EĞİTİM BİLİMİNE GİRİŞ EĞİTİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

EĞİTİM: Eğitim, bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değişme meydana getirme sürecidir .

Yaşantı: Bireyin çevresiyle belli bir düzeydeki etkileşimleri sonucunda bireyde kalan izlerdir

Davranış Organizmanın gözlenebilen ya da gözlenemeyen açık ya da örtük etkinliklerinin tümüdür. Bu bakımdan eğitim açısından davranışın gözlenebilir, ölçülebilir ve istenilir olması gerekir. Davranışlar genel olarak üç grupta toplanmaktadır. Bunlar: doğuştan gelen davranışlar, geçici davranışlar ve sonradan kazanılan davranışlardır.

Doğuştan gelen davranışlar, eğitimin ilgi alanı dışındadır Doğuştan gelen davranışlar, eğitimin ilgi alanı dışındadır. Doğuştan getirilen davranışlar eğitim yolu ile değiştirilemez. Geçici davranışlar, alkol, ilaç, uyuşturucu madde, hastalık gibi çeşitli etkilerle ortaya çıkan ve bu etki ortadan kalktıktan sonra yok olan davranışlardır.

Sonradan kazanılan davranışlar, doğuştan getirilmeyen, öğrenme ürünü olan davranışlardır. Eğitimin ilgi alanı içine giren bu tür davranışlar organizmanın doğrudan ya da dolaylı olarak ölçülebilen, gözlenebilen etkinlikleridir

İstendik değişme Değişmenin niteliğinin, yönünün ve içeriğinin kim veya kimler tarafından oluşturulduğuna işaret eder. Tanımda yer alan istendik değişme kavramı ile anayasa ve bağlı diğer yasalarda belirtilen laik, demokratik cumhuriyet değerleri temele alınarak, Milli Eğitim Bakanlığı’nın oluşturduğu eğitim politikaları çerçevesinde öğrencilere kazandırılmak istenen davranışların ifade edildiği söylenebilir.

Süreç Zaman kavramından daha kapsamlı bir anlam taşımaktadır. Süreç, davranış değişikliğini amaçlayan ders öncesi, ders sırası ve ders sonrası her türlü tasarlanmış eylem, etkinlik, değerlendirme ve ürünleri içeren geniş bir anlama sahiptir.

Eğitim sürecinin genel özellikleri şöyle sıralanmaktadır: Kapsamlıdır. Çok Boyutludur. Süreklidir. Dinamiktir. Bilimsel araştırma ve bulgulardan kaynaklanır. Evrensel ve ulusal yönleri vardır. İnsana özgüdür. Deneyimlerle edinilir. Amaca yöneliktir. Olumluya dönüktür. Bütünleyicidir. Zaman yönünden sınırsızdır. Mekân yönünden geniştir. Her yerde oluşur. Ulusal kalkınma ile doğrudan ilgilidir. Kültürü oluşturur. Bir uyum sürecidir

İNFORMAL EĞİTİM: BİR PLANA BAĞLI OLMAKSIZIN YAPILAN EĞİTİM ETKİNLİKLERİDİR.

İNFORMAL EĞİTİMİN ÖZELLİKLERİ: DOĞAL ORTAMDA KENDİLİĞİNDEN OLUŞUR. PLANLI VE PROGRAMLI DEĞİLDİR. ÖĞRETİCİLER PROFESYONEL DEĞİLDİR. OLUMLU VE OLUMSUZ YÖNDE GELİŞEBİLİR. YER, MEKAN VEYA EĞİTİMİN GERÇEKLEŞTİĞİ ORTAM BELLİ DEĞİLDİR.

FORMAL EĞİTİM: PLANLI, PROGRAMLI, BİR AMAÇ DOĞRULTUSUNDA BELLİ BİR MEKANDA UZMAN KİŞİLERİN REHBERLİĞİNDE DÜZENLENEN ETKİNLİKTİR.

FORMAL EĞİTİMİN ÖZELLİKLERİ: Profesyonelce hazırlanmış eğitim araç ve gereçleri kullanılır. Eğitim amaçlıdır. Önceden hazırlanmış bir program çerçevesinde planlı olarak yapılır ve öğretim yoluyla gerçekleştirilir. Eğitim süreci öğretmen tarafından planlanır, uygulanır ve izlenir. Eğitim başlangıcından bitişine kadar özel bir çevre içinde kontrollü olarak yürütülür. Sürecinde belli aşamalarında ve sonunda değerlendirme işlemi yer alır.

ÖRGÜN EĞİTİM: BELLİ BİR YAŞ KÜMESİNDEKİ BİREYLERE, MİLLİ EĞİTİM AMAÇLARINA GÖRE HAZIRLANMIŞ EĞİTİM PROGRAMLARIYLA OKUL ÇATISI ALTINDA DÜZENLİ OLARAK YAPILAN EĞİTİMDİR.

YAYGIN EĞİTİM: ÖRGÜN EĞİTİM SİSTEMİNE HİÇ GİRMEMİŞ, BU SİSTEMİN HERHANGİ BİR KADEMESİNDE BULUNAN VEYA BU KADEMELERDEN BİRİNDEN AYRILMIŞ OLAN KİŞİLERE İLGİ VE GEREKSİNME DUYDUKLARI ALANLARDA YAPILAN EĞİTİMDİR.

ÖĞRETİM Öğretim, eğitim faaliyetlerinin amaçlı, planlı, düzenli bir şekilde öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları da dikkate alınarak belirli bir zaman dilimi içerisinde çeşitli yöntemler ve araçlar kullanılarak gerçekleştirilmesidir.

Eğitim ve Öğretim Kavramları Arasındaki Farklar Eğitim, öğretimi kapsayan daha geniş bir anlama sahiptir. Eğitimin okulda planlı ve programlı olarak yürütülen kısmı bireyin öğretimini oluşturur. Bu, birey açısından dile getirildiğinde öğrenim olur. Bireyin öğrenimi 3 yıl sürdü gibi. Öğretimde zaman ve mekân kadar öğretmenin, velinin, öğrencinin beklentileri de saptanmıştır. Öğretim, güdümlüdür, planlıdır, programlıdır, desteklidir. Öğrencinin öğretmen ile ve onun sağladığı ortamla etkileşimi önem taşır. Eğitim zaman ve mekân yönünden kapsamlı, sürekli ve çok boyutludur. Eğitimde bilgi dahil her türlü tecrübe üzerinde durulur. Bu tecrübeler tesadüfî olabilir. Tesadüfî tecrübeler ise her zaman eğitsel nitelikli olamayabilir.

ÖĞRETME-ÖĞRENME KAVRAMLARI Öğretme, öğrenmenin sağlanması amacıyla çevrenin düzenlenmesi olarak tanımlanabilir. Bu süreç, dış kaynak açısından değerlendirildiğinde yapılan şey öğretme, davranış değişikliğine uğrayan birey açısından değerlendirildiğinde ise öğrenme olarak tanımlanabilir

Davranışçı yaklaşıma göre öğrenmenin özellikleri şöyle sıralanabilir: Öğrenme kavramının özellikleri yaklaşımlara göre farklılıklar göstermektedir. Davranışçı yaklaşıma göre öğrenmenin özellikleri şöyle sıralanabilir: Davranışta gözlenebilir bir değişme olması. Davranıştaki değişmenin nispeten sürekli olması. Davranıştaki değişmenin yaşantı kazanma sonucu oluşması. Davranıştaki değişmenin yorgunluk hastalık, ilaç alma vb. etkenlerle geçici bir biçimde meydana gelmemesi. Davranıştaki değişmenin sadece büyüme sonucunda oluşmaması

Yapılandırmacı öğrenmede ise temel özellikler şöyledir: Öğretmenin değil öğrenmenin ön planda olması. Öğrencinin özerkliğinin ve girişimciliğinin cesaretlendirilmesi. Öğrencide öğrenme isteği yaratılmasının temel amacı oluşturması. Öğrencinin bilgiyi sorgulamasının sağlanması. Öğrenmede yaşantının önemli yer tutması. Öğrencinin doğal merakının desteklenmesi. Öğrenmenin öğrencinin zihinsel modelini temele alarak kurulması. Öğretmenin öğrencinin hem ne öğrendiği ile hem de nasıl öğrendiği ile de ilgilenmesi. Öğrenmenin içinde oluştuğu bağlamın önemsenmesi. Öğrencilere kendi deneyimlerinden öğrenme fırsatı sunulması. Öğrenmede tahmin etme, yaratma ve analizin önemli yer tutması Öğrencinin inanç ve tutumlarının onun öğrenmesini etkilediğinin kabul edilmesi

OKUL Okul, bulunulan bölgenin gereksinimlerini de dikkate alarak ulusal amaçlar doğrultusunda bir araya gelmiş yöneticilerden, öğretmenlerden, diğer personellerden, öğrencilerden, öğrenci velilerinden ve ailelerinden, fiziki mekânlar ve her türlü teknik donanım ile araç-gereçlerden oluşan bir örüntü olarak tanımlanabilir . Eğitim amacıyla kurulmuş özel bir çevre olarak değerlendirilebilir. Bu özel çevrenin üç temel işlevi bulunmaktadır. Bu işlevlerinden birincisi öğrencileri dış çevrenin güçlüklerinden korumaktır. Okulun ikinci işlevi, öğrencileri dış çevrede bulunan istenmeyen davranışlardan korumaktır. Okulun üçüncü işlevi, okulun dışında bulunan sosyal, ekonomik, kültürel farklılıkların dengelenmesi şeklinde açıklanabilir.

Okul Müdürü, Müdür Başyardımcısı, Müdür Yardımcıları Okul müdürü; ders okutmanın yanında kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, program ve emirlere uygun olarak görevlerini yürütmeye, okulu düzene koymaya ve denetlemeye yetkilidir. Müdür, okulun amaçlarına uygun olarak yönetilmesinden, değerlendirilmesinden ve geliştirmesinden sorumludur. Müdür başyardımcısı, ders okutmanın yanında müdürün en yakın yardımcısıdır. Müdürün olmadığı zamanlarda müdüre vekâlet eder. Müdür yardımcıları ders okutmanın yanında okulun her türlü eğitim-öğretim, yönetim, öğrenci, personel, tahakkuk, ayniyat, yazışma, sosyal etkinlikler, yatılılık, bursluluk, güvenlik, beslenme, bakım, nöbet, koruma, temizlik, düzen, halkla ilişkiler gibi işleriyle ilgili olarak okul müdürü tarafından verilen görevleri yapar.

Öğretmen Genel olarak öğretmen, alan uzmanlığı, pedagojik formasyon ve genel kültür alanlarında formal eğitim almış, belirli bir program çerçevesinde, düzenlenmiş ortamlarda, tanımlanmış bir süreç içinde ve belirli bir ücret karşılığında toplumda bireysel ve kurumsal eğitim hizmetini profesyonelce karşılayan kişi olarak tanımlanabilir.

Sınıf Sınıf, okulun bir alt sistemi ve eğitim öğretim etkinliğinin üretim yeri olarak tanımlanabilir. Bütün bir okulun insan ve madde kaynaklarının varlık nedeninin sınıfta yapılması planlanan işlemler olduğu söylenebilir

Öğrenci Öğrenci, öğretimin en önemli öğesidir. Öğrenci, eğitim ihtiyacını gidermek üzere okula devam eden bireydir. Öğrenci, öğretim faaliyetlerinin merkezinde yer alır Öğrenciler, olguları ve ilişkileri kavrama veya hatırlama, yapacağı şeye yoğunlaşma, bireysel veya grupla çalışma, okuma ve dinleme, kendini yazılı ve sözlü ifade etme, fiziki veya somut şeylere bağlılık veya somutlaştırma ve genelleştirme, fiziksel, duygusal veya sosyal olgunluk, öğrenme arzusu, kas koordinasyonu, öğrenme hızı ve kapasitesi gibi özellikleri ile birbirlerinden ayrılırlar.

Program Programlama, belli amaçlara göre bir seçme, ayıklama, sınıflama, uygulama ve değerlendirme işlemidir. Başarılı bir programlama işleminde yanıtlanması gereken sorular şöyle sıralanabilir: Ne öğretilecek? (İçerik) Nasıl öğretilecek (Ortamlar, Yöntemler, Teknikler) Niçin Öğretilecek (Amaç) Hangi zaman diliminde öğretilecek? (Süre) Hangi konunun ne ölçüce öğrenildiği nasıl anlaşılacak (Değerlendirme)

Eğitim Programı, bir eğitim kurumunun, çocuklar, gençler ve yetişkinler için sağladığı milli eğitimin ve kurumun amaçlarının gerçekleşmesine dönük tüm faaliyetleri kapsar. Öğretim, ders dışı faaliyetler, özel günlerin kutlanması, geziler, kısa kurslar, rehberlik, sağlık vb. hizmetler bu çerçeve içine girer

Ders programı, öğretim programlarında yer alan bilgi kategorilerinin disiplinlerin ve faaliyet alanlarının, eğitim amaçları ile ilişkili olan özel amaçlarını gerçekleştirmeleri için öğretim ilkelerini konuların alt kategorilerini ve değerlendirme esaslarını içeren ve eğitim öğretim programındaki esasları öğrenci davranışına dönüştüren programdır

Eğitimde Yapılandırmacı Yaklaşımın Bazı Temel Kavramları Tema: Tema birbiri ile ilişkili konu ve kavramların bir bütün olarak ele alınabildiği, öğrenmeyi organize eden yapıdır. Örneğin, Hayat bilgisi ders programında “okul heyecanım”", “benim eşsiz yuvam” ve “dün, bugün, yarın” adlı üç tema yer almaktadır. Kazanım: Öğrenme süreci içerisinde, planlanmış ve düzenlenmiş yaşantılar yoluyla öğrencinin erişebileceği doğrudan gözlenebilen davranışların yanı sıra bilgi, beceri, tutum ve değerleri içermektedir. Öz değerlendirme: Belli bir konuda bireyin kendi kendisini değerlendirme öz değerlendirme denir. Öz değerlendirme bireyin kendi yeteneklerini kendilerinin keşfetmelerine yardımcı bir yaklaşımdır. Öz değerlendirme öğrencilerin okulda yaptıkları çalışmaları nasıl düşündüğü ve nasıl yaptığını değerlendirmelerini gerektirir.

Performans değerlendirme: Performans değerlendirme, öğrencilerin, öğrenme türleri gibi bireysel özellikleri dikkate alınarak, bunları eyleme dönüştürmelerini sağlayacak durum ve ödevler olarak tanımlanabilir. Öğrenci ürün dosyası (Portfolio): En genel anlamı ile öğrencilerin dönem ve yıl boyunca yaptıkları çalışmaların belli standartlara göre organize edilmiş bir koleksiyonu olan öğrenci ürün dosyaları, öğrencinin bir veya birden fazla konu alanında yaptığı çalışmaların sistematik amaçlı ve anlamlı bir koleksiyonu olarak tanımlanabilir. Ürün dosyaları sergileme, çalışma ve değerlendirme amaçlı olarak da kullanılabilir.

Uzaktan Eğitim Uzaktan öğretim, geleneksel öğretme öğrenme yöntemlerinin sınırlılıkları nedeniyle sınıf içi etkinlikleri yürütme olanağı bulunmayan durumlarda, eğitim etkinliklerini planlayanlar ve uygulayıcılar ile öğrenciler arası iletişim ve etkileşimin özel olarak hazırlanmış öğretim üniteleri ve çeşitli ortamlar yoluyla belirli bir merkezden sağlandığı bir öğretim yöntemi olarak tanımlanabilir.

Uzaktan eğitim, alternatif bir eğitim düzenlemesi olarak çeşitli olanaklar sunmaktadır. Bu olanaklar özet olarak: Uzaktan eğitim etkinlikleri için zaman kısıtlaması yoktur. Kişiye göre değişken ders süreleri söz konusudur. Bu eğitimden yararlanacak bireyler eğitimlerini eş zamanlı veya eşzamanlı olmayan şekillerde alabilirler. Bu yöntem sürekli eğitim olanağı sağlamada etkili bir araçtır. Uzaktan eğitim sistemleri genelde modüler bir yapıya sahiptir. Bu özellikleri nedeniyle bireylere, ihtiyaç duydukları alanlarda hizmet sunma olanağı sağlarlar.

Bazı eğitim teknolojileri bireylere etkileşimli bir eğitim sunmaktadır. Ölçme ve değerlendirme araçları kolayca güncellenebilir. Hizmetin sunulması için gereken maliyet düşüktür. Geniş kitlelere uzaktan eğitim yoluyla eğitim verme olanağı sağlar. İnsanların ekonomik, coğrafi ve diğer olumsuzluklardan kaynaklanan fırsat eşitsizliğini en aza indirir.

Yaşam Boyu Eğitim Eğitimin, çocuklukta başlayan tam zamanlı eğitimin ilk dönemleriyle sınırlı ilk ve son deneyim olmadığı tersine ömür boyu devam etmesi gereken bir süreç olduğu düşüncesi yaşam boyu eğitim olarak kabul edilmektedir. Yaşam boyu eğitim bir kimsenin hem amaçlı, hem de rastlantı ürünü öğrenme yaşantılarını kapsar

Avrupa Konseyinin 23–24 Mart 2000 tarihinde Lizbon’daki toplantısında da yaşam boyu öğrenmenin bilgi toplumunu oluşturmanın önemli bir öğesi olduğu vurgulanmıştır. Birlik üyelerinin açıkladığı ve AB adayı Türkiye için de uyum ve katılma sürecinde büyük önem taşıyan yaşam boyu öğrenme stratejisi şöyle sıralanmıştır. Bilgi toplumu oluşturmak ve bireylerin bilgi ve becerilerini yenilemeleri için sürekli ve evrensel eğitime ulaşımı garanti etmek, İnsan kaynağına yatırım yapmak ve onun düzeyini sürekli yükseltmek, Etkili öğrenme ve öğretme yöntemleri geliştirmek ve yaşam boyu öğrenmenin içeriğini belirlemek, Yaygın eğitim ve örgün eğitim dışında bireysel olarak katılmayı desteklemek, Herkesin nitelikli bilgiye kolayca ulaşabilmesini sağlamak, Yaşam boyu öğrenme olanaklarının, bireylere mümkün olduğunca yakın olmasını, toplumla iç içe ve bilgi teknolojisi ile desteklenmesini sağlamak.

Avrupa Birliği ve Eğitim Türkiye de Avrupa Birliğinin eğitim alanındaki eylem programı olan SOCRATES çalışmaları ile henüz yeterli olmamakla birlikte, önemli gelişmeler sağlamaktadır. SOCRATES sekiz farklı alandan oluşmaktadır. Bunlar: Yüksek öğretim (Erasmus), Örgün eğitim (Comenius), Yaygın eğitim (Grundtvig), Avrupa dilleri eğitimi (Lingua), Uzaktan eğitim (Minerva), Eğitim sistemleri / politikalarının izlenmesi ve bu alanlarda yenilik (Observation and Innovation), Diğer Avrupa programları ile ortak eylemler (Joint Actions) ve Diğer eylem alanlarında yer almayan destek tedbirlerdir (Accompanying Measures).[i]

Bu alanların hangi konuları içerdiği kısaca şöyle açıklanabilir: Yüksek öğretim (Erasmus): Üniversite lisans ve lisans üstü (doktora dahil) eğitimi düzeyinde işbirliğini ve karşılıklı öğrenci değişimini konu alan alt programdır. 2) Örgün eğitim, Üniversite Öncesi Okul Eğitimi (Comenius): Avrupa eğitim projelerinin geliştirilmesine yönelik okullar arası işbirliğinin ve ortaklığın geliştirilmesi ve örgün eğitimde görev yapan öğretmenler ile diğer personelinin eğitimi için olanaklar sağlayan bir programdır. 3) Yaygın eğitim Yetişkin Eğitimi ve Hayat Boyu Eğitim (Grundtvig): Ülkeler üstü işbirliği projeleri, öğrenme amaçlı işbirliği ve ortaklıklar, yaygın eğitim personelinin kısa süreli eğitim amaçlı olarak ülke dışına  hareketliliğinin sağlanmasını kapsamaktadır. 4) Uzaktan eğitim, Eğitimde Bilgi ve İletişim Teknolojileri (Minerva): Eğitim alanında doğrudan veya dolaylı olarak yenilik getiren, özgün ve yeni yöntemlerin ve kaynakların tasarlanması, geliştirilmesi ve test edilmesi ile uzaktan eğitim ve eğitimde bilgi teknolojilerinin kullanımı alanlarında, karşılıklı bilgi ve tecrübe değişimine yönelik çalışmaları içermektedir.

5) Avrupa Dilleri Eğitimi (Lingua): Dil öğreniminin öneminin kavranmasına ve desteklenmesine yönelik faaliyetler ile dil öğretimi ve yabancı dil becerilerinin değerlendirilmesine yönelik araçların geliştirilmesini kapsar. 6) Eğitim Sistemleri / Politikalarının İzlenmesi ve Bu Alanlarda Yenilik (Observation and Innovation): Diplomaların, mesleki niteliklerin ve eğitimde geçirilen sürelerin karşılıklı tanınmasına yönelik faaliyetlerin, çalışmaların, incelemelerin, pilot projelerin ve bilgi alışverişinin desteklenmesi ile ilgili programdır. 7) Diğer Avrupa Programları ile Ortak Eylemler (Joint Actions): Mesleki eğitim ve gençlik programları ile işbirliği ve ortak proje imkânlarının geliştirilmesi konusundadır. 8) Diğer Eylem Alanlarında Yer Almayan Destek Tedbirleri (Accompanying Measures): SOCRATES hakkında genel bilgilendirme ile bilinç oluşturma ve artırma amaçlı faaliyetleri içermektedir