MAKRO İKTİSAT – DATANIN OLUŞTURULMASI

Bir Ülkenin Gelirinin Hesaplanması 2 Bir Ülkenin Gelirinin Hesaplanması

Siyasal İktisat’tan Makro – Mikro İktisat’a Siyasal İktisat (Political Economy) (sınıf analizi)18 yy – 1871 Economics (İktisat) 1871 sonrası – Alfred Marshall İktisadın Temel İlkeleri (Marjinal Fayda – birey analizi) Mikro – Makro ayrımı 1936 sonrası Makro İktisat 1936 - John Maynard Keynes İstihdamın, Paranın ve Faizin Genel Teorisi (The General Theory of Employment, Interest and Money)

Makro İktisat – Temel Konular İşsizlik Enflasyon İktisadi Büyüme Araçlar Milli Gelir Enflasyon Endeksleri

Bir Ülkenin Gelirini Hesaplamak Makro İktisat aşağıdaki soruları sorar: Neden bazı ülkelerde ortalama gelir bazı ülkelerde düşük iken bazı ülkelerde yüksektir? Neden fiyatlar bazen hızla yükselirken, bazı dönemlerde sabit kalır? Neden bazı dönemlerde üretim ve istihdam artarken bazı dönemlerde sabit kalır veya azalır?

EKONOMİDE GELİR VE HARCAMA Bir ekonominin performansını ölçerken ekonomide faaliyette bulunan insanların gelirlerinin toplamına bakılabilir.

EKONOMİDE GELİR VE HARCAMA Bir bütün olarak ekonomide toplam gelir toplam harcamaya eşit olmalıdır çünkü: Her işlemin alıcısı ve satıcı vardır. Bir alıcının her TL harcaması başka bir satıcının ise geliri olmaktadır.

GAYRİSAFİ YURT İÇİ HASILANIN (GSYIH) HESAPLANMASI Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYIH-(GDP) bir ekonomide gelir ve harcamaların hesaplanmasını sağlayan bir ölçüdür. GSYIH Belli bir dönemde ülkede üretilen tüm nihai mal ve hizmetlerin piyasa fiyatlarının toplamıdır.

GAYRİSAFİ YURT İÇİ HASILANIN (GSYIH) HESAPLANMASI Üretim yöntemi Gelir yöntemi Harcama yöntemi

GAYRİSAFİ YURT İÇİ HASILANIN (GSYIH) HESAPLANMASI “GSYIH…… piyasa değerleri . . .” Çıktının değeri piyasa fiyatıyla ölçülür . “. . . Tüm nihai mallar . . .” Sadece nihai malların değeri hesaplanır, ara malların fiyatları dikkate alınmaz (böylece yaratılan değer bir kez hesaplamaya katılır). “. . . Mal ve hizmetler . . . “ Maddi mallar (kıyafet, gıda, otomobil) ve gayri maddi hizmetler (saç kesimi, ev temizliği, doktor vizite).

GAYRİSAFİ YURT İÇİ HASILANIN (GSYIH) HESAPLANMASI “. . . Belli bir dönemde üretilen . . .” Geçmişte üretilen mal ve hizmetleri değil, belirtilen dönem içinde üretilenleri kapsar genellikle 1 yıl veya çeyrek yıl (3 aylık) süreler için hesaplanır. “ . . . Bir ülkede . . .” Coğrafi sınırları belli bir ülkede üretimin değerini gösterir.

GSYIH NIN BİRLEŞENLERİ GSYIH ekonomide üretilen ve piyasalarda yasal olarak satılan tüm maddeleri içerir.

GSYIH NIN BİRLEŞENLERİ GSYIH’da neler yer almaz? GSYIH’da piyasaya hiç girmeden evde üretilip tüketilen maddeler yer almaz. Uyşturucu gibi yasal olmayan maddeler yer almaz.

GSYIH NIN BİRLEŞENLERİ GSYIH (Y) aşağıdakileri toplamından elde edilir: Tüketim - Consumption (C) Yatırım - Investment (I) Hükümet Harcamaları - Government Purchases (G) Net İhracat - Net Exports (NX) Y = C + I + G + NX

GSYIH NIN BİRLEŞENLERİ Tüketim (C): Hanehalkının mal ve hizmetlere yönelik tüm harcamalarını içerir. Yatırım (I): Sermaye malları, demirbaşlar, binalar..vs

GSYIH NIN BİRLEŞENLERİ Hükümet Harcamaları (G): Mal ve hizmetlere yönelik tüm kamu harcamalarını kapsar. Mal ve hizmet harcamasına yönelik olmadığı için transfer harcamalarını içermez. Net İhracat (NX): İhracat - İthalat

REEL VE NOMINAL GSYIH GSYIH’daki değişimleri sağlıklı değerlendirebilmek için enflasyondan arındırmak gerekir. Reel GSYIH’yı hesaplarken GSYIH deflatoru kullanılır.

REAL VERSUS NOMINAL GDP Nominal GSYIH üretilen mal ve hizmetlerin değerlerinin cari fiyatlarla hesaplanmasıyla oluşur. Reel GSYIH üretilen mal ve hizmetlerin değerlerinin sabit fiyatlarla hesaplanmasıyla oluşur.

Tablo 1 GSYİH ve birleşenleri Copyright©2004 South-Western

GSYİH BİRLEŞENLERİ ABD Hükümet Harcamaları 18% Net İhracat -3 % Yatırım 16% Tüketim 69%

GSYIH Harcamalara Göre 2008

GSYIH 1986 ÜRETİM YÖNTEMİ

GSYIH 2006 ÜRETİM YÖNTEMİ

Ulusal Hesaplar Sistemi güncelleme çalışmaları makro ekonomik istatistiklerinin yöntem, kapsam, tutarlılık ve uluslararası karşılaştırılabilirliği. Yeni Gayri Safi Yurtiçi Hasıla tahminleri, kapsamlı ve bütünleşik hesap setlerinden oluşan Avrupa Hesaplar Sistemine (ESA95) göre derlenmektedir.

Üretim yöntemi ile hesaplanan 1998 bazlı Gayri Safi Yurtiçi Hasıla serisi 1987 bazlı Gayri Safi Yurtiçi Hasıla serisine göre 2006 yılı için cari fiyatlarla %31.6 artış göstermiştir. 2006 yılına ilişkin 1987 bazlı seride cari fiyatlarla Gayri Safi Yurtiçi Hasıla 576 322 Milyon YTL iken, 1998 bazlı seride %31.6’lık artışla 758 391 Milyon YTL olmuştur. ABD doları cinsinden 1987 bazlı seride cari fiyatlarla GSYH 400 046 Milyon Dolar iken, 1998 bazlı seride GSYH değeri 526 429 Milyon Dolar olmuştur.

Tablo 2 Reel ve Nominal GSYİH Yıl Döner Fiyatı Döner Miktarı Hamburger Fiyatı Hamburger Miktarı 2001 1 TL 100 2 TL 50 2002 2 150 3 2003 200 4 Nominal GSYİH 1 TL x 100 adet döner + 2 TL x 50 adet hamburger = 200 TL 2 TL x 150 döner + 3 TL x 100 hamburger = 600 TL 3 TL x 200 döner + 4 TL x 150 hamburger = 1200 TL Reel GSYİH - 2001 fiyatlarıyla 1 TL x 100 döner + 2TL x 50 Hamburger = 200 TL 1 TL x 150 döner + 2TL x 100 Hamburger = 350 TL 1 TL x 200 döner + 2TL x 150 Hamburger = 500 TL Copyright©2004 South-Western

GSYİH Deflatörü GSYIH deflatorü fiyat seviyesini incelemek için nominal GSYİH’nın Reel GSYİH’ya oranının 100 ile çarpılmasıyla elde edilir. Bize nominal GSYİH’nın fiyatlardaki artıştan dolayı mı yoksa üretim artışından dolayı mı gerçekleştiğini gösterir. Bir başka ifadeyle; GSYİH’daki artışın ne kadarının fiyatlardaki artıştan kaynaklandığını gösterir.

GSYİH Deflatörü GSYİH (GDP) Deflatörünün hesaplanması :

GSYİH Deflatörü Nominal GSYİH’nın Reel GSYİH’ya dönüştürülmesi:

Copyright©2004 South-Western

Figure 2 Real GDP in the United States Billions of 1996 Dollars $10,000 9,000 8,000 7,000 6,000 5,000 4,000 3,000 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 Copyright © 2004 South-Western

SATIN ALMA GÜCÜ PARİTESİ Satınalma Gücü Paritesi (SGP), ülkeler arasındaki fiyat düzeyi farklılıklarını ortadan kaldırarak, farklı para birimlerinin satın alma gücünü eşitleyen bir değişim oranıdır. SGP’nin temel amacı, Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) ve bileşenlerinin uluslararası reel karşılaştırmasına yönelik göstergelerin elde edilmesidir.

SGP hesabına yönelik mal ve hizmet sepetinde yaklaşık 5000 civarında madde kapsanmaktadır. Bunlardan 2500’ü tüketim mal ve hizmetlerinden, 40’ı ücretlerden, 600’ü makine ve teçhizat araçlarından, 1700’ü inşaat projelerinden (toplam 15 inşaat projesi için proje kalemleri) oluşturmaktadır.

SATIN ALMA GÜCÜ PARİTESİ SGP en basit şekilde, iki ülkede aynı tanıma sahip bir ürünün fiyat oranı şeklinde hesaplanır. 1 kg dana etinin fiyatı Türkiye’de 15 YTL, ABD’de 20 Dolar ise; dana eti için 1 ABD Dolarının Satınalma Gücü Paritesi;

SGP, ülkeler arasındaki fiyat düzeyi farklılıklarını gidererek GSYH ve bileşenlerinin bu tür uluslararası karşılaştırmalarına olanak veren ortak bir değişim oranıdır.

Bir Ülkenin Refahı… GSYİH yaşam standartları açısından önemli bir gösterge ancak tek başına yeterli değil. Aynı zamanda bakılması gereken başka göstergeler de var: Kişi başı GSYİH Gelir Dağılımı İnsani Kalkınma Endeksi (HDI) Yoksulluk Sınırı….vs

Örnek “Türkiye’de 2005 yılı itibarıyla kişi başına gelir 5 013 $ iken, bu para ile satın alınabilen mal ve hizmet miktarı, OECD ülkeleri genelinde 8 007 $ karşılığında satın alınabilen mal ve hizmet miktarına karşılık gelmektedir”

Table 1: Turkey’s human development index 2007 HDI value Life expectancy at birth Adult literacy rate Combined gross enrolment ratio GDP per capita (years) (% ages 15 and above) (%) (PPP US$) 1. Norway (0.971) 1. Japan (82.7) 1. Georgia (100.0) 1. Australia (114.2) 1. Liechtenstein (85,382) 77. Colombia (0.807) 84. Lebanon (71.9) 75. Dominican Republic (89.1) 103. United Arab Emirates (71.4) 61. Malaysia (13,518) 78. Peru (0.806) 85. Lithuania (71.8) 76. Bahrain (88.8) 104. Maldives (71.3) 62. Argentina (13,238) 79. Turkey (0.806) 86. Turkey (71.7) 77. Turkey (88.7) 105. Turkey (71.1) 63. Turkey (12,955) 80. Ecuador (0.806) 87. Tonga (71.7) 78. Saint Vincent and the Grenadines (88.1) 106. Tajikistan (70.9) 64. Romania (12,369) 81. Mauritius (0.804) 88. Paraguay (71.7) 79. Dominica (88.0) 107. Botswana (70.6) 65. Venezuela (Bolivarian Republic of) (12,156) 182. Niger (0.340) 176. Afghanistan (43.6) 151. Mali (26.2) 177. Djibouti (25.5) 181. Congo (Democratic Republic of the) (298)

Table 2: Selected indicators of human poverty for Turkey Human Poverty Index Probability of not surviving to age 40 Adult illiteracy rate People not using an improved water source Children underweight for age (HPI-1) (%) (%ages 15 and above) (% aged under 5) 1. Czech Republic (1.5) 1. Hong Kong, China (SAR) (1.4) 1. Georgia (0.0) 1. Barbados (0) 1. Croatia (1) 38. Ecuador (7.9) 48. Samoa (5.6) 75. Dominican Republic (10.9) 33. Saint Lucia (2) 16. Algeria (4) 39. Bahrain (8.0) 49. Belize (5.6) 76. Bahrain (11.2) 34. Thailand (2) 17. Argentina (4) 40. Turkey (8.3) 50. Turkey (5.7) 77. Turkey (11.3) 35. Turkey (3) 18. Turkey (4) 41. Thailand (8.5) 51. Philippines (5.7) 78. Saint Vincent and the Grenadines (11.9) 36. Russian Federation (3) 19. Lebanon (4) 42. Uzbekistan (8.5) 52. Lithuania (5.7) 79. Dominica (12.0) 37. Dominica (3) 20. Tunisia (4) 135. Afghanistan (59.8) 153. Lesotho (47.4) 151. Mali (73.8) 150. Afghanistan (78) 138. Bangladesh (48)