BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ: İşleyişi ve Gelişmeler Ali Haydar Elveren Özel Emeklilik Dairesi Başkanı HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI “11. Ulusal İnsan Yönetimi Kongresi” PERYÖN Personel Yönetimi Derneği İstanbul, 3-4 Ekim 2003

Varlıkta yoksulluk için mal sakla” “Sağlıkta hastalık için can sakla Varlıkta yoksulluk için mal sakla”

Sistemin Temel Özellikleri Çalışan ve işverenin gönüllü katılımı Bireysel hesaplara dayalı ve fonlu Kamu emeklilik sistemlerini tamamlayıcı Hizmet sunumunda uzmanlaşma Etkin gözetim ve denetim Bireylere seçim hakkı Şeffaflık Vergisel teşvikler

Neden Bireysel Emeklilik? Ek emeklilik gelirine duyulan gereksinme Uzun vadeli güvenli bir yatırım aracı Küçük tasarruflara profesyonel hizmet Bireysel tercihlere açık Esnek ve şeffaf Vergisel teşvikler

Hizmet Sunumunda Uzmanlaşma Emeklilik Şirketi Emeklilik Yatırım Fonları Portföy Yönetim Şirketi Bireysel Emeklilik Aracılık Faaliyeti

Kuruluş ve Ruhsat Başvuruları Kuruluş ve Dönüşüm Başvurusu : 13 Dönüşüm İzin Başvurusu : 11 Dönüşüm İzni Alanlar : 10 Dönüşüm İzni Reddedilen : 1 Kuruluş İzin Başvurusu : 2 Kuruluş İzni alan : 1 İncelemesi devam eden : 1 Faaliyet Ruhsatı Başvurusu : 11 Faaliyet Ruhsatı Alanlar : 11 Başlangıç: Ekim 2003

Masraf Kesintileri Giriş Aidatı Yönetim Gideri Kesintisi Sisteme ilk girişte veya yeni bir bireysel emeklilik hesabı açılırken Asgari ücretin aylık tutarı kadar Yönetim Gideri Kesintisi Ödenen katkıların azami %8’i Standart hizmet dışındaki talepler veya katkı payı ödenmesine ara verme durumunda asgari ücretin aylık tutarının dörtte birini aşmamak kaydıyla fon varlıkları üzerinden Fon İşletim Gideri Kesintisi Fon varlıkları üzerinden Günlük azami yüzbinde 10

Yaşam Döngüsü Risk üstlenim kararlarının zaman içerisinde değişebilirliği Genç birey Yüksek ücret ve varlık potansiyeli Yanlış kararları düzeltebilecek zamanın varlığı Tasarruf ve yatırım alışkanlıklarının değişebilmesi Hedeflenen emeklilik gelirinin gözden geçirilebilmesi (Orta) Yaşlı birey Azalan gelir ve varlık potansiyeli Yeterli fon birkimi için sınırlı zamanın olması Emekliliğe doğru sabit getirili yatırım araçlarının tercihi

Uzmanlaşma ve Reel Getiri (1000 Birimin Süre Sonu Değeri) Yıl Reel Getiri Fazlalık %6 %7 1 1,060 1,070 1.009 10 1,791 1,967 1.098 20 3,207 3,870 1.207 30 5,744 7,612 1.325 38 9,154 13,079 1.429

Bazı Varsayımlar Senaryo A B Reel Getiri İlk 10 Yıl %11 %9 Sonraki Yıllar %8 %6 Fon İşletim Masraf Kesintisi (Fon Valıkları Üzerinden) (Yıl Sonunda) %3 %2 Yönetim Gideri Kesintisi

Düzenli Katkı ve Süre Sonu Birikim (Her yıl 1,000 Birim ve Peşin) Senaryolar A B 1 991 973 10 14,127 12,660 20 40,799 32,580 25 61,009 45,771 30 87,850 61,728 38 150,283 94,503

10 Yıl Katkı Ödeme ve 56 Yaşı Bekleme (Her yıl 1000 Birim ve Peşin) Giriş Yaşı Beklenen Yıl Senaryolar A B 18 28 121,875 64,713 60,968 38,303 29 17 56,452 36,135 38 8 28,240 21,388 46 14,127 12,660

Reel Ücretin %40’ı Kadar Emeklilik Maaşı İçin Ödenmesi Gereken Katkı Tutarı Katılımcının Yıllık Maaşı : 12,000 Hedeflenen Emeklilik Maaşı : 4,800 Mortalite Tablosu : US GATT 1983 Unisex İskonto Oranı : %4 Yaş Katkı Ödeme Süresi Senaryo A Senaryo B Yıllık Katkı Maaşa Oranı % 46 10 5,488 45.73 6,124 51.03 36 20 1,900 15.84 2,380 19.83 31 25 1,270 10.59 1,94 14.12 26 30 883 7.35 1,256 10.47 18 38 516 4.30 820 6.84

Emeklilikte Ne Kadar Maaş Emeklilikte Ne Kadar Maaş? (Emeklilikte Yaşam Beklenti Faktörünün Etkisi) Birikim Tutarı (net) 100,000 Yaş 56 İskonto Oranı %4 Mortalite Tablosu Yaşam Beklenti Faktörü Ortalama Aylık Maaş US GATT Unisex 16.152019 516 US IAM 1983 Male 15.263347 546 US IAM 1973 Male 14.872639 560 CSO 1980 Male 13.761393 606 CSO 1980 Female 15.461966 538 CSO 1953-58 Male 13.027335 640

Bireylere Seçim Hakkı Fonların Bir Şirketten Diğerine Aktarılması Azami yılda bir kez biriken fonların ve buna ilişkin kayıtların başka bir emeklilik şirketine aktarılabilmesi Dinamik bir piyasa ve nitelikli hizmet Pazarlama ve idari maliyetlerde artış Aynı Şirkettin Fonları Arasında Tercih Katkıların fonlar arasında hangi oranda paylaştırılacağı Yatırımlar üzerinde kontrol ve sahiplik duygusunda artış Azami yılda dört kez (plan değişikliği dahil) Aynı Şirketin Ürünleri Arasında Tercih Emeklilik sözleşmesinde varsa aynı şirketin diğer ürünlerine geçiş Aynı işyerinin birden fazla grup emeklilik planları varsa bunlar arasında geçiş Azami yılda dört kez (fon değişikliği dahil)

Katılımcıların Eğitilmesi ve Bireysel Riskler Doğru tavsiyede bulunacak bireysel emeklilik aracıları Şeffaflık ve kolay bilgi edinebilme Katılımcıların eğitilmesi Özel emeklilik ve finansal ürünlere yönelik bilgi düzeyinin artırılması Emeklilik kavramının yerleştirilmesi Sunulan hizmetlerin ve ürünlerin ayrıştırılması Yatırım araçlarının risk, vade, getiri açısından değerlendirilebilmesi Çalışma yaşamının belirsizliği Katkı tutarı ve oranlarının doğru belirlenmesi Ortak Tanıtım Emeklilik şirketlerinin ortak bütçe ile sistemin tanıtımına yönelik ortak tanıtım faaliyetleri Müsteşarlığımızın planlanan tanıtım aktiviteleri

Hizmet Sunan Kuruluşlarla İlgili Riskler Mali başarısızlık halinde katılımcıların hak ve menfaatlerinin korunması, sunulan hizmetin niteliği, bireysel hesapların idaresindeki yetersizlik ile fon varlıklarının korunması Hizmet sunan kuruluşlara ilişkin güvenin sağlanması Katılımcıların az etkileneceği mekanizmaların yaygınlığı Fonların başka şirketlere aktarılabilmesi Bireysel hesaplara kolay ulaşım ve şeffaflık Fonların şirket varlıklarından ayrı kabul edilmesi Fon varlıklarının uzman bir kuruluşta saklanması Etkin gözetim ve denetim

Gözetim ve Denetim Kuruluş sırasında aranan nitelikler Faaliyet sırasında denetim Yerinde denetim Günlük gözetim ve denetim Hazine  Emeklilik Gözetim Merkezi Sermaye Piyasası Kurulu  Takasbank Bağımsız dış denetim Emeklilik şirketi Emeklilik yatırım fonları Şirketin iç denetimi Aktüeryal denetim

Emeklilik Gözetim Merkezi Sermaye yapısı Emeklilik şirketlerinin eşit oranda sermayeye katılımı Sembolik oranda A grubu hisse Hazine Müsteşarlığına ait Kuruluşu 10 Temmuz 2003 tarihinde Merkezi İstanbul’da Günlük gözetim ve denetime yönelik temel işlevleri İş akışlarının ve işlemlerin kontrolü Katılımcılara ilişkin bilgilerin saklanması İletişim alt yapısının oluşturulması Katılımcılar açısından işlemlerin şeffaflığı Şikayetlerin yönlendirilmesi ve bilgilendirme Aktüeryal istatistiklerin oluşturulması Bireysel Emeklilik Aracıları e-Sınavı Ortak hizmet arzı İleride hayat sigortaları ve diğer sigortalar SPK ve Takasbank tarafından emeklilik yatırım fonlarına ilişkin üretilen bilgileri ve gözetimi tamamlayıcı

Vergi Teşviği Biriktirme süreci Yatırım süreci Geri ödeme süreci Ödenen katkılar (işçi veya işveren) brüt maaşın %10’una kadar katkılar gelir vergisi matrahından indirilecek İşverenler çalışanları adına ödeyecekleri brüt maaşın %10’una kadar katkılar işverenin kurumlar vergisi matrahından indirilebilecek Toplam katkılar (işçi ve işveren) brüt maaşın %10’unu veya asgari ücretin yıllık tutarını aşmayacak Yatırım süreci Emeklilik yatırım fonlarının değer artışlarından vergi yok Her bir yatırım aracında stopaj ödenecek Geri ödeme süreci Emeklilikte birikimlerin %25’i vergisiz, kalan üzerinden düşük oranda stopaj (%5) Erken ayrılmalarda birikimlerin tamamı daha yüksek bir oranda stopaja tabii (10 yıldan önce %15, 10 yıldan sonra ve emeklilikten önce %10) Tek primli yıllık gelir sigortaları vergiden muaf

Gruplar ve Vakıflar Açısından Fırsatlar Katılımcılar adına herhangi bir katkı payı ödenmeden de grup emeklilik oluşturulması Grup emeklilik planlarının oluşturulması Sadece gruba dahil olanlar için Gruba özel grup emeklilik yatrım fonları Fon Yönetim Kurulunda grubun temsilcisi olabilir Bireylere yönelik emeklilik planlarına göre daha düşük masraf kesintileri Medeni Kanuna göre vakıflara yeni üyelik kaldırıldı Vakfa aracılık dolaysıyla komisyon geliri Vergisel teşvikler

Makro Ekonomik Etkiler Emeklilikte ek gelir ile bireylerin refah düzeylerinin artması Uzun vadeli fon birikimi Kamu ve özel kesimin borçlanabilme olanağının genişlemesi İstihdam artırıcı yatırımlara kaynak Mali piyasada vadelerin uzaması Para ve sermaye piyasalarının derinleşmesi Sürdürülebilir büyümeye ve enflasyonla mücadeleye katkı

Fırsatlar ve Beklentiler Nüfusun yaşlanmasına karşı finansal korunma Uzun vadeli tasarruf potansiyelinin etkin kullanılmasında hizmet sunumu açısından bireysel hesaplara dayalı sistemler için seçenek Kıdem tazminatı fonunun bireysel emeklilik sisteminin altyapısından yararlanarak oluşturulması Hayat sigortacılığında özellikle risk ağırlıklı ürünlerin gelişmesi Rekabetçi ve dinamik bir piyasa yapısı Vergisel teşviklerin artırılması Özel emekliliğe ilişkin mevzuat ve kurumsal yapının güçlendirilmesi

Ek Bilgi ve İletişim www.bireyselemeklilik.gov.tr Faks : 312.212 88 71 e-Posta: bilgi@bireyselemeklilik.gov.tr