CASE FAIR OSTER Prepared by: Fernando Quijano & Shelly Tefft

13 Monopol ve Anti Tröst Politikası KISIM III PİYASA AKSAKLIKLARI VE HÜKÜMETİN ROLÜ Monopol ve Anti Tröst Politikası 13 BÖLÜM İÇERİĞİ Aksak Rekabet ve Piyasa Gücü: Ana Kavramlar Aksak Rekabet Türleri ve Piyasa Sınırları Tam Monopolde Fiyat ve Çıktı Kararları Piyasalar Monopol Piyasalarda Talep Tam Rekabet ve Monopol Karşılaştırması Uzun Dönemde Monopol: Giriş Engelleri Monopolün Sosyal Maliyetleri Etkinsizlik ve Tüketici Kaybı Rant Kollama Davranışı Fiyat Farklılaştırması Fiyat Farklılaştırması Örnekleri Monopolün Çareleri: Anti-tröst Politikası Başlıca Anti-tröst Mevzuatı Aksak Piyasalar: Bir Araştırma ve İleriye Bakış

Aksak Rekabet ve Piyasa Gücü: Ana Kavramlar aksak rekabetçi endüstri Bireysel firmaların kendi çıktılarının fiyatları üzerinde bazı kontrol güçlerine sahip oldukları endüstri türüdür. piyasa gücü Aksak rekabetçi bir firmanın mevcut talebi yitirmeden fiyatı yükseltebilme kabiliyetidir. Aksak Rekabet Türleri ve Piyasa Sınırlılıkları Bir endüstrideki monopol diğer tüm firmaların girişlerini engellemiş tek bir firmadan oluşur. Oligopol ise az sayıda firmanın kendi çıktıları üzerinde söz sahibi olduğu bir piyasa yapısıdır. Girişlerin serbest olduğu ve malların farklılaştırıldığı endüstriler ise monopolcü rekabetin olduğu endüstriler olarak adlandırılır. tam(saf) monopol Hiçbir yakın ikamesi olmayan ürünleri üreten ve kârlar ile ilgili rekabet oluşmaması için endüstriye girişleri engellemek adına belirgin giriş engelleri bulunan tek firmadan oluşan bir endüstridir.

Aksak Rekabet ve Piyasa Gücü: Ana Kavramlar Aksak Rekabet Türleri ve Piyasa Sınırlılıkları  ŞEKİL 13.1 Piyasanın Sınırı ve Esneklik Bir endüstriyi istediğimiz şekilde geniş ya da dar olarak tanımlayabiliriz. Endüstriyi ne kadar geniş tanımlarsak, o kadar az sayıda ikame olacaktır ve böylece endüstri ürününe yönelik talep muhtemelen daha az esnek olacaktır. Monopol yakın ikamesi olmayan bir malı üreten tek bir firmanın bulunduğu bir endüstridir. X marka hamburger üreticisi hamburger monopolcü sayılamaz çünkü piyasa fiyatı üzerinde herhangi bir kontrolü yoktur ve X marka hamburgerin çok sayıda ikamesi vardır.

Tam Monopolde Fiyat ve Çıktı Kararları Monopol Piyasalarda Talep Marjinal Gelir ve Piyasa Talebi TABLE 13.1 Monopolcünün Karşılaştığı Marjinal Gelir (1) Miktar (2) Fiyat (3) Toplam Gelir (4) Marjinal Gelir $11 - 1 10 $10 2 9 18 8 3 24 6 4 7 28 5 30 -2 -4 -6 -8  ŞEKİL 13.2 Monopolün Karşılaştığı Marjinal Gelir Eğrisi 1. birim dışındaki her çıktı seviyesinde, monopolün marjinal gelirı (MR) fiyatın altındadır. Bu (1) monopolcünün tüm birimleri tek bir fiyattan satması varsayımı gereği (fiyat farlılaştırmasının olmadığı) ve (2) çıktıyı arttırıp satmak için firmanın daha düşük fiyatlar uygulaması gerektiği varsayımlarından ötürü böyledir. İlave çıktıyı satmak gelirı arttırır fakat bu artış da firmanın her bir birimi düşük fiyattan sattığı için bunu dengelemektedir. Bundan dolayı çıktıdaki bir birim artıştan kaynaklanan gelir artışı (marjinal gelir) fiyattan düşüktür.

Tam Monopolde Fiyat ve Çıktı Kararları Çıktı miktarı 2 birimden 3 birime artarken MR=$10, 2 ile 3 arasındaki noktadadır. Görüldüğü gibi her çıktı seviyesinde MR < P

Tam Monopolde Fiyat ve Çıktı Kararları Monopol Piyasalarda Talep Marjinal Gelir ve Piyasa Talebi  ŞEKİL 13.3 Marjinal Gelir ve Toplam Gelir Bir monopolün marjinal gelir eğrisi miktar ekseni ile orijin arasını iki eşit parçaya ayırmaktadır ve bu noktada talep eğrisi miktar eksenine temas etmektedir. Bir monopolcünün MR eğrisi toplam gelirdeki değişmeyi gösterir ki bu da hemen onun üzerinde yer alan talep eğrisi parçası boyunca firmanın hareket etmesinin bir sonucudur.

Tam Monopolde Fiyat ve Çıktı Kararları Monopol Piyasalarda Talep Monopolün Kârını Maksimize Eden Fiyat ve Çıktı  ŞEKİL 13.4 Kârını Maksimize Eden Bir Monopolün Fiyat ve Çıktı Tercihi Kârını maksimize eden bir monopolcü marjinal gelir marjinal maliyeti aştığı sürece çıktısını arttırmaya devam edecektir. Burada maksimum kâr her dönem başına çıktı seviyesi 4.000 birimken ve fiyat da 4$ iken sağlanmaktadır. 4.000 birimin üstündeki çıktılarda marjinal maliyet marjinal gelirden büyük olmakta; bu da kârı düşürmektedir. 4.000 birim üretimde, TR = PmAQm0, TC = CBQm0, and kâr= PmABC.

Tam Monopolde Fiyat ve Çıktı Kararları Monopol Piyasalarda Talep Monopolde Arz Eğrisinin Olmaması Monopolcünün arz ettiği çıktı miktarı talep eğrisinin şeklinden bağımsızdır. Monopolcü hem fiyat hem de miktarı belirlediği için monopolcünün arz ettiği çıktı miktarı hem marjinal maliyete hem de karşılaştığı talep eğrisine bağlıdır.

Tam Monopolde Fiyat ve Çıktı Kararları Tam Rekabet ve Monopolün Karşılaştırması Uzun dönemde bir tam rekabetçi endüstride, fiyat uzun dönem ortalama maliyete eşit olacaktır. Piyasa arz eğrisi endüstrideki firmaların kısa dönem marjinal maliyet eğrilerinin toplamına eşittir. Burada biz firmaların ölçeğe göre sabit getirisi olan teknolojileri sergilediğini varsaydık: LRAC düzdür. Büyük firmalar maliyet avantajından yararlanmamaktadırlar.

Tam Monopolde Fiyat ve Çıktı Kararları Tam Rekabet ve Monopolün Karşılaştırması  ŞEKİL 13.6 Ölçeğe Göre Sabit Getriri Koşulu altında Monopol ve Tam Rekabetin Karşılaştırması Yeni organize olmuş bir monopolde,marjinal maliyet eğrisi arz eğrisinin aynısıdır ki bu da endüstrinin rekabetçi olması halinde tüm bağımsız firmaların davranışını sergilemektedir. Monopol tarafından üretilen çıktı miktarı tam rekabetten daha düşük olacak ve monopolün uyguladığı fiyat da tam rekabette uygulanan fiyattan yüksek olacaktır. Monopol şartları altında, P = Pm = $4 ve Q = Qm = 2,500. Tam rekabette ise, , P = Pc = $3 ve Q = Qc = 4,000.

Tam Monopolde Fiyat ve Çıktı Kararları Uzun Dönemde Monopol: Giriş Engelleri giriş engeli Aksak rekabetçi endüstrilerde yeni firmaların endüstriye girmesini ve rekabet etmesini engelleyen faktörlerdir. Ölçek ekonomileri doğal monopol Ürünü üretirken büyük ölçek ekonomileri uygulayan endüstri tek bir ürün üreten firma en etkin seviyesindedir.

Tam Monopolde Fiyat ve Çıktı Kararları Uzun Dönemde Monopol: Giriş Engelleri Ölçek ekonomileri  ŞEKİL 13.7 Bir Doğal Monopol Doğal monopol en etkin ölçeğin çok büyük olduğu bir monopoldür. Burada ortalama toplam maliyet tek bir firma piyasa talebine yakın bir miktarda üretim yaparken düşmektedir. Tek bir firmanın 500,000 birim üretmesiyle birlikte, ortalama toplam maliyet birim başına 1$’dır. Beş firmadan her birinin 100,000 üretmesiyle ise, ortalama toplam maliyet birim başına 5$ olacaktır.

Tam Monopolde Fiyat ve Çıktı Kararları Uzun Dönemde Monopol: Giriş Engelleri Patentler patent Patentli ürün veya buluş süreçlerinde münhasır kullanımı sağlayan bir giriş engelidir. Hükümet kuralları Patentler hükümet kontrolünde bir monopolün oluşmasına örnek gösterilebilir. Kıt Üretim Faktörlerinin Sahipliği Belli ki eğer üretim belirli girdileri gerektiriyorsa ve firma o girdiye sahipse ilgili firma endüstriyi kontrol gücüne sahiptir. Ağ Etkisi ağ dışsallıkları Piyasada satılan veya kullanılan ürünün artmasıyla tüketici için ürünün değeridir.

TERİMLERİ VE KAVRAMLARI GÖZDEN GEÇİRME giriş engeli Clayton Yasası Federal Ticaret Komisyonu (FTC) hükümet başarısızlığı aksak rekabetçi endüstri piyasa gücü doğal monopol ağ dışsallıkları patent tam fiyat farklılaştırması fiyat farklılaştırması kamu tercihi teorisi tam monopol rant kollama davranışı mantık kuralı