5.Sınıf 7.Ünite:Yerkabuğunun Gizemi Fen Bilimleri Öğretmeni : Fatma Betül KÖK 20120905017

Yerkabuğu Su Kayaçlar Fosiller Toprak Doğal Anıtlar

A.Kayaçlar Yer kabuğu toprak ve kayaçlardan meydana gelmiştir. Dünyamızı saran ve yerkabuğunu oluşturan kayaçların tümü değişik minerallerin bir araya gelmesiyle oluşur. Kayaçların çeşitleri vardır ve doğada sürekli olarak birbirlerine dönüşürler.

A.Kayaçlar Kayaç çeşitleri : Magmatik Kayaçlar : Yerkabuğunun içinde magmanın katılaşmasıyla oluşur.Örnek olarak ; granit , siyenit , bazalt , andazit verilebilir. Tortul Kayaçlar : Göl , deniz yada çukur sahalarda tortulanmayla oluşmuş kat kat birikmiş taşlardır.Örnek olarak ; kumtaşı , kiltaşı , Pamukkale travertenleri verilebilir.

A.Kayaçlar Başkalaşım Kayaçları : Taşların , yüksek basınç ve sıcaklık altında fiziksel-kimyasal olarak değişime uğramasıyla oluşurlar.Örnek olarak ; TAŞLAR BAŞKALAŞMIŞ HALİ Kalker Mermer Kumtaşı Kuvars Kil Şist Kömür Elmas

MAGMATİK KAYAÇLAR

TORTUL KAYAÇLAR

BAŞKALAŞIM KAYAÇLARI

A.Kayaçlar Kayaçları öğrendikten sonra birde madenlere bakalım. Ekonomik değeri olan kayaçlara maden denir. Madenler hammadde olarak kullanıldıklarından teknolojinin gelişiminde de büyük rol oynarlar.

A.Kayaçlar Madenler, sanayinin gelişimi ile yaşantımıza hızla girmiştir. Madenlere örnek olarak ; MADENLER KULLANILDIĞI YERLER Demir Otomotiv sanayinde, inşaatlarda,ray yapımında kullanılır. Bakır Kablo yapımında, elektrikli cihazlarda kullanılır. Cıva Boya ve ilaç sanayiinde, dişçilikte, termometre yapımında kullanılır.

MADENLER

B.Fosiller Canlıların milyonlarca yıl öncesinden günümüze kadar gelen kalıntı ya da izlerine fosil denir. Fosiller bize, yerkabuğunun oluşumu ve geçmişte yaşamış canlı türleri hakkında bilgi verir. Ölen canlıların yumuşak kısımları diğer hayvanlar tarafından yenilir veya bakteriler tarafından çürütülür. Canlı kalıntılarının hava ile teması kesilirse milyonlarca yıl bu canlı kalıntıları ortamda kalır. Böylece fosilleşme meydana gelir

B.Fosiller Fosilleri inceleyen bilim dalına paleontoloji denir. Fosiller ile ilgili çalışmalar yapan bilim insanlarına ise paleontolog adı verilir. Paleontologlar, çeşitli araçlar ve değişik yöntemler kullanarak fosilleri bulmaktadırlar.

FOSİLLER

C.Doğal Anıtlar Yer kabuğunun oluşumu sürecinde ortaya çıkan yeryüzü şekillerine doğal anıt adı verilir Doğal anıtlar, çok uzun bir süreçte oluşan ve tüm insanlığa ait olan değerlerdir. Doğal anıtlar, ülkenin başta gelen zenginlik kaynaklarıdır. Örnek olarak ; mağaralar , peri bacaları , travertenler verilebilir.

DOĞAL ANITLAR

D.Toprak Yerkabuğunu oluşturan kayaçların aşınması ile ortaya çıkan minerallerden ve canlı kalıntıları olan organik maddelerden oluşur. İçinde geniş bir canlılar topluluğu bulundurur. Bitkilerin yaşamasını ve beslenmesini sağlayan ve yer kabuğundaki kayaçların üzerini örten ince tabakadır.

D.Toprak Kumlu Toprak : Hafif ve su tutma özelliği olmayan topraklara kumlu toprak denir. Bu tür topraklar suyu kısa sürede tabana ulaştırırlar.Pamuk, karpuz gibi bitkilerin yetiştirilmesi için kullanılırlar. Humuslu Toprak : Bitki ve hayvan kalıntılarının çürümesiyle oluşan, koyu renkli, yumuşak ve su tutabilen verimli toprağa humuslu toprak denir.Tarım için en elverişli toprak çeşididir.

D.Toprak Killi Toprak : Ağır , su tutabilen, zor işlenen, kil bakımından zengin olan ve ısıya dayanıklı toprak çeşitine killi toprak denir.Killi topraklar kavrulduklarında sertleşirler.Kiremit, tuğla, seramik ve çömlek yapımında kullanılırlar. Kireçli Toprak : Açık renkli, su tutmayan, gevşek yapılı ve yapısında kireç bulunduran toprağa kireçli toprak denir.Tarıma elverişli değildir.

TOPRAK ÇEŞİTLERİ Humuslu Toprak Killi Toprak Kireçli Toprak Kumlu Toprak

D.Toprak Erezyon : Toprağın, su ve rüzgarın etkisiyle aşınıp başka yerlere taşınmasına erozyon denir. Yeteri kadar bitki örtüsü olmayan açık ve düz araziler rüzgar erozyonuna neden olur. Gevşek yapıda olan ince ve kuru toprak rüzgar etkisiyle kolaylıkla başka yerlere sürüklenebilir.

D.Toprak Heyelan : Kayalardan, döküntü örtüsünden veya topraktan oluşmuş parçaların, yer çekiminin etkisi ile yerlerinden koparak yer değiştirmesine heyelan (toprak kayması) adı verilir.

D.Toprak Toprağı erozyonun olumsuz etkilerinden korumak için; Çıplak alanlar ağaçlandırılmalıdır. Bitki örtüsü korunmalıdır. Topraklar eğime dik olarak sürülmelidir. Ahır hayvancılığı yapılmalıdır. Eğimli arazilerde toprağın önüne basamaklı setler yapılmalıdır.Bu yönteme taraçalama denir.

EROZYON HEYELAN

E.Su A. Yeraltı Suları: Yeryüzüne yağış halinde inen sular geçirgen olmayan kaya ya da kil katmanı gibi yerlerde birikerek yeraltı sularını oluşturur.Türkiye yeraltı suları bakımından zengindir.Yeraltı sularından içme ve sulama alanında yararlanılır.

E.Su Yağış miktarı Yağış türü Zeminin geçirimliliği Arazinin eğimi Bitki örtüsü gibi etmenler yeraltı sularının beslenmesinde rol oynar.

E.Su

YERALTI SULARI

E.Su B. Yerüstü Suları: Yeryüzünün 3/4 'ü sularla kaplıdır. Yağan yağmur ve kar sularının bir kısmı yeraltına süzülürken bir kısmı da yeryüzünde kalarak yerüstü sularını oluşturur.Okyanuslar , denizler , göller ve akarsular yerüstü sularına örnektir.

YERÜSTÜ KAYNAKLARI