BANKACILIK VE FİNANS UZAKTAN ÖĞRETİM TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI BANKA MUHASEBESİ

Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı BÖLÜM 3 KREDİLER Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı

Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı BÖLÜM HEDEFİ Krediler bölümünde öğrenciler aşağıdaki becerileri kazanacaktır: Banka muhasebesi uygulamalarında kredi işlemlerini tanıyacaklardır, Kredi işlemlerinin muhasebeleştirilmesini öğreneceklerdir, Kredi verme işlemi sonrasında ortaya çıkan alacakların hangi hesaplarda muhasebeleştirileceğini öğreneceklerdir. Hesap planında krediler için kullanılan hesapları tanıyacaklardır. Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı

Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı TEMEL KAVRAMLAR Krediler İskonto ve iştira senetleri Faktoring Alacakları Kısa vadeli alacaklar Orta ve uzun vadeli krediler Sorunlu krediler Özel karşılıklar Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı

Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı BÖLÜM İÇERİĞİ 3.1. GİRİŞ 3.2. İSKONTO VE İŞTİRA SENETLERİ (100-103) 3.3. FAKTORİNG İŞLEMLERİNDEN ALACAKLAR (104-105 ) 3.4. KISA VADELİ KREDİLER ( 110-129) 3.5. ORTA VE UZUN VADELİ KREDİLER (130-149) 3.6. KREDİLERİN SORUNLU HALE GELMESİ 3.7. TAZMİN EDİLEN GAYRİ NAKDİ KREDİ BEDELLERİ (158-159) 3.8. ÖZEL KARŞILIKLAR Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı

Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı 3.1. GİRİŞ İtibar ve güven anlamına gelen kredi kavramı bankacılık açısından, bir aktifin(nakdi krediler) veya banka itibarının (gayri nakdi krediler) belirli bir vade için, geri alınmak kaydıyla ve bir bedel karşılığında ödünç olarak verilmesi anlamına gelmektedir (Yıldırım, 2008:91). Bankalar, fona ihtiyaç duyanlarla fonlarını değerlendirmek isteyenleri buluşturan mali sistemin esas öğelerinden biridir. Bu niteliklerinin doğal sonucu olarak bankaların temel işlevlerinden biri kaynak sağlanması, diğeri de sağlanan kaynakların yatırılmasıdır. İkinci işlev esas olarak, kredi verme şeklinde ortaya çıkar(Sevilengül, 2001: 101). Bankalarda kullanılan krediler kullanım amaçları, kaynakları, vadeleri, teminatları, tahsil kabiliyetleri itibariyle 100-181 numaralı hesapların alt hesaplarında muhasebeleştirilir (Güney, 2009:35). Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı

3.2. İSKONTO VE İŞTİRA SENETLERİ (100-103) Bankacılık dilinde “iskonto” deyimi borçlusu iskonto işlemini yapan yerde olan senetlerin peşin değeri üzerinden satın alınmasını belirtmek için kullanılır. Borçlusu başka yerde olan senetlerin peşin değeri üzerinden satın alınması ise “iştira” deyimi ile anlatılır (Sevilengül, 2001: 141). Bankalar tarafından ıskonto ve iştiraya kabul edilen Türk parası ve yabancı para senetlerin, yurda girecek olan yabancı para çeklerin ve/veya faturaların belirli oranlarda önceden ihracatçı veya döviz kazandırıcı işlem belgeli vb. kişiler lehine ıskonto edilmesine yönelik kredi işlemleri 100, 101 ıskonto ve İştira Senetleri – T.P.,Y.P. hesaplarında izlenir. Hesabın bakiyesi ıskonto ve iştira edilen Türk parası ve yabancı para senetlerden henüz vadesi gelmemiş ve tahsil edilmemiş olanların tutarı ile yabancı para çek ve/veya faturalara ilişkin söz konusu işlemlere ait tahsil edilecek tutarı gösterir. Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı

3.2. İSKONTO VE İŞTİRA SENETLERİ (100-103) Örnek: Bir bankanın 10.000.- USD tutarında bir senedin ıskonto edilmesi karşılığında 9.800.- USD tutarında iştira kredisi kullandırdığı, işlem tarihindeki ve senedin vadesindeki döviz kurunun, 1 USD= 10 TL olduğu varsayımıyla, kredinin kullandırılması ve tahsili ile ilgili muhasebe kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır. Kredinin ödenmesi; 101 İSKONTO VE İŞTİRA SENETLERİ 293 EFEKTİF VAZİYETİ 294 DÖVİZ A/S HESABI 10.000.- USD 9.800.- USD 98.000.- TL 011 EFEKTİF DEPOSU 292 EFEKTİF A/S HESABI 295 DÖVİZ VAZİYETİ 103 İSK. VE İŞT. SEN. KAZANILMIŞ GELİRLER 200.- USD Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı

3.2. İSKONTO VE İŞTİRA SENETLERİ (100-103) Senet bedelinin tahsil edilmesi suretiyle kredinin kapatılması; 025 YURTDIŞI BANKALAR 294 DÖVİZ A/S HESABI 103 İSK. VE İŞT. SEN. KAZANILMIŞ GELİRLER 10.000.- USD 2.000.- TL 200.- USD 101 İŞTİRA SENETLERİ 295 DÖVİZ VAZİYETİ 501 İSKONTO/İŞTİRA SEN. ALINAN FAİZLER Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı

3.3. FAKTORİNG İŞLEMLERİNDEN ALACAKLAR (104-105 ) Faktoring işlemleri sözleşmesi ile temellük edilen ve tahsili üstlenilen alacaklar karşılığında yapılan ödemeler 104, 105 Faktoring İşlemlerinden Alacaklar – T.P.,Y.P. hesaplarında izlenir. Bu hesaptaki tutarların donuklaşması ve tahsilinde güçlükle karşılaşılması durumunda, söz konusu tutarlar ilgili mevzuat uyarınca, niteliğine uygun şekilde sınıflandırılarak ilgili hesaplara aktarılırlar (Yıldırım, 2008: 94). Örnek : A Bankası yurt içindeki bir ihracatçının 100.- USD tutarındaki alacak senedini %10 ıskonto ile satın almıştır. Bu işlemle ilgili olarak ödemenin yapılmaması durumunda bankanın ihracatçıya hiçbir şekilde rücu etme hakkı bulunmamaktadır. İşlem tarihindeki döviz kuru; 1 USD=10 TL’dir. İşlemle ilgili muhasebe kayıtları; 105 FAKTORİNG İŞLEM. ALACAKLAR 293 EFEKTİF VAZİYETİ 294 DÖVİZ A/S HESABI 100.- USD 90.- USD 900.- TL 011 EFEKTİF DEPOSU 292 EFEKTİF A/S HESABI 295 DÖVİZ VAZİYETİ 393 ALACAKLI GEÇİCİ HES. 393029 Diğer Kazanılmamış Gelirler 10.- USD Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı

3.4. KISA VADELİ KREDİLER ( 110-129) Kısa vadeli krediler 110’dan 129’a kadar olan defteri kebir hesaplarında izlenir. Kısa vadeli krediler defteri kebir seviyesinde açık ve teminatlı olarak sınıflandırılmıştır. Bankaların yurtdışı şubelerinin, bulundukları ülkelerde ya da diğer ülkelerde yerleşik kişilere kullandırdıkları kısa vadeli krediler 128, 129 Yurtdışı Kısa Vadeli Krediler - T.P., Y.P. hesaplarında, Türkiye’de yerleşik kişilere kullandırdıkları kısa vadeli krediler ise ilgili yurt içi kısa vadeli kredi hesaplarında izlenir (Yıldırım, 2008: 96). Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı

3.4. KISA VADELİ KREDİLER ( 110-129) Örnek : Bir bankanın müşterisine, üçüncü kişiler tarafından keşide edilen senetler karşılığında 15.1.2005 tarihinde kullandırdığı 100.000 TL tutarındaki kredi ile ilgili olarak 31.3.2005 tarihinde 5.000 TL faiz ve 500 TL komisyon tahakkuk ettirilmiştir. Kredi alacağı 30.4.2005 tarihinde 4.000 TL tutarındaki faiz ve 300 TL komisyon ile birlikte geri ödenerek kapatılmıştır. Söz konusu işlemlere ilişkin olarak bankanın yapacağı kayıtlar aşağıdaki gibi olacaktır. Kredinin ödenmesi ve senetlerin kayda alınması; 118 KISA VAD. TEMİNATLI DİĞER KRED. 100.000.- TL 010 KASA HESABI 100.000. TL 982 EMANET VE REHİNLİ KIYMETLER -Rehinli Kıymetler 120.000.- TL 984 EMANET VE REHİNLİ KIYMET VEREN. Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı

Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı Faiz tahakkuku 220 KREDİ FAİZ VE GELİR TAH. VE RESK. 278 MUHTELİF ALACAKLAR 5.500.- TL 275.- TL 514 KISA VAD. DİĞER KRED. AL. FAİZLER 714 KISA VAD. DİĞ. KRED. ALINAN. KOM. 380 ÖDENECEK VERGİLER 5.000.- TL 500.- TL Yukarıda işlemde tahakkuk ettirilen faiz ve komisyon üzerinden hesaplanan %5 oranındaki BSMV’nin borçlu firmadan alınacağı varsayılmıştır. %5 oranındaki BSMV’nin borçlu firmadan alınacağı varsayılmıştır. 010 KASA HESABI 5.775.- TL 220 KREDİ FAİZ VE GEL. TAH. VE REESK. 278 MUHTELİF ALACAKLAR 5.500.- TL 275.- TL 010 KASA HESABI 104.515.- TL 118 KISA VAD. TEMİNATLI DİĞER KRED. 514 KISA VAD. DİĞER KRED. AL. FAİZL. 714 KISA VAD. DİĞ. KRED. ALINAN KOM. 380 ÖDENECEK VERGİLER 100.000.- TL 4.000.- TL 300.- TL 215.- TL Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı

3.5. ORTA VE UZUN VADELİ KREDİLER (130-149) Orta ve uzun vadeli krediler 130’dan 149’a kadar olan defteri kebir hesaplarında izlenir. Orta ve uzun vadeli krediler defteri kebir seviyesinde açık, teminatlı ve sermaye benzeri krediler olarak sınıflandırılmıştır. Bankaların yurtdışı şubelerinin, bulundukları ülkelerde ya da diğer ülkelerde yerleşik kişilere kullandırdıkları orta ve uzun vadeli krediler 148, 149 Yurtdışı Orta ve Uzun Vadeli Krediler - T.P., Y.P. hesaplarında, Türkiye’de yerleşik kişilere kullandırdıkları orta ve uzun vadeli krediler ise ilgili yurt içi orta ve uzun vadeli kredi hesaplarında izlenir (Yıldırım, 2008: 104). Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı

3.6. KREDİLERİN SORUNLU HALE GELMESİ Bankaların kullandırdıkları kredi ve bunlara bağlı diğer alacakların izleyen dönemlerde başlangıçta öngörülen çerçeve dahilinde geri ödenmemesi durumunda bu alacakların temel muhasebe prensipleri dahilinde ilgili mevzuat hükümleri de dikkate alınarak uygun şekilde sınıflandırılması ve tahsilatın gerçekleşmemesi nedeniyle ortaya çıkan zafiyetin kayıtlara yansıtılması gerekir. Türkiye’de faaliyette bulunan bankaların kullandırdıkları kredilerin sınıflandırılması ve sorunlu hale gelmesi durumunda uygulanacak esaslar, 5411 sayılı Bankacılık Kanununun 53 ve 93 üncü maddelerine dayanılarak BDDK tarafından hazırlanan, “ Bankalarca Kredilerin ve Diğer Alacakların Niteliklerinin Belirlenmesi ve Bunlar İçin Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve Esaslar hakkında Yönetmelik” hükümleriyle belirlenmiştir (Güney, 2009: 45). Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı

3.7. TAZMİN EDİLEN GAYRİ NAKDİ KREDİ BEDELLERİ (158-159) Gayri nakdi kredilerin tazmin edilen veya nakit krediye dönüşmüş bedelleri tazmin veya nakit krediye dönüşme tarihinde 158, 159 Tazmin Edilen Gayri nakdi Kredi Bedelleri – T.P.,Y.P. hesaplarına borç kaydedilir. Söz konusu bedeller, Karşılık Yönetmeliğinde belirtilen doksan günlük sürede tahsil edilememeleri halinde, “Tasfiye Olunacak Alacaklar” hesabına aktarılır. Tazmin edilen gayri nakdi kredi bedellerinden yabancı para hesaplarda izlenenler sabit fiyat üzerinden hareket görür ve dönem sonları itibarıyla değerlemeye tabi tutularak bakiyeleri Türk parasına dönüştürülür(Yıldırım, 2008: 117). Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı

3.7. TAZMİN EDİLEN GAYRİ NAKDİ KREDİ BEDELLERİ (158-159) Örnek: Bankanın verdiği 100.000.- USD tutarındaki teminat mektubu tazmin edilmiştir. Tazmin tarihinde doğrudan Tasfiye Olunacak Alacaklar hesaplarına aktarılmayan bu alacağa ilişkin olarak yapılması gereken kayıtlar aşağıdaki gibi olacaktır. Teminat mektubu bedelinin ödenmesi; 159 TAZMİN ED. GAYRİNAKDİ KREDİ BED. 100.000.- USD 025 YURTDIŞI BANKALAR 913 Y.P. TEMİNAT MEKTUPLARINDAN BORÇLAR 100.000.- USD 911 Y.P. TEMİNAT MEKTUP. ALACAKLAR 011 EFEKTİF DEPOSU 292 EFEKTİF A/S HESABI 110.500.- USD 1.105.000.- TL 159 TAZMİN ED. GAYRİN. KR. BED. 293 EFEKTİF VAZİYETİ 599 DİĞER ALINAN FAİZLER 380 ÖDENECEK VERGİLER 100.000.- USD 10.500.- USD 100.000.- TL 5.000.- TL Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı

Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı 3.8. ÖZEL KARŞILIKLAR Bu hesaplar, banka yönetimi tarafından Karşılık Yönetmeliği uyarınca sınıflandırılan Türk parası/yabancı para krediler ve alacaklar üzerinden bir indirim kalemi olarak dikkate alınacak negatif aktif düzenleyici hesaplardır. Özel karşılıklar 180, 181 Özel Karşılıklar - T.P.,Y.P. hesaplarında izlenir. Yabancı para krediler ve alacaklar için ayrılan özel karşılıklar tarihi kurlarla değerlenir(Güney, 2009: 49). Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı

Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı Kaynakça GÜNEY, Alptekin, (2009), “Banka Muhasebesi”, Beta Yayınevi, İstanbul, Yayın No: 2213. KESİMLİ, İffet Görkey, (2012), “Banka Muhasebesi, Temel Kavramlar, Örnekler, Hesap Planı” Kriter Yayınevi, İstanbul, Yayın No:93. SEVİLENGÜL, Orhan, (2001) “Banka Muhasebesi” Gazi Kitapevi, Ankara, 3. Baskı. YILDIRIM, Mesut, 2008), “Banka Muhasebesi”, Türkiye Bankalar Birliği,İstanbul, Yayın No: 258. Bankacılık ve Finans Uzaktan Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı