Asperger Sendromu ve Benzer Durumlarda Okul Psikolojisi Uygulamaları Osman SABUNCUOĞLU Doçent Doktor Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı www.osmansabuncuoglu.com

Yaygın Gelişimsel Bozukluklar Otistik Bozukluk Rett Bozukluğu Çocukluğun Dezintegratif Bozukluğu Asperger Bozukluğu

Asperger Bozukluğu Nedir? A. Aşağıdakilerden en az ikisinin varlığı ile kendini gösteren toplumsal etkileşimde nitel bozulma: toplumsal etkileşim sağlamak için yapılan el-kol hareketleri, alınan vücut konumu, takınılan yüz ifadesi, göz göze gelme gibi birçok sözel olmayan davranışta belirgin bir bozulmanın olması yaşıtlarıyla gelişimsel düzeyine uygun ilişkiler geliştirememe diğer insanlarla eğlenme, ilgilerini ya da başarılarını kendiliğinden paylaşma arayışı içinde olmama (örn. ilgilendiği nesneleri göstermeme, getirmeme ya da belirtmeme) toplumsal ya da duygusal karşılıklar vermeme

Asperger Bozukluğu Nedir? B. Aşağıdakilerden en az birinin varlığı ile kendini gösteren davranış, ilgi ve etkinliklerde sınırlı, basmakalıp ve yineleyici davranış örüntülerin olması: ilgilenme düzeyi ya da üzerinde odaklanma açısından olağandışı, bir ya da birden fazla basmakalıp ve sınırlı ilgi örüntüsü çerçevesinde kapanıp kalma özgül, işlevsel olmayan, alışageldiği üzere yapılan gündelik işlere ya da törensel davranış biçimlerine hiç esneklik göstermeksizin sıkı sıkıya uyma basmakalıp ve yineleyici motor mannerizmler (örn. parmak şıklatma, el çırpma ya da burma ya da karmaşık tüm vücut hareketleri) eşyaların parçalarıyla sürekli uğraşıp durma

Asperger Bozukluğu Nedir? C. Bu bozukluk, toplumsal, mesleki alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında klinik olarak belirgin bir sıkıntıya neden olur. D. Dil gelişiminde klinik açıdan önemli genel bir gecikme yoktur (örn. 2 yaşına gelindiğinde tek tek sözcükler, 3 yaşına gelindiğinde iletişim kurmaya yönelik cümleler kullanılmaktadır). E. Bilişsel gelişmede ya da yaşına uygun kendi kendine yetme becerilerinin gelişiminde, uyumsal davranışta (toplumsal etkileşim dışında) ve çocuklukta çevreyle ilgilenme konusunda klinik açıdan belirgin bir gecikme yoktur. F. Başka özgül bir Yaygın Gelişimsel Bozukluk ya da Şizofreni için Tanı Ölçütleri karşılanmamaktadır.

Asperger Bozukluğuna Benzer Durumlar Sosyal Fobi. İçedönük Kişilik Özellikleri. Üstün Yetenekli Çocuklar. Sözel Olmayan Öğrenme Bozukluğu

Asperger Bozukluğuna Eşlik Eden Durumlar Kaygı Bozukluğu Obsesif Kompülsif Bozukluk Dikkat Eksikliği/Hiperaktivite Bozukluğu Öğrenme Bozukluğu İki Uçlu Mizaç Bozukluğu Depresyon Uyum Bozukluğu

Hans Asperger’den Alıntılar… Not everything that steps out of line, and thus ‘abnormal’, must necessarily be ‘inferior’. The nature of these children is revealed most clearly in their behaviour towards other people. Indeed, their behaviour in the social group is the clearest sign of their disorder and the source of conflicts from earliest childhood.

Asperger Bozukluğunun Nedenleri Genetik/kalıtsal etkenler Çevresel etkenler (erken yaşlarda uyaran azlığı)

Asperger Bozukluğunda WISC-r Normal – Üstün Zeka arasında Sözel ve Performans arasında fark Küplerle Desen çok iyi

Bob Dylan

Isaac Newton

Keanu Reeves

Bela Bartok

Thomas Alva Edison

Okulda Sık Rastlanan Sorunlar Akran sorunları Akran istismarı Dikkat eksikliği “tek yönlü düşünme” Özgün öğrenme sorunları Başarısızlık korkusu Davranışsal-duygusal sorunlar

Akran İstismarının Sonuçları Kendilik saygısında düşme Kaygı-tssb-depresyon Okul başarısında düşme Sosyal kopukluk Okuldan kopma-okula gitmek istememe

Akran İstismarını Önleme “tanıma” ve önlem alma önemli Güvenli okul ortamı “kanka” desteği

Sınıfta Yararlı Girişimler Tek başına oturma yararlı olabilir. Gerekli durumlarda yalnız kalabilme. Bilgisayar kullanımı öğrenmeyi kolaylaştırabilir. Pratik işlemlerde destek. Görsel uyaranları azaltmak. Komutları işlemleme için zaman vermek. Yalın, net komutlar. Görsel öğrenme daha sonuç verici. Yarı-yapılandırılmış öğrenme olumlu.

Sınıfta Yararlı Girişimler Yüzleştirmeden kaçınma önerilir. Öğretmenin kişiliği önemli. Hatalardan öğrenme yavaş. “ak-kara” düşünme biçimi. Gerekirse müfredat uyarlaması yapılabilir. Değişimlere alışma zaman alabilir, önceden uyarı yararlı olabilir. Olumlu davranışı övme ve onaylama yararlı. Ders araları çocuğun stresini artırabilir >>> kanka desteği önemli. Aşırı gürültülü yerlerden uzak durmak. Okuldan eve dönüşte öfke çıkışları olabilir. Sınavlarda ek zaman, ayrı sınav.

Olası olguların tıbbi değerlendirilmesi zorunlu. Tıbbi Destek Olası olguların tıbbi değerlendirilmesi zorunlu. Tedavi hem karmaşık, hem yüz güldürücü.

Asperger Sendromu ve Benzer Durumlarda Okul Psikolojisi Uygulamaları o.sabuncuoglu@kimpsikoloji.com Teşekkürler…