Yeni Kamu Yönetimi ve Yeni Kamu Yönetimi Düşüncesine Eleştiriler BEDRİ BARASI (Vakıflar Gen. Müd. Müfettişi)

G. Kamu Yönetimi Anlayışının Temel İlkeleri 19. yy’ın 2. yarısından 20. yy’ın son çeyreğine kadar olan zaman dilimini kapsamaktadır. (Wilson, Weber, Taylor Etkisi) Kamu yönetimi Weber’in bürokrasi modeline göre örgütlenmiştir. Biçimsellik, gayrı şahsilik, katı hiyerarşi, merkeziyetçilik, tarafsızlık hakimdir. Devlet kamusal mal ve hizmetlerin üretim ve dağıtımını kendi teşkilatı vasıtasıyla yapar.

• Siyasi ve idari konuların birbirinden ayrılabileceği anlayışı hâkimdir. • Siyaset ve strateji belirleme siyasetçiye, icraat kamu yöneticilerine aittir. • Kamu yönetimi yönetimin özel bir şeklidir ve özel yönetimden hayli farklıdır. • Topluma ve piyasa şartlarına hassasiyeti zayıftır.

(NPM) YKY düşüncesinin Ortaya çıkışı 1970’lerin ortasından itibaren hükümetler ciddi mali krizlerle karşı karşıya kalmaya başlayınca, tüm dünyada devletin; Klasik sınırlarına dönmesi, Verimlilik esasına göre örgütlenmesi, Özel sektör değerlerini kullanması, Gibi yeni düşünceleri gündeme getirmiştir.

1980 ve 1990’lı yıllara gelindiğinde ise birçok gelişmiş ülkede kamu sektörü yönetiminde önemli bir değişim ve dönüşüm başlamıştır. Bu dönüşüm; Katı, hiyerarşik ve bürokratik kamu yönetimi anlayışından, esnek, piyasa tabanlı, işletmeci ve girişimci kamu yönetimi anlayışına geçilmesi şeklinde olmuştur.

YKY’nin Temel Değerleri • Müşteriye karşı sorumluluk, • Hiyerarşik bürokrasiden çok piyasalara öncelik vermek, • Süreçlerden çok sonuçlar üzerinde yoğunlaşmak, • Kaçınmaktan çok sorumluluk almak, • Kamu yönetiminden çok işletme yönetimi üzerinde durmak, • Ekonomiklik, etkinlik ve verimlilik üzerinde yoğunlaşmak,

YKY’nin temel özellikleri a-Profesyonel yönetimi oluşturmak Kamu sektörüne profesyonel yönetimi yerleştirmek, yöneticilerin yönetebilmelerine ortam hazırlamak, görevlerin net belirlenmesini sağlamak, YKY'nin öncelikli hedefleri arasında gösterilmektedir.

b- Performansı ölçmek Kurumlar kendilerini geliştirmek ve bunu ölçmek için performans göstergelerini belirlemektedirler. Bu şekilde performans amaçları belirlenerek, hedefler açıkça ortaya konmaktadır. Bu süreçte verimlilik; arayışlara, hedeflere çok dikkatli bakmayı gerektirmektedir.

c- Çıktı kontrolüne büyük önem vermek Bu şekilde kaynakların belirlenmiş performans kriterlerine göre dağıtılması sağlanmaktadır. Bu sistem yardımıyla daha çok girdi ve kurumun yaptıkları üzerinde yoğunlaşılmaktadır.

d- Ayrışmaya vurgu yapmak Büyük birimlerin küçük bölümlere ayrılması yoluyla, hizmetlerin küçük birimlerde daha etkin sunulması amaçlanmaktadır. Burada temel amaç, doğrudan hizmet gören birimler dışındaki bakanlık ve yönetim birimlerinde personel sayısını mümkün olduğunca azaltmak, bazı hizmetleri dışarıya yaptırarak ilgili kamu yönetimi birimlerine birçok açıdan avantaj kazandırmaktır.

e- Müşteri odaklılık Bu süreçte hizmetlerde vatandaşların beklentilerinin karşılanması öncelikli hedef olmuştur. Bu kavram; kamu hizmetlerinde modernliğe, teknik donanıma ve hiyerarşi karşısında çalışanların yeteneklerine yönelmeyi gerektirmektedir.

f- Rekabete vurgu yapmak YKY, yönetimin özel sektör gibi yönetilmesini, yönetim hizmetlerinde rekabet sağlanmasını ve bu şekilde de yönetimin masraflarının azaltılmasını öngörmektedir. Yeni anlayışta, bürokrasiyi ve yönetimi küçültmek, özel sektör ile rekabet edebilir hale getirmek, oldukça önemli görülmektedir.

g- Özel sektör yöntemlerine vurgu yapmak Klâsik bürokrasinin, örgütlenme, personel istihdamı koşullarına esneklik getirmek, örgütsel ve kişisel amaçları açıkça ortaya koymak, başarıyı değerlendirmek ve performans göstergelerini gündeme getirmek, ekonomikliğe, etkinliğe, verimliliğe vurgu yapmak, YKY'nin özel sektörden aldığı yöntemler olarak dikkat çekmektedir.

h-Kaynak kullanımında disiplin sağlamak Stratejik amaçlara dönük olarak en doğru kaynağın kullanımını sağlamak için, maliyetlerde tasarruf yapmak, işgücü disiplinini artırmak, sendika taleplerini, kaynak taleplerini kontrol etmek gibi avantajlar sağlanabilmektedir.

ı- Merkezileşme YKY artan oranda, özellikle politika hedefleri ve bütçelerle ilgili olarak, daha çok temel idari fonksiyonlarda merkezileşmeyi savunmaktadır. Meşhur "kürek çekmek değil dümen tutmak" felsefesi ile bu durumun örtüştüğü söylenmektedir.

i- Ademi merkezileşme YKY belirli alanlarda merkezileşmeyi savunurken, kamu politikalarının uygulanmasını, özerk kuruluşlara, yerel yönetimlere ve sözleşme ile kamu hizmeti sağlayanlara dağıtarak bir anlamda âdemi merkezileşmeyi de öngörmektedir.

Geleneksel Kamu Yönetimi ile Yeni Kamu Yönetimi Karşılaştırması

Geleneksel Kamu Y. Yeni Kamu Yönetimi Roller İlkeler Katı örgüt yapısı   Geleneksel Kamu Y. Yeni Kamu Yönetimi Roller İlkeler Katı örgüt yapısı Merkeziyetçi Katı hiyerarşi Geniş merkez Hizmet devleti Büyük ölçekli yapı Bürokrasi yönelimli Örgüt merkezli Esnek örgüt yapısı Adem-i merkeziyetçi Yumuşak hiyerarşi Dar merkez Minimal devlet Küçük ölçekli yapı Piyasa yönelimli Müşteri merkezli

Geleneksel Kamu Y. Yeni Kamu Yönetimi Roller İlkeler   Geleneksel Kamu Y. Yeni Kamu Yönetimi Roller İlkeler Kurallara bağlı yakından kontrol Sevk ve idare Sabit ücret Yönetim/Administration Bürokrat tipi yönetici Az yetkili yönetici Gizlilik Hizmetlerde nicelik Performans hedefli denetim Yönetişim Performansa bağlı Üc. İşletme/Management Girişimci yönetici Yetkilendirilmiş yönetici Şeffaflık Hizmetlerde kalite

Geleneksel Kamu Y. Yeni Kamu Yönetimi Roller İlkeler   Geleneksel Kamu Y. Yeni Kamu Yönetimi Roller İlkeler Üst yöneticiye bağlı değerlendirme Kapalı enformasyon kanalları Yetkiyi toplayan Risk almakta isteksiz Kuralcı ve kırtasiyeci Girdi ve süreç odaklı Birey yönetimli Çok yönlü değerlendirme Açık enformasyon kanalları Yetkiyi paylaşan Risk almakta istekli Vizyon sahibi ve esnek Çıktı ve sonuç odaklı Ekip yönetimli

YKY DÜŞÜNCESİNE ELEŞTİRİLER YKY düşüncesine yönelik eleştirilerin başında; Yeni yönetim düşüncesinin bakış açısının aksine gerçek yaşamda tüm bireylerin rasyonel hareket edemeyecekleri, Tüm bürokratların kendi çıkarlarını artırmaya çalışmayacakları, Yönetim sorunlarının tümünü ekonomik tekniklerle açıklamanın mümkün olmadığı belirtilmektedir.

a- Ekonomik bakış açısı Kamu kuruluşlarının sundukları hizmetlerin diğer tüketicilere dönük hizmetlere oranla daha sınırlayıcı bir yapıya sahip olması, Kamu sektöründe tüketici-tedarikçi ilişkilerinin normal piyasalara göre oldukça karmaşık olması, Kamu hizmetinden faydalanan kişilerin normal piyasa tüketicisi gibi görülmesinin vatandaşlar arasında eşitsizlik yaratabileceği,

Müşteri modeli mantığının zorunlu kamusal hizmetler gibi bazı kamu hizmetleri için uygun olmaması, Müşteri bir iş ilişkisini bitirme veya devam ettirme olanağına sahipken, vatandaşın oy ve protesto dışında başka bir seçeneğinin bulunmaması,

b- Özel sektör yönetim anlayışı Kamu hizmeti sunan kuruluşlar için açık ve sınırlı amaçlar, istikrarlı ve kesin önceliklerin çok nadir rastlanılan unsurlar olarak değerlendirilmesi, Kamu sektöründe amaçları belirlemek ve sonuçlarını görmenin oldukça zor olması, Performans ölçümü ya da karın tek amaç olmaması, Özel sektör ile kamu sektörü arasındaki en önemli farklar olarak kabul edilmektedir.

c-Yeni Taylorizm Taylor'un yönetim harcamalarının kontrolünü, yönetim sorumluluklarını, amaçlarını, performans ölçüm sistemlerini yerelleştirmesi, Pollitt tarafından "Yeni Taylorizm" olarak adlandırılmıştır. Bu anlayış YKY‘yi doğrudan etkilemiş, bu görüşleri savunanlar performans ölçümünü amaçlamışlar ve özel sektörü taklit etmişlerdir.

Pollitt'e göre Taylor'un en önemli vurgusu denetimle ilgiliydi Pollitt'e göre Taylor'un en önemli vurgusu denetimle ilgiliydi. Ancak bu denetimin yönetimsel bir yaklaşımla sağlanabileceği göz ardı edildi. Taylor'a göre işi yaparken "en iyi yol" vardır ve bu görevler adım adım ve dikkatlice yapılan ölçümlerlerle belirlenmektedir.YKY, bu hususlardan kendisine pay çıkarmaktadır.

d-Politikleşme Günümüzde siyasal liderler çalışacakları yöneticileri kendi siyasal amaçlarına sempati duymalarını öncelikli olarak istemektedir. Bu durum klâsik kamu yönetiminin nötr ve siyasetten arınmış yönetim felsefesi ile pek örtüşmemektedir. Eğer yöneticiler kendi sonuçları için sorumlu olurlarsa ve sistem daha kişisel ve politik olursa (Wilson anlayışı), YKY'nin yaygınlığı ne kadar artsa da kamu görevlileri politik olmayı sürdürdüklerinden, politikleşme varlığını potansiyel olarak korumaya devam edecektir.

e-Sorumluluğu azaltmak YKY düşüncesi sorumluluk sistemi ile uyum sağlamaktadır. Ancak bu hususta bazı sorunlar da bulunmaktadır. Bir çok durumda kamu yönetimi ile kamu sorumluluğu arasında çatışma çıkabilmektedir. Eğer kamu görevlisinin yönetimsel sorumluluğu olursa, siyasetçi de sorumlu siyasetçi olmalıdır. Ancak bu durumda vatandaşın kamu görevlisinden nasıl hesap soracağı gündeme gelmektedir.

Bu kapsamda YKY'nin öngördüğü yönetimsel değişim açıklığı sağlamaya yönelik programlar aracılığı ile sorumluluğun geliştirebileceğini önermektedir. Ancak bunu engellemeye dönük önemli bir direnç de bulunmaktadır.

f-Sorunların çözümü ve gereklerinin yerine getirilmesi Kamu yöneticileri kolay çözümler için istekli olmaktayken, zor ve riskli kararlar almaktan çekinebilmektedirler. Ayrıca YKY, kendi temel tezlerini doğrulayabilmek için kamu hizmeti anlayışına zarar vermekte, etkinliğini azaltmakta ve dağılım dengesini bozmaktadır.

g-Belirgin olmayan koşullar YKY düşüncesinin ortaya koyduğu birçok tanımda eksiklikler bulunmaktadır. Performans ölçümü, program bütçeleme gibi birçok teknik öngörülmekte, ancak bunların tanımı belirgin yapılmamaktadır. Dolayısıyla YKY düşüncesi bu noktada klasik kamu yönetiminden ayrılmaktadır.

h-Ayrımcılık YKY'nin toplumdan çok "yeni yönetimciler" olarak adlandırılan elit bir grubun çıkarına yol açtığı söylenmektedir. YKY'nin, her ne kadar genel olma iddiasında bulunsa da, bazı gruplara avantajlar sağladığı belirtilmektedir.

ı-Evrensellik YKY'nin en önemli iddialarından birisi de evrensel olduğudur. Oysa uygulamalar YKY düşüncelerinin her dönem için geçerli olmadığını göstermektedir. Bundan dolayı da evrensellik iddiası boşa çıkmaktadır. Bir çok; ülkede yönetimlerin yapılandırılması hususunda farklı görüşler bulunmaktadır. Dolayısıyla bunun her yerde aynı olacağını söylemek pek mantıklı görülmemektedir.

i-Sosyal devlet Geçmişte Politikacılar vatandaşlara müreffeh bir yaşamı vaat etmişler, ancak bunu gerçekleştirememişlerdir. YKY için de aynı tehlike mevcuttur.

j-Piyasa ve rekabet YKY piyasanın ve rekabetin sınırlarını yanlış tahmin etmiştir. Kamu yönetimi disiplinin ilgi alanını, kamu politikaları ile sınırlandırmak yanlıştır. Analizler politik-sosyal boyutlardan soyutlanarak, örgüt, salt işletme boyutuna indirgenmemelidir.

Piyasa mekanizması yaklaşımlarının olduğu gibi kamu sektörüne aktarılması olumsuz sonuçlar doğurabilecektir. Piyasa mekanizması tam rekabet şartlarında olduğu gibi kamu sektöründe aynı ölçüde fonksiyonel olmayabilir. YKY'yi değerlendirirken bu hususları gözden kaçırmamak gerekmektedir.

BENİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM