FREZELEME ve FREZE TEZGAHI ÇEŞİTLERİ

Frezeleme Düz ve kavisli yüzeylerin, kanalların, helisel kanalların, dişlilerin ve vida dişlerinin imal edilmesi için belirli geometrik kesici takımlarla talaş kaldırma işlemidir. İlerleme hareketinin tarzına ve imal edilen yüzeyin durumuna göre frezeleme metodu; düzlem, yuvarlak, helisel, azdırma, profil ve form (biçim) frezeleme olmak üzere değişik metotlara ayrılır.

Freze Çakıları Frezeleme işleminde kullanılan kesicilerdir. En çok “HSS” rumuzu ile gösterilen hız çeliği (hava çeliği) ve sert metal uçlu kesiciler kullanılır.Ayrıca takma uçlu seramik freze çakıları da kullanılmaktadır. Yüksek hız çeliğinden yapılmış freze çakıları, talaş kaldırması gereken malzemenin cinsine göre, yumuşak, uzun talaş kaldırılan malzemeler (hafif metaller) için W tipi; 1000 N/mm² ye kadar çekme mukavemeti olan malzemeler için N tipi; yüksek mukavemet sahip ve kısa talaş kaldırılan malzemeler için H tipi olmak üzere gruplara ayrılır. Ayrıca freze çakıları, sıkma biçimlerine göre (malafa delikli, kendinden saplı freze çakıları), freze çakısı şekline göre (vals f.ç, prizmatik f.ç, yarım yuvarlak f.ç veya T kanallı f.ç gibi) diş şekline göre ve diş yönüne göre gruplara ayrılır.

Silindirik Freze Çakıları Bu freze çakıları iş parçaları üzerinden talaş alarak düzlem yüzeyler oluşturmak amacıyla kullanılırlar. Sağ ve sol helis oluklu olmak üzere iki çeşittirler.

Kanal Freze Çakıları Adından anlaşılacağı üzere kanalların işlenmesinde kullanılırlar.

Alından ve Çevreden Kesen Sivri Dişli Düz T Kanal Freze Çakıları Tezgah tablalarında iş parçalarını bağlamada önemli bir yeri olan T kanallarının işlenmesinde kullanılırlar.

Alın Freze Çakıları Alın ve çevre kısmı ile kesme yapabildiğinden, birbirine dikey iki düzlem yüzey oluşturmada kullanılır.

Testere Freze Çakıları Kanal freze çakılarının yapısındadır. Ancak çakı kalınlığı azdır. Testere freze çakıları freze tezgahında iş parçalarını kesmek veya çok dar kanalları açmak için kullanılır.

Havşa ve Pah Kırma Freze Çakıları Delik ağızlarına havşa açmak ve iş parçalarının keskin kenarlarına pah kırmak için kullanılırlar.

Parmak Freze Çakıları Parmak frezeler genelde kanal ve birbirine dik kenarları oluşturmak için kullanılırlar.

Kalıpçı Freze Çakıları Dişlerin bitim yerleri köşe yapacak şekilde bitmediğinden dolayı daha düzgün yüzeyler oluşturmak kalıpçılıktaiçin kullanılır.

Modül Freze Çakıları Freze tezgahında düz, helis ve konik dişli çarkları açabilmek için kullanılır.

Freze Çakılarının Bağlanması (Pens ile) Silindirik saplı parmak freze çakıları ile T freze çakıları, dikey freze tezgahına penslerle bağlanırlar. Pensin çevresinde iki adet koniklik vardır ve ön tarafından arkaya doğru açılmış esneme yarıkları bulunur. Özel yapılı mandrenleriyle freze tezgahına bağlanır.

Freze Çakılarının Bağlanması (Malafa ile) Silindirik (vals), kanal, testere, takma çakılı düz ve çapraz kanal freze çakılarının freze tezgahına bağlanması da malafalarla yapılabilmektedir.

Freze Tezgahları Freze çakısı dediğimiz değişik yapıdaki kesici aletler kullanarak iş parçalarından talaş alarak istediğimiz ölçülerde biçimlendirme işlemlerini yapan iş makineleridir. Freze tezgahları kullanım amaçlarına göre çok çeşitlidirler. Seri imalatta, küçük sanayi iş kollarında ve okullarda kullanılan öğretime uygun freze tezgahlarını birbirinden ayırmak zorunludur. Bugün bir çok yerde karşılaştığımız kalıp işçiliğini oluşturan kalıpların hazırlanması ile değişik dişli çarkların yapımı, kanalların açılması, düzlem yüzeyler freze tezgahında elde edilir.

Freze Tezgahının Önemli Kısım ve Parçaları 1. Gövde 2. Konsol 3. Konsolun Kayıdı 4. Araba 5. Arabanın Kayıtı 6. Tabla 7. Üst Başlık 8. Malafa Yatakları 9. Malafa 10. Dik Başlık

Freze Tezgahlarının Sınıflandırılması 1- Yatay Freze tezgahları 2- Dikey Freze Tezgahları 3- Üniversal Freze Tezgahları 4- Kombine Freze Tezgahı 5- Kalıpçı Freze Tezgahı 6- Kopya Freze Tezgahı 7- NC ve CNC Freze Tezgahı (Dik İşleme Merkezleri)

Yatay Freze Tezgahları Freze malafası yatay konumda olduğundan bu tür tezgahlara yatay freze tezgahı denilmektedir. Yatay freze tezgahlarının tablasına döndürülüp açı verilemez. Bu tip frezelerle genellikle çevreden kesme yapan silindirik freze çakılarıyla düzlem yüzeyler oluşturulur.

Dikey Freze Tezgahları Malafa mili düşey yani tablasına dik konumda olan freze tezgahlarıdır. Bu tip tezgahların çalışma alanı çok azdır. Bu nedenle bunların yerine başlıkları 360° dönebilen ve ayrıca öne arkaya eğilebilen freze tezgahları kullanılmaktadır. Bu tip tezgahlarla yüzey temizleme, birbiriyle açı yapan yüzeyleri işleme, delik delme, delik büyütme ve benzeri işlemler yapılabilmektedir.

Üniversal Freze Tezgahları Yatay freze tezgahı ve dikey freze tezgahının birleştirilmesinden meydana gelen bir iş tezgahıdır. Doğrudan doğruya veya yardımcı organları kullanılarak, bu tezgahlarda bir freze tezgahında yapılabilecek tüm işlemleri yapmak mümkündür. Örneğin; düzlem yüzey ve değişik kanallar frezelemek, düz, helis, konik dişli çarklar ile kramayer dişli ve sonsuz vida karşılık dişlisi açabilmek mümkündür.

Kombine Freze Tezgahları Çok yönlü freze tezgahı da denir. Bu tür freze tezgahında, birkaç değişik işlem aynı anda yapılabilir. Hem malafa hem de başlık takılı durumdadır.

Kalıpçı Freze Tezgahları Bu tip freze tezgahının üzerindeki başlık 45°-90° dönebilir durumdadır.

Kopya Freze Tezgahları Bu freze tezgahlarında iki adet mil vardır. Milin birine mastar veya şablon üzerinde hareket yaptırılan izleme çubuğu, diğer mile de iş parçasını işleyecek çakı bağlanır. İzleme çubuğunun yaptığı tüm hareketler diğer mile bağlı olan freze çakısına da yaptırılarak, mastar veya şablonun biçimi iş parçasına iletilmiş olur.

CNC CNC (Bilgisayarlı Sayısal Denetim); adından anlaşılacağı üzere bir kontrol sistemi olmakla beraber, günümüzde birçok takım tezgahına uygulanarak imalat işlemlerinin vazgeçilmez bir parçası olmuştur. Bu kontrol sistemlerinin yapısı bir çok mikroişlemci, elektronik bellekler, girdi ve çıktı birimleri gibi sitemlerden oluşmaktadır. Veri girişi ise, elle, delikli şerit, manyetik band ve günümüzde kullanılmakta olan disk veya bilgisayarlar vasıtasıyla yapılmaktadır. İşlenecek olan parçanın çizimi bilgisayarda yapıldıktan sonra yine aynı yazılımlar vasıtasıyla CNC kontrol ünitesine gönderilmek üzere bir takım kodlara çevrilir. Bu kodlar vasıtasıyla tezgah, işlenmesi güç gibi görünen parçaları bile rahatlıkla ve kısa bir zamanda işleyerek seri üretimi gerçekleştirebilir.

CNC Kontrol Ünitelerinin Kullanıldığı Takım Tezgahları Torna Tezgahı (Lathe Machine) Freze Tezgahı (Milling Machine) Matkap Tezgahı (Drilling Machine) Delik Büyütme Tezgahı (Boring Machine) Taşlama Tezgahı (Grinding Machine)

CNC Freze Tezgahları (Dik İşleme Merkezleri) Bu tür CNC tezgahları noktasal hareket (Point to Point) ve sürekli iz kontrolü (CPC) ile donatılmıştır. Böylece kompleks ve çok sayıda operasyonlara sahip iş parçalarının imalatları bir bağlamada gerçekleştirilebilir. Genelde işleme merkezleri 3 eksenli olmasının yanısıra, teknolojinin gelişmesiyle birlikte 4 ve hatta 5 eksenli tezgahlar da mevcuttur. Bu tür tezgahlarda bir bağlamada birden fazla yüzey işlemek mevcuttur. Ayrıca eğri yüzeylerin işlenmesi ile oluşan yüzey pürüzlülüğü de 3 eksenli işleme merkezlerine göre çok daha azdır.

Dik İşleme Merkezlerinde Eksenler