Dünya ve Türkiye’de Psikiyatrik Hastalıklarda Tamamlayıcı ve Alternatif Tedavilerin Yaygınlığına Genel Bir Bakış Ümit Avşar1, Memet Işık1, Ümmü Zeynep AVŞAR2 Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği Anabilim Dalı Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tıp Eğitimi Anabilim Dalı Birinci basamak hekimine başvuran hastalar arasında tamamlayıcı ve alternatif tedavi (TAT) kullanımı çok yaygındır. TAT metotları çok farklı tıbbi uygulamaları, ürünleri ve sağlık sistemlerini içeren, geleneksel tıbbın bir parçası olarak kabul edilen; fakat henüz modern tıbbi uygulamaların bir parçası olarak kabul edilmeyen uygulamalar için kullanılan bir tabirdir. Bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de TAT kullanımı 1990 yıllarından sonra hızla artmaktadır. Günümüzde hangi televizyon kanalını veya internet sitesini açarsak açalım advertorial bitkisel ilaç programlarına sıklıkla rastlamaktayız. Google’da ‘bitkisel ilaçlar’ yazarak arama yaptığımızda 1.420.000 sonuç bulmaktayız ve bunun çoğunu reklamlar oluşturmaktadır (Resim 1).     Resim1. Google arama motorunda ‘bitkisel ilaçlar’ arama sonucu bulunan sayı Ancak, “Complementary and alternative medicine” kelimeleriyle PubMed’de tarama yaptığımızda psikiyatrik hastalıkların tedavisinde kullanılan tamamlayıcı ve alternatif tedavi (TAT) yöntemleri konusunda ülkemizden yapılmış çok az çalışma olduğunu görürüz. Doğu Anadolu Bölgesinde TAT kullanımının yaygınlığı ve hangi TAT yöntemlerinin kullanıldığı ile ilgili, hastaneye başvuran hastalara uygulanarak yapılan bir anket çalışmasında, hastaların % 70’inin hastalıklarını iyileştirmek için TAT kullandıkları görülmüştür. Bölgede en çok kullanılan TAT yöntemleri Tablo 1’de gösterilmiştir. TAT kullanımının yaygınlığı ile ilgili bulunan bu sonuç Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan çalışmalarla uyumluluk göstermektedir. Amerikalıların %70’i ağrılarını dindirmek veya psikolojik rahatsızlıkları için TAT kullanmaktadır. Kendi kendine depresyon veya anksiyete teşhisi koyan yaşlılarda TAT kullanımı daha yaygındır. Gevşeme egzersizleri, yoga, meditasyon ve tai chi gibi zihin-beden uygulamaları da depresif yaşlı insanlar arasında oldukça yaygın olarak uygulanmaktadır. W. Meeks’in yaptığı bir çalışmada Amerika’daki yaşlıların % 71.8’nin son bir yıl içinde TAT kullanmış olduğunu görülmüştür. Kullanılan TAT yöntemleri ve tercih edilme oranları Tablo 2 de verilmiştir. Bu araştırmada kullanılan 14 farklı TAT yöntemi daha önce yapılan Ulusal Amerikan Araştırmalarında da kullanmıştır. Bu tablolar karşılaştırıldığında Amerika’da vitamin kullanımı, yoga ve dua/ruhsal iyileşme tekniklerinin en çok tercih edildiği; ülkemizde ise bitkiler, diyetler ve vitaminler şeklinde bir tercih olduğu görülmektedir. Ülkemizde dua/ruhsal iyileşme tekniklerinin halk tarafından tercih edilme sıklığı, zannedildiğinin aksine, Amerikalıların tercihlerinden çok daha azdır. Tablo 2: Amerika’da en çok tercih edilen TAT yöntemleri ve tercih edilme oranları R. C. Kessler’in yapmış olduğu ve 2055 kişinin cevapladığı bir anket çalışmasında Amerikalıların kronik rahatsızlıklarının tedavisinde kullandıkları 24 farklı TAT yöntemini ve kullanma nedenleri araştırılmıştır. Ankete cevap verenlerin % 9.4’ü geçen bir yıl içinde anksiyete atağı, % 7.22’i ağır depresyon atağı geçirdiğini bildirmiş; anksiyete geçirenlerin % 56.7’i, depresyon geçirenlerin ise % 53.6’i hastalıklarının tedavisi için TAT kullandıklarını bildirmişlerdir. Çin ve Hindistan gibi Asya ülkelerinde birinci basamak sağlık hizmetlerinde TAT kullanımı çok daha yaygındır. Bu ülkelerde farmakolojik ilaçların semptomları baskıladığına fakat geleneksel tedavilerin ise vücudun “doğal dengesini” yeniden sağladığına inanılır. Batı ülkelerinde yapılan birçok araştırma da, özellikle kronik hastalıkların tedavisinde alternatif tedavi yöntemlerinin kullanıldığını göstermiştir. Örneğin Almanya’da sarı kantaron (St. John’s wort) en sık reçete edilen antidepresandır. TAT ile birlikte farmakolojik ilaçların kullanımı da oldukça yaygındır. Amerika’da en çok tercih edilen TAT yöntemleri ve tercih edilme oranları Tercih edilen TAT yöntemi Kullanılma oranı (%) Megavitaminler 36.9 Meditasyon 30.1 Dua/ruhsal iyileşme teknikleri Şifalı bitkiler 24.3 Bitki ve vitamin olmayan biyolojik destekleyiciler Kayropraktik 17.5 Masaj Akupunktur 11.7 Homeopati 10.7 Sağlık diyetleri 8.7 Yoga 6.8 Enerji tedavisi Tai-chi 4.9 Halk ilaçları 1.9 Tablo 1: TAT kullanımı yaygınlığı ve kullanıldığı hastalıklar TAT kullanımı yaygınlığı ve kullanıldığı hastalıklar % Herhangi bir TAT yöntemi kullanan hastalar 70 Kullanılan TAT yöntemleri   Bitkisel İlaçlar 40.6 Diyetler 26.6 Multivitaminler 14.2 Dua/ruhsal iyileşme teknikleri 6.4 Masaj 5.6 Psikoterapi 2.4 Diğerleri 4.0