Mehmet ŞİMŞEK Devlet Bakanı Nisan 2008 MAKROEKONOMİK GELİŞMELER VE KAMU BORÇ YÖNETİMİ

2 I. MAKROEKONOMİK GELİŞMELER

3 GSYH Büyüme Oranları (yıllık % değişim)

4 GSYH Büyüme Oranı (dönem ortalaması, %)

5 Büyümenin Oynaklığı* (Reel büyüme oranlarının oynaklık katsayısındaki değişim) (*) Yıllık GSYH büyüme oranının o döneme ait ortalama büyümeye bölümünün standart sapması

6 Özel Sektör Sabit Sermaye Yatırımlarının GSYH Büyümesine Katkısı (%)

7 Özel Sektör Sabit Sermaye Yatırımları Reel Büyümesinin Bileşenleri* (%) (*) dönemi birikimli yüzde değişim

8 Toplam İmalat Sanayi Verimlilik Endeksi

9 Kişi Başına Düşen GSYH (ABD Doları) Not: 2007 yılında TÜİK tarafından açıklanan yeni nüfus sayımı verileri göz önüne alınmıştır.

Yılı Satın Alma Gücü Paritesine Göre GSYH (Trilyon Dolar)

11 Tarım Dışı İstihdamın Toplam İstihdam İçindeki Payı (%)

12 Tarım İstihdamının Toplam İstihdam İçindeki Payı (%)

13 İşsizlik Oranı (%)

14 İstihdamın Sektörel Dağılımı (%)

15 İşteki Duruma Göre İstihdam Edilenler (%)

16 Yıllık Enflasyon Oranı ve Beklentiler (%) Kaynak: TCMB Beklenti Anketi Enflasyon Beklentileri (Nisan 08) Yılsonu8,0 12 Ay Sonrası6,8 24 Ay Sonrası5,8

17 Özel Kapsamlı TÜFE Göstergesi, H Tanımlı* (%) (*) H Tanımlı Endeks işlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler, tütün ürünleri ile altın hariç olarak tanımlanmıştır.

18 Dönemler İtibariyle Ortalama Enflasyon Oranı (%)

19 Cari İşlemler Dengesi / GSYH (%)

20 Brent Tipi Petrolün Varil Fiyatı (Dolar)

21 Enerji Fiyatlarının Enerji İthalatına Etkisi (Milyar Dolar)

22 Enerji Dışı İthalat (Milyar Dolar) (*) Tahmin

23 İhracat ve İthalat Büyüme Oranları (Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre Yıllıklandırılmış Yüzde Değişim)

24 Cari İşlemler Açığının Finansmanı (Milyar Dolar) Ocak- Şubat 1. Cari İşlemler Dengesi-0,6-7,5-14,4-22,1-31,9-37,4-7,7 2. Toplam Sermaye Girişleri7,67,114,238,2 44,57,8 – Yurtiçinde Doğrudan Yatırımlar 1,11,82,810,019,921,91,6 – Bankacılık Dışı Özel Sektörün Kredi Kullanımı (net) 1,92,37,713,417,328,55,3 – Diğer (net)4,53,13,714,70,9-6,00,9 3. Net Hata ve Noksan0,84,41,01,8-0,11,00,0 4. Rezerv Değişimi-6,2-4,1-0,8-17,9-6,1-8,0-0,2

25 Yurtiçinde Doğrudan Yabancı Sermaye Girişi (Milyar Dolar) (*) Yıllıklandırılmış

26 Merkez Bankası Brüt Döviz Rezervleri (Milyar Dolar)

27 II. BORÇ YÖNETİMİ

28 Borç Yönetiminin Temel Hedefleri Borç dinamiğinin iyileştirilmesi Borç yükünün makul düzeylere düşürülmesi Borç stokunun risklere karşı duyarlılığının azaltılması Bu suretle, borç stokunun büyüklüğünün ve yapısının ekonomide bir risk unsuru olmaktan çıkarılması

29 Borç Yönetiminin İlkeleri Borç ve Risk Yönetiminin Koordinasyonu ve Yürütülmesine İlişkin Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik (1 Eylül 2002 tarih ve sayılı Resmi Gazete) İlkeler: Madde 4 — Kamu borç ve risk yönetiminin yürütülmesinde; a) Makroekonomik dengeleri gözeterek para ve maliye politikaları ile uyumlu, sürdürülebilir, saydam ve hesap verilebilir bir borçlanma politikası izlenmesi, b) Finansman ihtiyaçlarının, iç ve dış piyasa koşulları ve maliyet unsurları gözönüne alınarak belirlenen risk düzeyi çerçevesinde, orta ve uzun vadede mümkün olan en düşük maliyetle karşılanması ilkeleri esas alınır.

30 I. Toplam Borç Servisi İç Borç Dış Borç II. Borçlanma Dışı Kaynaklar Faiz Dışı Fazla Özelleştirme Diğer III. Toplam Borçlanma (I-II) İç Borçlanma Dış Borçlanma Borçlanma İhtiyacının Belirlenmesi

Ortalaması: 5,1 Kamu Sektörü Faiz Dışı Fazlası / GSYH (%) (Program Tanımlı) (*) Tahmin

32 Merkezi Yönetim Bütçe Dengesi / GSYH (%)

33 (*) Tahmin Kamu Kesimi Borçlanma Gereği / GSYH (%)

34 Hazine Finansman Programı (Milyar YTL) GerçekleşmeProgram TOPLAM BORÇ SERVİSİ158,9149,7 İç Borç Servisi136,8130,8 Dış Borç Servisi22,118,9 Borçlanma Dışı Kaynaklar36,936,944,7 Faiz Dışı Fazla27,135,0 Diğer9,89,7 Kasa/Banka Değişimi + Döviz Hesabı Kur Farkı2,7-1,9 TOPLAM BORÇLANMA119,3106,9 Dış Borçlanma10,515,315,3 İç Borçlanma108,891,6

35 YTL Cinsinden İskontolu Senetlerin Borçlanma Faizleri (Yıllık Bileşik, %)

36 Dış Borçlanma Maliyeti (%) AVRODOLAR (*) Mart ayı itibarıyla

37 Türk Tahvillerinin Uluslararası Piyasalardaki Getiri Farkı (Baz Puan)

38 Borçlanma Ortalama Vadesi Yurtiçi Borçlanma (ay)Eurobond İhracı (yıl) (*) Mart ayı itibarıyla

39 Toplam Kamu Net Borç Stoku (Milyar YTL) I. Toplam Kamu Brüt Borç Stoku256,8296,9331,8348,5364,6357,7 Merkezi Yönetim242,7282,8316,5331,5345,0341,5 Diğer Kamu14,214,115,317,019,516,2 II. Varlıklar ve Kamu Mevduatı41,146,157,479,3105,4108,7 Merkez Bankası Net Varlıkları25,424,727,930,845,741,2 Kamu Mevduatı10,812,416,130,536,040,4 İşsizlik Sigortası5,08,913,318,023,727,0 III. Toplam Kamu Net Borç Stoku (I-II)215,7250,8274,4269,2259,2249,1

40 Kamu Net Borç Stoku (Milyar YTL)

41 Kamu Net Borç Stoku’nun Kompozisyonu (% GSYH)

42 AB Tanımlı Borç Stoku / GSYH (%) (*) Geçici AB-27 ortalama

43 AB Tanımlı Borç Stoku Milyar AvroGSYH’ya Oran(%) Milyar AvroGSYH’ya Oran(%) Avrupa Birliği (27)6.929,062,77.151,361,4 Avrupa Birliği (25)6.910,263,17.133,061,9 Avrupa Birliği (15)6.665,564,26.861,663,0 İtalya1.512,2106,21.575,4106,8 Yunanistan194,798,0204,095,3 Belçika278,392,2279,288,2 Almanya1.521,567,81.568,567,5 Macaristan53,761,661,965,6 Portekiz94,863,7100,664,8 Malta3,470,83,364,7 Fransa1.145,266,71.150,364,2 Avusturya155,563,4159,161,7 Türkiye202,652,3193,846,1 Kaynak: Eurostat

44 Faiz Harcamaları / GSYH (%)

45 Faiz Harcamaları / Vergi Gelirleri (%)

46 Merkezi Yönetim Brüt Borç Stokunun Dağılımı (%)

47 Net Döviz Cinsi Borcun Toplam Kamu Net Borç Stoku İçindeki Payı (%)

48 Merkezi Yönetim Brüt Borç Stokunun Faiz Dağılımı (%)

49 YTL Cinsi İç Borç Stokunun Süresi (Ay)

50 Dış Tahvil Stokunun Süresi (Yıl)

51 Nakit İç Borç Stokunun Vadeye Kalan Süresi (Ay)

52 Genel Devlet Brüt Borç Stokunun GSYH’ya Oranındaki Değişimi* YTL’nin %5 Değer Kaybı/Kazancı + / Puan+ / Puan YTL Cinsi Borcun Reel Faizinin 5 Puan Artması/Azalması + / Puan+ / Puan GSYİH Büyümesinin 2 Puan Azalması/Artması + / Puan+ / Puan (*) 2001 yıl sonu gerçekleşme rakamları ve Haziran ayı itibarıyla 2007 yıl sonu stok tahminleri baz alınarak senaryoların ESA tanımlı Genel Devlet Brüt Borç Stoku / GSYH oranında yol açabileceği etkiyi göstermektedir.

53 Yurtdışı Yerleşiklerin İç Borç Stoku İçindeki Payı (%)

54 Uluslararası Para Fonu’ndan Net Anapara Kullanımı (Milyar SDR)

55 Uluslararası Para Fonu’na Olan Borç Stoku (Milyar SDR)

56 III. HAZİNE GARANTİLERİ VE ALACAKLARI

57 Hazine Garantili Dış Borç Stoku (Milyon Dolar) (*) Geçici

58 (*) 2007 yılı itibarıyla geçici Milyon Dolar % KAMU ,547,5 MAHALLİ İDARELER75116,1 FONLAR1854,0 KAMU BANKALARI491,1 KİTLER ve DİĞER ,426,4 ÖZEL ,552,5 BANKALAR ,7 ŞİRKETLER4098,88,8 TOPLAM Hazine Garantili Dış Borç Stoku*

59 (*) Geçici Hazine Garantili Borçlardan Üstlenim Oranları (%)

60 Kuruluşlara Göre Garantili Borçlardan Üstlenimler (*) Geçici

61 Alacak Stokunun Gelişimi (Milyar YTL) (TMSF dahil) (*) 2008 Şubat Ayı Sonu İtibariyle Geçici. 5,6 6,8 17,6 37,0 50,2 67,3 74,6 100,5 107,0 109,4

62 Alacak Stokunun Gelişimi (Milyar YTL) (TMSF hariç) 5,6 6,8 13,8 19,3 21,2 23,4 (*) 2008 Şubat Ayı Sonu İtibarı ile Geçici. 20,8 22,4 20,9 22,0

63 Alacak Stokunun Yapısı – 2007* Borçlulara GöreKaynaklarına Göre (*) 2008 Şubat Ayı Sonu İtibarı ile Geçici.

64 Gerçekleşen Tahsilat (Milyon Dolar) (*) 2008 Şubat Ayı Sonu İtibariyle Geçici

65 IV. TÜRKİYE DIŞ BORÇ STOKU

66 Türkiye Brüt Dış Borç Stoku (Milyar Dolar) Toplam 129,7144,3160,8168,7205,5247,2 K ı sa Vade 16,423,031,937,140,441,8 Uzun Vade 113,3121,3128,9131,9165,2205,4 Kamu 64,570,875,770,471,673,4 K ı sa Vade 0,91,31,82,11,62,22,2 Orta Uzun Vade 63,669,573,868,369,871,271,2 TCMB 22,024,421,415,415,715,8 K ı sa Vade 1,72,93,32,82,62,3 Orta Uzun Vade 20,321,518,112,713,113,5 Özel 43,249,163,883,1118,3158,0 K ı sa Vade 13,918,826,832,236,037,337,3 Orta Uzun Vade 29,330,33750,982,3120,7

67 Brüt Dış Borç Stoku / GSYH (%)

68 Dış Borç Stokuna İlişkin Oranlar (%) TOPLAM DIŞ BORÇ STOKU/ GSYH57,756,347,341,235,039,0 37,5 ÖZEL SEKTÖR DIŞ BORCU/ GSYH21,418,716,116,317,222,5 24,0 TOPLAM DIŞ BORÇ STOKU / İHRACAT (FOB)362,5359,7305,4254,5229,6240,3230,6 ÖZEL SEKTÖR/İHRACAT (FOB)134,4119,6103,8100,8113,1138,3147,4 TCMB REZERVLER (BRUT)/ TOPLAM DIŞ BORÇ 16,520,723,322,429,929,629,7 TCMB REZERVLER (BRUT)/ KISA VADELİ BORÇLAR 114,5163,2146,1113,0136,1150,9175,4

69 Türkiye’nin Net Dış Borç Stoku / GSYH (%)

70 V. ORTA VADELİ HEDEFLER

71 Kamu Borç Stoku Tahminleri * (GSYH’ya Oran, %) Genel Devlet Brüt Borç Stoku (AB Tanımlı)52,549,645,642,440,0 Kamu Net Borç Stoku36,834,230,227,225,0 IMF Tanımlı Kamu Kesimi Faiz Dışı Fazlası5,54,94,84,5 Kamu Kesimi Borçlanma Gereği-0,3-0,8-1,2 -1,8 Genel Devlet Borçlanma Gereği0,0-0,7-1,0 -1,7 Genel Devlet Toplam Harcamaları43,341,339,638,137,1 Genel Devlet Faiz Dışı Harcamaları35,434,934,033,733,3 Genel Devlet Toplam Gelirleri43,242,040,639,238,7 Genel Devlet Gelirleri (Özelleştirme Hariç)41,640,639,638,938,4 (*) Kaynak: 2007 yılı Katılım Öncesi Ekonomik Programı

72 Yapısal Reform Öncelikleri  Sosyal Güvenlik Reformu (güncellenmiş reform paketi)  İşgücü Piyasası Reformu  Gelir idaresi ve vergi politikası reformlarının kararlı bir şekilde uygulanması  Rekabeti artırıcı reformlara ve özelleştirme uygulamalarına devam edilmesi  AR-GE Yasa Tasarısı  Ticaret Kanunu  Enerji ve Ulaştırma Altyapısının Güçlendirilmesi  Yatırım Ortamını İyileştirici Diğer Düzenlemeler

Mehmet ŞİMŞEK Devlet Bakanı Nisan 2008 MAKROEKONOMİK GELİŞMELER VE KAMU BORÇ YÖNETİMİ