KARBONHİDRATLAR

Fotosentez 6 CO2 + 6 H2O + 673 Kcal  C6H12O6 + 6 O2 Endergonik Güneş enerjisi Glukoz (Klorofil)

H CH2OH 6 5 HO 4 OH 3 2 1 O -D-Glukoz -D-Glukoz

KARBONHİDRATLARIN SINIFLANDIRILMASI I. ŞEKERLER (10 molekülden daha az monosakkarit) a.Monosakkaritler 1.Triozlar (C3H6O3) Gliseraldehit Dihidroksiaseton 2.Tetrozlar (C4H8O4) Eritroz 3.Pentozlar (C5H10O5) Arabinoz Ksiloz Riboz Ribuloz 4.Heksozlar (C6H12O6) Glukoz Galaktoz Mannoz Fruktoz 5.Heptozlar Sedoheptuloz b.Oligosakkaritler 1.Disakkaritler (C12H22O11) Sukroz Laktoz Maltoz Sellobioz 2.Trisakkaritler (C18H32O16) Rafinoz Kestoz 3.Tetrasakkaritler (C24H42O21) Staşiyoz

KARBONHİDRATLARIN SINIFLANDIRILMASI II. ŞEKER OLMAYANLAR a.Polisakkaritler 1.Homopolisakkaritler 1a.Pentozanlar Araban Ksilan 1b.Heksozanlar Glukanlar Nişasta (-bağı) Dekstrin (-bağı) Glikojen (-bağı) Selüloz (-bağı) Fruktanlar İnulin Levan Galaktanlar Mannanlar 2.Heteropolisakkaritler Pektik maddeler (Pektinler) Hemiselüloz Zamklar ve müsilajlar Mukopolisakkaritler b.Kompleks karbonhidratlar 1.Glikolipidler 2.GlikoproteinlerGlukozaminlerKitin III. ÖZELLEŞMİŞ BİLEŞİKLER a.Lignin

Monosakkaritler Doğada serbest olarak bulunan en basit karbonhidratlardır.  Suda erirler, tatlı lezzetlidirler. Çoğu karmaşık yapıya sahip olan polisakkaritlerin yapısında bulunurlar. Moleküllerinde bulunan C atomu sayısına göre sınıflandırılırlar.

PENTOZLAR (C5H10O5)  Doğada serbest olarak az miktarda bulunurlar. Arabinoz : Araban, hemiselüloz, zamk, silaj (hidroliz sonucu) Ksiloz : Ksilan, hemiselüloz (asıl zincirini oluşturur) Riboz : RNA, DNA ve AMP, ADP, ATP  Enerji metabolizması HEKSOZLAR (C6H12O6)  Şekerlerin çoğunluğunu oluştururlar.  Yem maddelerinin bir bileşeni ya da metabolizma ürünü olarak beslenmede önemli yer tutarlar. Glukoz : Meyva, bitki, bal, kan, lenf, serebrospinal sıvı  GLİKOZİD Fruktoz : Meyva, yeşil yaprak, bal Mannoz : Mannan ve glikoproteinlerin bileşiminde Galaktoz : Laktoz, galaktolipidler, zamklar ve müsilajların bileşiminde

DİSAKKARİTLER. Heksoz + Heksoz  Disakkarit + H2O. Sukroz DİSAKKARİTLER Heksoz + Heksoz  Disakkarit + H2O Sukroz : Glukoz + Fruktoz Şeker kamışı % 20, şeker pancarı 15-20 Laktoz : Glukoz + Galaktoz Süt : İnek % 4.6-4.8 Kısrak % 5.9 S. Lactis Koyun % 4.0 İnsan % 7.0 Maltoz : Nişasta Diastaz Maltoz Maltaz Glukoz + Glukoz Sellobiyoz: Glukoz + Glukoz Selülozun temel unsuru Trehaloz : Glukoz + Glukoz Mantar ve deniz yosunlarında TRİSAKKARİTLER Rafinoz : Glukoz + Galaktoz + Fruktoz Şeker pancarı  Melas, Pamuk tohumu % 8 TETRASAKKARİTLER Staşiyoz : Galaktoz + Galaktoz + Gilkoz + Fruktoz Legüminoz bitkilerin tohumlarında

Bazı Organik Bileşiklerin Rölatif Tatlılık Dereceleri Sukroz 1.0 Maltoz 0.45 D-Fruktoz 1.35 Galaktoz 0.32 D-Glukoz 0.74 Laktoz 0.16 Ksiloz 0.67 Sakkarin 200-700 Sorbitol 0.54

Bazı Bitkisel Ürünlerdeki Şekerlerin Dağılımı Şekerler, % (KM’de) Ürün KM, % Glukoz Fruktoz Sukroz Elma 16.0 7.3 37.8 23.6 Şeftali 12.8 7.1 9.2 54.1 Armut 13.6 6.9 49.8 11.8 Vişne 15.1 28.5 21.7 2.6 Havuç 12.0 7.0 35.3 Marul 5.0 2.0 Karpuz 9.6 12.3 36.9 24.5 Bal 82.8 43.0 52.0 1.0 Şeker pancarı 16.4 - 87.2 Şeker kamışı 23.2 65.5

Doğal Olarak Oluşan Bazı Önemli Siyanogenetik Glikozidler Kaynak Ayrışma Ürünleri Linemarin Keten tohumu Tapioka HCN, Glukoz Aseton Vicianin Yabani fiğ tohumu Arabinoz, Benzaldehit Amigdalin Acı badem, şeftali zerdali, erik çekirdekleri Benzaldehit Lotaustralin Ak üçgül Metiletil keton Dhurrin Sorgum P-hidroksi benzaldehit Siyanür oluşturan glikozidler Hardal yağı glikozidleri (kolza tohumunda bulunan glukosinolatlar) Primidin glikozidleri (fiğde bulunan visin, konvisin) Steroid glikozidleri (yonca ve kolza ekstraksiyon küspesinde bulunan saponin)

POLİSAKKARİTLER HOMOPOLİSAKKARİTLER PENTOZANLAR HEKSOZANLAR GLUKANLAR Yüksek molekül ağırlığına sahip (birçok heksoz ve pentoz) Şekerler gibi tadı olmayan ve şekerlerin verdiği reaksiyonları vermeyen Bitkilerde yapı maddesi veya yedek besin deposu PENTOZANLAR Kaba yemlerdeki karbonhidratların % 20’sini oluşturur. Araban ve ksilan  Bitkilerde diğer maddelerle birlikte hemiselülozun önemli yapı taşlarıdır. HEKSOZANLAR GLUKANLAR Nişasta :  Dekstrin  Maltoz  Glukoz Tohumlarda % 70; meyve, yumru, köklerde % 30 olgunlaşma şeker Amiloz ve amilopektin (tane yemlerde % 20-28 ve % 72-80) (içte) (dışta) Amiloz: -1-4 Amilopektin: -1-4 ve -1-6

Glikojen: Amilopektin ile analog Kas, karaciğer, kan ve diğer bazı organlarda İlkel hayvanlarda, maya ve mantarlarda Dekstrin: Nişasta sindirim Bitki veya hayvan organizmasında dekstrin oluşur. veya hidroliz Dekstrin çimlenen tohumlarda bulunur. Dekstrin sindirim sisteminde asidofilik mikroorganizmalar için iyi bir besi yeridir. Selüloz: Bitki hücre zarının esas yapısı (Pamuk % 100 selüloz) Memeli hayvanlarda ve kanatlılarda selülozu parçalayan enzim salgılanmaz. Bakteri, mantar ve çimlenmekte olan tohumlarda Selüloz Selülaz Sellobiyoz Sellobiyaz Glukoz (Glukoz Laktik asit Asetik, propiyonik, bütirik, CH4, CO2)

FRUKTANLAR Bazı bitkilerin gövde, yaprak ve tohumlarında yedek besin deposu (buğdaygil ve çayır otlarında) Fruktoz + Glukoz (bazen) Tapioka, yer elması  İnulin (nişasta yerine) GALAKTAN ve MANNANLAR Bitkilerin hücre zarlarında Legüminöz (yonca, tırfıl, taş yoncası) tohumlarında galaktanlar bulunur.

HETEROPOLİSAKKARİTLER HEMİSELÜLOZ Selülozla birlikte bitki dokusunda Asit ve alkalilerle selülozdan daha az dayanıklı Heksoz (C6), Pentoz (C5), Üronik asitler Galaktouronik asit Glukoronik asit fenol, benzoik asit zararsız bileşikler ZAMKLAR Bitkilerin kabuk ve yapraklarından çıkan doğal bir sıvı Monosakkaritler ve üronik asitler karmaşık bir yapı MÜSİLAJLAR Bazı bitkilerin gövde ve tohumlarında Keten tohumu % 3-10, kırmızı deniz yosunu (agar) PEKTİK MADDELER Karmaşık yapı  Galaktoüronik asit + galaktoz + asetik asit + metil alkol Şeker kamışı ve elmanın hücre zarı ile hücreler arası dokuda, yonca % 10

Hayvan dokusunda amino şeker veya onların bileşikleri MUKOPOLİSAKKARİTLER Hayvan dokusunda amino şeker veya onların bileşikleri Hiyalüronik asit: Glukoronik asit + asetik asit + glukozamin bileşikleri Synovia, deri ve göbek bağı Kondroitin sülfat: Glukoronik asit + asetik asit + galaktozamin Kornea, kıkırdak ve tendo Heparin: Glukoronik asit + glukozamin + sülfirik asit Kan, karaciğer, akciğer Antikoagülan GLİKOPROTEİNLER Glikozaminler N-asetil-D-glukozamin: Kitin Crustacea ve insectaların dış iskeletini başlıca komponenti Bazı mantar ve yeşil alglerde LİGNİN Bitki hücre zarının selüloz fibrillerini çevreleyen şekilsiz bir matriks Genç zarlar: selüloz ve hemiselüloz C, H, O % 1-5 N Kimyasal maddelere dayanıklı, enzimlerden etkilenmez. *Yemlerin sindirimi

Hayvan Vücudundaki Karbonhidratlar 1. Glukoz (Kan şekeri) Monosakkarit Kanda 2. Laktoz (Süt şekeri) Disakkarit Meme bezinde 3. Glikojen (Hayvan nişastası) Polisakkarit Kas ve karaciğerde Hayvan Vücudundaki Toplam Karbonhidrat Miktarları Türü CA (kg) Glikojen (g) Glukoz (g) At 550 4000 100 Sığır 2200 50 Koyun 55 220 5