödenmiştir.

ÇÖZÜM: (Sürekli ve Aralıklı Envanter yöntemine göre farklıdır) Önce 610 SATIŞTAN İADELER hesabına iadenin kaydı yapılacak. Sonra geri gelen torbaların tekrar depoya giriş kaydı yapılacak (STMM iptal kaydı) Yevmiye Defteri B A 610 SATIŞTAN İADELER 20 10 tane x 2 YTL 100 KASA 20 153 TİCARİ MALLAR 10 10 tane x 1 YTL 621 STMM 10 SEY: 1 ve 2 yapılacak. AEY: yalnızca 1 yapılacak.

Satış iskontoları için Alış iskontoları için (özel bir hesap yok) Satış iskontoları için (özel bir hesap var) 153 TİCARİ MALLAR (ters kayıt) 611 SATIŞ İSKONTOLARI(-)

100 YTL’lik mal alındığına göre : ÖRNEK: İşletme 100 YTL’lik mal almıştır. Ancak devamlı müşteri olması dolayısıyla işletmeye % 10 indirim yapılmıştır (alış iskontosu). 100 YTL’lik mal alındığına göre : Yevmiye Defteri Defteri Kebir B A B 153 TİC.MALLAR A 153 TİCARİ MALLAR 100 100 100 KASA 100 Alınan mallar için % 10 iskonto yapıldığına göre : Yevmiye Defteri Defteri Kebir B A B 153 TİC.MALLAR A 100 10 100 KASA 10 153 TİC.MALLAR 10 Elimizdeki mal (STOK): 90 YTL

ÖRNEK: Daha önce alınan elektrikli süpürgelerin 20 tanesi 300 YTL fiyatla çek karşılığı satılmıştı. Ayrıca süpürge torbalarının da 4.000 adedi tanesi 2 YTL’den peşin satılmıştı. Yevmiye Defteri B A 100 KASA 8.000 101 ALINAN ÇEKLER 6.000 4.000 tane x 2 YTL 20 tane x 300 YTL 600 YURT İÇİ SATIŞLAR 14.000 621 STMM 9.000 4.000 tane x 1 YTL 20 tane x 250 YTL 153 TİCARİ MALLAR 9.000 Müşteriye satın aldığı 4.000 tane torba için % 10 iskonto yapılmış ve iskonto bedeli kasadan ödenmiştir.

ÇÖZÜM: Müşteriye satın aldığı 4 ÇÖZÜM: Müşteriye satın aldığı 4.000 tane torba için % 10 iskonto yapıldığına göre bu 4.000 x 2 YTL = 8.000 YTL x % 10 = 800 YTL demektir. İskonto bedeli olan 800 YTL kasadan ödendiğine göre: Yevmiye Defteri B A 611 SATIŞ İSKONOTLARI 800 8.000 YTL x %10 100 KASA 800

PROBLEM: Elimizde farklı fiyatlardan satın aldığımız 300 kg’lık mal olsun. Bunun 250 kg’lık kısmını 500 YTL’ye peşin sattığımızı varsayalım. Bu durumda satış kaydını yapabiliriz ancak STMM kaydını yapamayız. Zira sattığımız 250 kg’lık malın maliyetini ve elimizde kalan 50 kg’lık malın maliyetini bilmiyoruz.

Stok Değerleme Yöntemleri: İlk Giren İlk Çıkar (FIFO) Yöntemi Son Giren İlk Çıkar (LIFO) Yöntemi Ortalama Fiyat Yöntemi Bu yöntemler, farklı fiyatlardan alınan malların değerlemesine çözüm getirmektedir. Özetle; satılan ve elde kalan TİCARİ MALLARIN değerini belirlemeye/hesaplamaya yarar.

AMBAR-DEPO Mal Alma ve Depolama 1 2 3 3 2 1 PİYASA Satış Satış 1 2 3 1 Satınalma Tarihleri 1 05.07.2005 AMBAR-DEPO 2 07.07.2005 3 09.07.2005 3 2 1 PİYASA Satış Satış 1 2 3 1 2 3 MÜŞTERİLER LIFO FIFO

PROBLEM: Elimizde farklı fiyatlardan satın aldığımız 300 kg’lık mal olsun. Bunun 250 kg’lık kısmını 500 YTL’ye peşin sattığımızı varsayalım. Sattığımız 250 kg’lık malın maliyetini ve elimizde kalan 50 kg’lık malın maliyetini hesaplamak için STOK DEĞERLEME YÖNTEMLERİNDEN yararlanırız.

STMM Dönem Sonu Stok

STOK DEĞERLEME YÖNTEMİ ALIŞ STMM DÖNEM SONU STOK FIFO 450 YTL 350 YTL 100 YTL LIFO 400 YTL 50 YTL ORTALAMA 375 YTL 75 YTL

ÖRNEK : Mal Stoklarını “Ortalama Fiyat Yöntemi”ne göre değerleyen işletmenin 10.12.2005 tarihindeki satışlarının maliyet kaydı aşağıdaki gibi olacaktır. 10.12.2005 100 KASA 500,- 600 YURT İÇİ SATIŞLAR 500,- 10.12.2005 1 1 621 SATILAN TİCARİ MALLARIN MALİYETİ 375,- 153 TİCARİ MALLAR 375,- 153 TİCARİ MALLAR (05.07.2005) 100,- (07.07.2005) 150,- (09.07.2005) 200,- (10.12.2005) 375,- 450,- 375,- Dönem sonu mal (mevcudu) stok : 75,- (= 450 - 375)

10.12.2005 tarihinde banka kredisiyle 120.000 YTL’lik mal alınıyor. 10.12.2005 tarihinde yeni kurulan bir işletmede sırasıyla aşağıdaki mali olaylar gerçekleşiyor: 10.12.2005 tarihinde banka kredisiyle 120.000 YTL’lik mal alınıyor. 10 gün sonra 80.000 YTL’lik kısmı 120.000 YTL’ye peşin satılıyor. 153 TİCARİ MALLAR B A 120.000.- 80.000.- 1 10.12.2005 153 TİCARİ MALLAR 120.000.- 300 BANKA KREDİLERİ 300 BANKA KREDİLERİ 120.000.- 120.000.- Ticari mal alış kaydı 2a 20.12.2005 100 KASA 120.000.- 100 KASA 600 YURT İÇİ SATIŞLAR 120.000.- 120.000.- Ticari mal satış kaydı 2b 20.12.2005 600 YURT İÇİ SATIŞLAR 621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ 80.000.- 120.000.- 153 TİCARİ MALLAR 80.000.- Satılan ticari malın maliyet kaydı 621 STMM 80.000.-

10. 12. 2005 tarihinde banka kredisiyle (100. 000 + 20. 000 KDV=) 120 10.12.2005 tarihinde banka kredisiyle (100.000 + 20.000 KDV=) 120.000 YTL’lik mal alınıyor. 10 gün sonra 80.000 YTL’lik kısmı (100.000 + 20.000 KDV=) 120.000 YTL’ye peşin satılıyor. 153 TİCARİ MALLAR 100.000.- 80.000.- 191 İNDİRİLECEK KDV 20.000.- B A 300 BANKA KREDİLERİ 1 10.12.2005 120.000.- 153 TİCARİ MALLAR 100.000.- 191 İNDİRİLECEK KDV 20.000.- 300 BANKA KREDİLERİ 120.000.- 100 KASA 120.000.- Ticari mal alış kaydı 2a 20.12.2005 100 KASA 120.000.- 600 YURT İÇİ SATIŞLAR 600 YURT İÇİ SATIŞLAR 100.000.- 100.000.- 391 HESAPLANAN KDV 20.000.- Ticari mal satış kaydı 2b 20.12.2005 391 HESAPLANAN KDV 621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ 80.000.- 20.000.- 153 TİCARİ MALLAR 80.000.- Satılan ticari malın maliyet kaydı 621 STMM 80.000.-