ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUKLARIN ÖZELLİKLERİ Mustafa ÜNSAL Tavşanlı RAM Müdür Yardımcısı kaynak: Prof.dr Bülbin Sucuoğlu Doç.dr Tevhide Kargın

İLETİŞİM BOZUKLUĞU OLAN ÇOCUKLAR İletişim; “kişilerin kendi düşüncelerini birbirleriyle değiştirmeleridir. Etkili iletişimde; Mesaj gönderen bir gönderici, Mesajı alan,çözümleyen ve anlayan alıcı olması gereklidir.

İletişim bozukluğu olan çocuklar,iletişimlerini engelleyen dil ve/veya konuşma bozukluklarına sahip olan çocuklardır.Dil ve konuşma bozuklukları en fazla görülen engel türüdür. 6-12 yaş grubunda % 20.1

Konuşma;dilin seslerinin şekillendirilmesi ve üretilmesidir, Konuşma bozuklukları ise konuşma seslerinin üretimi,konuşmanın ritmi ve konuşma sesinin kontrolündeki güçlükler olarak ortaya çıkmaktadır.(Lewis ve diğ.2000)

YAYGIN OLARAK GÖZLENEN KONUŞMA BOZUKLUKLARI Eklemleme bozuklukları, Ses bozuklukları, Akıcılık bozuklukları(kekemelik)

Eklemleme bozuklukları: Sözcükleri telaffuz etmedeki güçlüktür. Ve Ses atlama,ses ekleme,sesi bozma ya da ses değiştirme gibi farklı şekillerde ortaya çıkabilir. %76 lık bir dilimi kapsamaktadır. Eklemleme bozuklukları;küçük çocuklar,cp li çocuklar ile zihinsel engelli çocuklarda daha fazla gözlenir ve yoğun konuşma terapisi ile düzeltilebilir.

Ses bozuklukları; Sesin şiddetinin,yüksekliğinin,kalitesinin bozulmasıdır ve dil konuşma bozukluğu oranlamasında % 6 lık bir dilimi kapsar. -Sesin hışırtılı olması,genizden gelmesi,veya hiç sesin gelmemesi durumu örnekleyen örneklerdir. Sesin bozukluk olarak tanımlanabilmesi için sesin aynı yaş,cinsiyet ve kültürdeki diğerlerinden belirgin derecede farklı olması gerekir.

Konuşmanın doğal akışı ya da ritmindeki bozukluktur. Kekemelik Konuşmanın doğal akışı ya da ritmindeki bozukluktur. Söylenmeye çalışılan sözcüklerin ya da sözcük parçalarının tekrarı,uzatılması ya da bloke edilmesidir. Çocuklar ne söylemeye çalıştıklarını bilirler ancak sıklıkla cümle başındaki sözcükleri söylemede zorlanırlar.Sözcüğü tekrar edebilirler,sözcüğün başındaki sesi uzatabilirler.(mastropieri ve diğ.2002)

Konuşma bozuklukları akademik becerilerin öğrenilmesini nadiren olumsuz yönde etkiler. Eğer bozukluk ağır derecede ise öğrenci arkadaşlık ilişkilerini sürdürmede güçlük yaşayabilir. Ve sosyal ortamlardan uzak durabilir.(peterson ve diğ.2002)

Alıcı ve İfade edici dil olmak üzere iki şekilde ortaya çıkar. Dil Problemleri Alıcı ve İfade edici dil olmak üzere iki şekilde ortaya çıkar. Alıcı dil ;konuşulanların anlaşılmasıdır. Eğer öğrenci sorularınızı anlayamıyorsa,yönergelerinizi yerine getiremiyorsa,sözel olarak verilen bilgiyi hatırında tutamıyorsa, soyut ifadeleri anlayamıyor ve bazı sesleri karıştırıyorsa,karmaşık cümleleri anlayamıyorsa ALICI DİL PROBLEMİ ‘nden söz edilebilir .

İfade edici dil ise diğerlerinin anlayacağı şekilde konuşulmasıdır İfade edici dil ise diğerlerinin anlayacağı şekilde konuşulmasıdır.Çocuğun konuşması anlaşılmıyorsa,dilin gramerini yanlış kullanıyorsa,sözcük sayısı yaşına göre sınırlıysa,sık sık duralıyorsa problem ifade edici dildedir.(Mastropieri ve diğerleri 2002)

Bu bozukluklar; Fonoloji (harfler ve sözcükleri oluşturan harf gruplarını birleştirme ya da ayırma) Morfoloji (çoğul ve çekim ekleri) Semantik (Dilde kullanılan sözcüklerin anlamı) Pragmatik (dilin sosyal ortamlarda kullanılması.) Boyutlarında ortaya çıkar.

En ağır dil problemi AFAZİ dir. Afazi, dili konuşma ve anlamadaki güçlüklerdir. Genellikle beyin incinmeleri ile birlikte ortaya çıkan afazide çocuklar incinme öncesinde bildikleri sözcükleri hatırlamakta zorlanırlar.(friend ve diğ.2000)

Bir çok çocuğun dil ve konuşma bozukluklarının nedeni bilinmemektedir. Ancak,bu bozuklukların biyolojik ve çevresel faktörlere bağlı olarak ortaya çıktığı; Sesin kötü kullanımı, Uygun olmayan dil modelleri, Uyaran eksikliği, duygusal travmalar gibi faktörler dil ve konuşma bozukluklarına sebep olabilir.

Dil ve konuşma bozuklukları; -İşitme kaybı, Kekemeliğin nedeni bilinmemekte ancak beyin işlevlerindeki hafif derece bozuklukla ilişkisi olduğu düşünülmektedir. Dil ve konuşma bozuklukları; -İşitme kaybı, -ağır derecede zihinsel engel, cp, yarık damak vs diğer yetersizliklerle beraber de ortaya çıkabilmektedir.

Çocukların konuşma yetenekleri ırk,içinde yaşanılan kültür,sosyo ekonomik düzey,eğitim deneyimleri,yaşadığı coğrafi bölge,cinsiyet,arkadaşları gibi faktörlerden etkilenebilir. Bu nedenle farklı kültür ve coğrafi bölgelerden gelen çocukların konuşma özellikleri diğerlerinden farklı olabilir.Öğretmenler bu çocukların dil ve konuşma bozukluğu olup olmadığı konusunda çok dikkatli olmalıdır.(salend1998)

Bu çocuklar sınıftaki eğitim programının her boyutuna katılabilirler. Sınıf öğretmenlerinin sınıflarındaki dil ve konuşma bozukluğu olan çocuklar için uyarlamalar yapmaları gerekmez. Bu çocuklar sınıftaki eğitim programının her boyutuna katılabilirler. Ancak iki konuda desteğe ve özel dikkate ihtiyaçları vardır. -”dil ve konuşma becerilerinin geliştirilmesi” Ve “sosyal kabul.”

Sınıf ortamında neler yapılabilir? -Sınıf ortamında iletişim kurması için cesaretlendirme,konuşmasının arkadaşları tarafından destekleneceğine inandırarak yardım etme. Örnek: Konuşma problemi olan çocuk,konuştuğu zaman dikkatle onu dinlemeli,akranlarınında onu dinlemesi sağlanmalıdır. Konuşma hataları eleştirilmemeli,öğretmen çocuğun hatalı söylediği sözcüklerin doğrularını söyleyerek istendik konuşması için model olmalıdır. Sınıftaki diğer çocukların alaya etmesine izin verilmemelidir. Öğretmen her zaman iyi bir dinleyici ve iyi bir konuşma modeli olmalıdır.(lewis ve diğ.2000)

-Öğretmen sınıfındaki kekeme öğrenciye konuşma hakkı vermekten kaçınmamalı,çocuğa sakin ol,heyecanlanma,yavaş oku ya da yavaş konuş gibi uyarıların yarar sağlamayacağını bilmelidir. Sınıflarda öğrencilerin okuma hızını artırmak amacıyla yapılan yarışmaların çocuklar üzerinde olumsuz etkisi olabileceği de düşünülmelidir.(konrot,2003)

İletişim bozukluğu olan çocuk olabildiğince sınıfın ön tarafına ya da öğretmenin yakınına oturtulmalı,öğretim çocuk için uygun olabilecek hızda yapılmalı,özellikle öğretim süresinde kullanılan yeni sözcüklerin miktarı göz önüne alınarak öğretim hızı ayarlanmalı, çocuğa olabildiğince soru sorarak ve geri bildirim vererek çocuğun aktif katılımı arttırılmalıdır. Bu çocukların konuşmaları farklı ortamlarda alıştırmalar yaptıkları zaman daha doğal ve otomatik hale gelecektir.(friend ve diğ.2002)