AİLE İÇİ İLETİŞİM Psikolojik Danışman: ŞAHİN AKAY HOŞGELDİNİZ

NEDEN BURADAYIM?

İLETİŞİM ENGELLERİ 1) EMRETME, YÖNETME ‘Yapman gerekir, Yapmak zorundasın’ vb. cümleler. Bu iletiler kişinin duygularının önemsiz olduğu mesajını verir. Bu çocukta aktif direnç yaratabilir. Bunun sonucunda da çocuk anne-babasına ya kapanacak ya da saldırganlaşarak karşı gelmeye başlayacaktır. Bazen de söylenenin tam tersini yaparak isyankar davranışlara ya da misillemeye gidecektir.

İLETİŞİM ENGELLERİ 2) UYARMA, TEHDİT ETME ‘… yapmazsan … olur’, ‘Ya yaparsın, yoksa …’ vb. cümleler. Bu iletiler de emir verme ve yönlendirmeye benzer; ancak kişinin vereceği yanıtın karşılığı olacak tümceleri de içerir. Çocuğun isteklerine saygı duyulmadığı mesajını verir. Bu durum çocukta öfke ve düşmanlık yaratır. Bu boyun eğme eğilimi yaratabileceği gibi söz konusu sonuçların gerçekten meydana gelip gelmeyeceğini sınama yoluna da götürebilir.

İLETİŞİM ENGELLERİ 3) AHLAK DERSİ, VAAZ VERME ‘… yapmalıydın’, ‘Senin sorumluluğun …’, ‘… şöyle yapmak gerekir.’ vb. cümleler. Bu tür ilişkilerde otoritenin ve zorunlulukların gücü kişiye karşı kullanılır. ‘ Yapmalısın, etmelisin’ mesajlarını iletir ve çocuğu karşı koymaya zorlayacağı gibi çocukta zorunluluk ya da suçluluk duyguları da yaratabilir.

İLETİŞİM ENGELLERİ 4) ÖĞÜT VERME, ÇÖZÜM GETİRME ‘Ben olsam ... yaparım’, ‘Neden … yapmıyorsun?’, Bence …’ vb. cümleler. Çocuğun sorunlarını kendi kendisine çözme yeteneğinin olmadığına inanıldığını gösterir. Bu yaklaşım anne-babaya bağımlı kişiler yaratabilmektedir. Ayrıca çocuğun kendi çözüm yollarını oluşturmasına da katkı sağlamaz.

İLETİŞİM ENGELLERİ 5) MANTIK YOLUYLA İNANDIRMA, TARTIŞMA ‘… nedenle hatalısın …’, ‘Evet ama …’, ‘Gerçek şu ki …’ vb. cümleler. Çocuğun savunucu tutumları ve karşı koymayı isteği artar. Ayrıca bu tür ifadeler çocuğun kendisini beceriksiz ve yetersiz hissetmesine neden olacağından, aileyle iletişimi kesmesine ve artık dinlememesine de yol açabilir.

İLETİŞİM ENGELLERİ 6) YARGILAMA, ELEŞTİRME, SUÇLAMA ‘Olgunca düşünmüyorsun …’, ‘Sen zaten tembelsin …’ vb. cümleler. Çocuğun olumsuz bir yargıya hedef olma ya da azarlanma korkusuyla iletişimi kesmesine yol açar. Genellikle çocuk yargı ve eleştirileri gerçek olarak algılar ya da karşılık verir.

İLETİŞİM ENGELLERİ 7) ÖVME, GÖRÜŞÜNE KATILMA ‘Çok güzel …’, ‘Haklısın …’, ‘Bence harika bir iş yapıyorsun …’ vb. cümleler. Beklentilerinin çok yüksek olduğunu ima eder. Bu tür ifadeler, istenilen davranışı yaptırabilmek için, söylenen içtenlikten yoksun bir manevra gibi algılanabilir. Çocuğun kendini algılayışı ile övgü uygun değilse kaygı yaratabilir.

İLETİŞİM ENGELLERİ 8) AD TAKMA, GÜLÜNÇ DURUMA DÜŞÜRME ‘Koca bebek ...’, ‘Geri zekalı’, ‘Hadi sende sulu göz…’ vb. cümleler. Bu tür ad takmalar çocuğun kendini değersiz hissetmesine, sevilmediği inancına kapılmasına yol açabilir. Ayrıca kendilik algısı üzerinde de çok olumsuzdur. Genellikle karşılık vermeye ihtiyacı doğurur.

İLETİŞİM ENGELLERİ 9) TAHLİL ETME, TEŞHİS, TANI KOYMA ‘Senin derdin nedir biliyor musun?’, ‘Aslında sen öyle demek istemiyorsun…’ vb. cümleler. Bu tarzda tahlil edici bir tutumla yaklaşılması çocuğu tedirgin edici olabilir ve onda başarısızlık duygusu uyandırabilir. Çocuk kendisini korumasız, kıstırılmış hisseder, kendisine inanılmadığı kanısına varabilir. Ayrıca yanlış anlaşılma endişesi ile iletişimi kesebilir.

İLETİŞİM ENGELLERİ 10) GÜVEN VERME, TESKİN, TESELLİ ETME ‘Aldırma … düzelir …’, ‘Hadi biraz neşelen …’, ‘Zamanla kendini daha iyi hissedersin …’ vb. cümleler. Bu tutum bazen çocuğun kendini anlaşılmamış hissetmesine neden olur ‘Size göre kolay’. Kızgınlık duyguları uyandırır.

İLETİŞİM ENGELLERİ 11) İNCELEMEK, ARAŞTIRMAK, SORUŞTURMAK ‘Neden? …, Kim? …, Sen ne yaptın? …, Nasıl? …’ vb. cümleler. Bu tarzdaki sorular, genellikle soru soranın nereye varmak istediğini açıklamadığından ve cevabı genellikle eleştiri veya zorunlu çözüm getirdiğinden çocuk genellikle hayır demeye, yarı doğru cevap vermeye, kaçmaya yönelir veya yalan söyler.

İLETİŞİM ENGELLERİ 12) KONU DEĞİŞTİRME, ALAYA VURMA ‘Güzel şeylerden konuşalım …’, ‘Sen neden dünyayı yönetmiyorsun? …’ vb. cümleler. Bu tarzda ifadelerle yaşamın güçlükleriyle savaşmak yerine, onlardan kaçınmayı ima edebilir. Çocuğa sorunların önemsiz, saçma ve geçersiz olduğu anlamını verebilir. Bu tür ifadelerin sık kullanılması çocuğun bir güçlükle karşılaştığında açık davranmamasına, çekilmesine neden olacaktır.

İLETİŞİM ENGELLERİ 13) ACINDIRMA ‘Sana bunun için mi emek verdim.’, ‘… karşılığı bu muydu?’ vb. cümleler. Bu tarzda ifadeler çocuğun suçluluk duymasına ve kendini geri çekmesine neden olabilir.

PROBLEM KİMİN ANLAYIŞI

KABUL ÇİZGİSİ

‘SEN’ MESAJI/‘BEN’ MESAJI

‘SEN’ MESAJI/‘BEN’ MESAJI

EMPATİ Kişinin, başka insanların duygularını, ihtiyaçlarını, kaygılarını anlayabilmesi, kendini onların yerine koyabilmesi demektir. Empati kurulduğunda, o kişinin rolünde kısa bir süre kalınmalı, daha sonra da bu kişinin rolünden çıkılmalıdır. Aksi takdirde empati kurulmuş sayılmaz.

EMPATİ BASAMAKLARI

KAZAN/KAYBET YAKLAŞIMI Bir çatışma konusu ortaya çıktığı zaman, taraflardan her biri sadece kendi isteğinin yapılmasına olanak verecek bir çözümde ısrar edecek yerde, her ikisi de yaratıcı bir biçimde iki tarafı birden tatmin edecek bir çözüm yolu bulmaya çalışırlar. Ben kazanacağım, o kaybedecek. (KAZAN/KAYBET) Her ikimizin de sonuçtan memnun olması gerekir. (KAZAN/KAZAN ya da KAYBEDEN YOK yaklaşımları).

ÖNERİLER Çocuğunuza zaman ayırın. Unutmayın ki çocukla geçirilen zamanın uzunluğu değil kalitesi önemlidir. Çocuğunuzu etkin bir şekilde dinleyin ve duygularını ifade etmesine fırsat tanıyın. Çocuğunuzun sorununu kendi kendine çözmesine fırsat tanıyın. Ayrım yapmadan herkesin kendi duygu ve düşüncelerini ifade edebilmesine imkan tanıyın. Ortaya çıkan çatışmalarda birinin haklı çıkmasından çok her iki tarafın da anlaşabileceği bir çözüm üzerinde odaklanın. Sorunları şimdiki bağlam içinde ele alın, eski birikimlerinizi işin içine sokmayın.

ÖNERİLER Duygu ve düşüncelerinizi olduğu gibi, abartmadan ortaya koyun. Çocuğunuza karşı davranışlarınızda tutarlı olun. Çocuğunuzu diğer çocuklarla karşılaştırmayın. Çocuğunuzu geçmişte yapamadığınız şeylerin tamamlayıcısı, eksikliklerinizi giderici bir araç olarak görmeyin. Yargılamaya gidilmemeli, kişiler kendi duygu ve düşüncelerini ifade edebilmelidirler.

KATILDIĞINIZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM…