Tenkis kavram ve Hukuki niteliği Saklı paylarının karşılığını alamayan mirasçılar, mirasbırakanın tasarruf edebileceği kısmı aşan tasarruflarının tenkisini dava edebilirler. Yenilik doğuran bir haktır. Dava şahsi nitelik taşır, dava açılırsa tenkise tabi tasarruf mirasın açıldığı tarihten etkisiz olur. Eda davası niteliğinde olup olmadığı tartışılmalıdır

Mirasta denkleştirme ve Tenkis Denkleştirme ile ilgili kurallar tamamlayıcı Tenkis ile ilgili kurallar ise emredicidir. Denkleştirmede bozulan eşitliğin korunması tenkiste ise saklı pay sahiplerini korunması söz konusudur. Denkleştirme kazandırmanın tamamı ve Tenkis ise saklı payı aşan hissesi indirilir. Denkleştirme sadece sağlararası kazandırmalarda söz konusu.. Tenkis sadece saklı pay mirasçıları isteyebilir… Denkleştirme borçlusu sadece kanuni mirasçıdır… Talep süreleri bakımından farklılık arz etmeketedir.

Konusu(2/1): Saklı paya tecavüz eden ölüme bağlı tasarruflar Sağlararası tasarruflar Miras bırakan miras payına mahsuben yaptığı halde denkleştirme dışı kalmış kazandırmalar: (MK m. 670 karşılaştırılmalı ) Mirasbırakanın, mirasçılık sıfatını kaybeden yasal mirasçıya miras payına mahsuben yapmış olduğu sağlararası kazandırmalar, Geri verilmemek kaydıyla altsoyuna malvarlığı devri veya borçtan kurtarma yoluyla yaptığı kazandırmalar ya da alışılmışın dışında verilen çeyiz ve kuruluş sermayesi, 2. Miras haklarının ölümden önce tasfiyesi maksadıyla yapılan kazandırmalar, 3. Mirasbırakanın serbestçe dönme hakkını saklı tutarak yaptığı bağışlamalar 4. Ölümünden önceki bir yıl içinde âdet üzere verilen hediyeler dışında yapmış olduğu bağışlamalar, 5. Mirasbırakanın saklı pay kurallarını etkisiz kılmak amacıyla yaptığı açık olan kazandırmalar. 6. Hayat sigortalarının satın alma bedeli tenkis edilir

İntifa hakkı veya irat bakımından (2/2) MADDE 568.- Mirasbırakan, tahmin edilen devam sürelerine göre sermayeye çevrilmeleri hâlinde tasarruf edilebilir kısmı aşan intifa hakkı veya irat borcu ile terekesini yükümlü kılarsa, mirasçıları, intifa hakkının veya irat borcunun tenkisini ya da tasarruf edilebilir kısmı vererek bu yükümlülüğün kaldırılmasını isteyebilirler. Soru: İntifa hakkının değeri nasıl hesaplanacaktır?

Davacılar(2/1): Saklı pay mirasçıları : 1. Mirasbırakanın ölümü anında mirasçı olmalıdır 2. Saklı payına tecavüz edilmiş olmalıdır. Tenkis davası açma hakkı, kişye bağlı bir haktır. TMK m. 560 Yasal mirasçıların paylarına ilişkin olarak tasarrufta yer alan kurallar, mirasbırakanın arzusunun başka türlü olduğu tasarruftan anlaşılmadıkça, sadece paylaştırma kuralları sayılır.

Davacılar(2/1) İflâs idaresi veya bu alacaklılar: Saklı payı zedelenen mirasçı olmalıdır Alacaklıların mirasın geçtiği tarihte kendisine karşı ellerinde ödemeden aciz belgesi bulunmalıdır. İhtarda bulunmuş olması gerekir. İhtara rağmen tenkis davası açılmazsa İflâs idaresi veya bu alacaklılar, alacaklarının elde edilmesi için gerekli olan oranda ve mirasçıya tanınan süre içinde tenkis davası açabilirler. Soru: süre neye göre belirlenecektir? (BK m.123 ve 124 kıyasen uygulanabilir mi?) Mirasçılıktan çıkarılanın çıkarma tasarrufuna itiraz etmemesi durumunda da iflâs idaresi veya alacaklılar, aynı koşullarla tenkis davası açabilirler

Davalılar () Ölüme bağlı ve ya sağlararası tasarruftan yararlanan kişi veya kişiler Kanuni ve ya atanmış mirasçı olabileceği gibi vasiyet alacalısı da olabilir. Davanın bütün kazananalara karşı açılması gerekir. Soru: Kazanan kişi ölmüşse mirasçılarına dava açılabilir mi? Tenkis konusunun 3. Kişiye devri durumunda on karşı dava açılabilir mi?: Yargıtay: İBK 13.1.1975 tarihli kararında iki şart aramaktadır.

Süresi ve Yetkili mahkeme Mahkeme: Mirasbırakanın son yerleşim yeri Asli hukuk mahkemesi İspat: davacının üzerindedir. Süre: Tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten başlayarak bir yıl ve her hâlde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinin üzerinden on yıl geçmekle düşer. Bir tasarrufun iptali bir öncekinin yürürlüğe girmesini sağlarsa, süreler iptal kararının kesinleşmesi tarihinde işlemeye başlar. Tenki defi: Tenkis iddiası, def'i yoluyla her zaman ileri sürülebilir.

Tenkiste sıra (2/1) Tenkis, saklı pay tamamlanıncaya kadar, önce ölüme bağlı tasarruflardan; bu yetmezse, en yeni tarihlisinden en eskisine doğru geriye gidilmek üzere sağlararası kazandırmalardan yapılır. Kamu tüzel kişileri ile kamuya yararlı dernek ve vakıflara yapılan ölüme bağlı tasarruflar ve sağlararası kazandırmalar en son sırada tenkis edilir. Vasiyetname ile kanuni sıra değiştirilemez.

Tenkiste sıra (2/2) Tenkis, mirasbırakanın arzusunun başka türlü olduğu tasarruftan anlaşılmadıkça, mirasçı atanması yoluyla veya diğer bir ölüme bağlı tasarrufla elde edilen kazandırmaların tamamında, orantılı olarak yapılır. Ölüme bağlı tasarrufla kazandırma elde eden kimse, bazı vasiyetleri yerine getirmekle yükümlü kılınmışsa, kazandırmanın tenkise tâbi tutulması hâlinde, bu kimse mirasbırakanın arzusunun başka türlü olduğu tasarruftan anlaşılmadıkça vasiyet borçlarının da aynı oranda tenkis edilmesini isteyebilir.

Örnek M’nin geride oğlu O kalmış, dostlarından D 30.000, B’ye ise 45.000 lira vasiyet etmiştir. Toplam tereke mevcudu 100.000’dir. O’nun saklı payı 50.000’dir Ölüme bağlı tasarruf 75.000 = saklı pay 25.00 ihlal edilmiştir. Tenkis talebi: D’ye 30000 1/3 = 10000 B’ye 45000 1/3 = 15000

Tenkisle ilgili özel durumlar () Ölüme bağlı kazandıra mı yoksa sağlararası kazandırma mı sayılacağı tartışmalı olan kazandırmalar bakından uygulanacak hükümler net değildir. Örneğin mirasbırakanın hayatayken yapmış olduğu kredi sözleşmeleri veya sağlığında yapmış olmakla ölümünde hüküm ifade edecek bağışlamalar uygulanacak hükümler tartışılmalıdır (BK m.290)

Ölüme bağlı tasarruf Tasarruf= ölümden sonra hüküm ifade edecek emirler, karalar. Bir işlemin sağlararası mı yoksa ölüme bağlı işlem mi olduğu hususunda dikkate alınacak ölçülerle ilgili farklı görüşler mevcuttur. En önemli kıstas tarafların iradesi kıstası: İki taraflı hukuki işlemlerde tarafları iradeleri esas alınmalıdır. Taraf sağlığında malvarlığından mı yoksa öldükten sonra terekeden mi çıkmasını istiyor? Zaman kıstası: Sonuçlar hangi anda ortaya çıkacaktır ona bakılır.

Ölüme bağlı bağışlama Ölüme bağlı bağışlama ile ölüme bağı tasarruf karıştırılmamalıdır. Yerine getirilmesi bağışlayanın ölümüne bağlı olan bağışlamada, vasiyete ilişkin hükümler uygulanır(BK m. 290/II) Sağlararası olup, ölüme bağlı tasarrufun hükümleri uygulanır. Bunun sonucu, şekil, ehliyet, temsil yasağı ve saklı pay ile ilgili hükümler uygulanması gerekir. Tenkisi…

Ölümden sonra hüküm ifade edecek vekalet ilişksi Ölüm, ehliyetin kaybedilmesi ve iflas MADDE 513- Sözleşmeden veya işin niteliğinden aksi anlaşılmadıkça sözleşme, vekilin veya vekâlet verenin ölümü, ehliyetini kaybetmesi ya da iflası ile kendiliğinden sona ermiş olur. Bu hüküm, taraflardan birinin tüzel kişi olması durumunda, bu tüzel kişiliğin sona ermesinde de uygulanır Vekâletin sona ermesi vekâlet verenin menfaatlerini tehlikeye düşürüyorsa, vekâlet veren veya mirasçısı ya da temsilcisi, işleri kendi başına görebilecek duruma gelinceye kadar, vekil veya mirasçısı ya da temsilcisi, vekâleti ifaya devam etmekle yükümlüdür.

Terekenin hesaplanması Malvarlığı(aktifler) + Eklenecek değerler – Çıkarılacak değerler = Tereke mevcuduna

Terekenin hesaplanması Malvarlığı değeri 160.000 TL değerindeki Sarıyer’de bulunan dairesi 250.000 TL değerindeki evi 25.000 TL değerindeki arsı, 50.000 TL tutarındaki alacağı  40.000 TL bankadaki parası Eklenecek olanlar O’ya verdiği 75.000 TL Çıkılacak değerler 15.000 TL kredi borcu 5000 cenaze işlemleri 50000+48000 eğitim masrafları Toplam= 482.000

Tenkis oranların hesaplanması Olayımızda birinci zümre mirasçılığı olduğundan E’nin miras payı ¼ olacaktır. Kalan ¾ oran O, K, Y ve T ve D arasında dörde bölünecektir. Bu durumda E’nin yasal payını tamamı aynı zamanda onun saklı payıdır Altsoyunda ise yasal paylarının yarısı saklı paylarını oluşturmaktadır.

Saklı pay oranı Mirasçı Miras payı Saklı payı E ¼= 16/64 K 12/64 6/64 T 3/64 D

Saklı pay miktarı Mirasçı Miras payı Saklı payı E ¼ =120500 120500 K 90375 45187.5 O Y T 22593.75 D Toplam 301250

Miras sebebiyle istihak Yasal veya atanmış mirasçı, terekeyi veya bazı tereke mallarını elinde bulunduran kimseye karşı mirasçılıktaki üstün hakkını ileri sürerek miras sebebiyle istihkak davası açabilir. Miras sebebi ile mirastaki çıkarlarının korunması maksadı ile tanınmıştır. Mülkiyete dayanan istihaktan farkı