Sevinç Kutlutürkan1, Fatma Gündoğdu2, Figen Bay3, Kıymet Akgedik2 H06 HASTALARIN KEMOTERAPİ TEDAVİLERİ SIRASINDA BULANTI-KUSMAYA İLİŞKİN YAPTIKLARI UYGULAMALAR Sevinç Kutlutürkan1, Fatma Gündoğdu2, Figen Bay3, Kıymet Akgedik2   1 Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü,  2 Özel Internatıonal Ankara Medicana Hastanesi,  3 Gazi Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezi Gazi Hastanesi

GİRİŞ Kemoterapi ilaçları çok geniş oranda yan etkilere neden olmaktadır. Hastaların yaşadıkları sorunlardan birisi olan bulantı-kusma bireyin günlük yaşam aktivitelerine olan olumsuz etkisi nedeniyle giderek artan oranda dikkat çekilmektedir.

Yüksek Risk (> % 90 sıklık) Altretamin AC ve EC kombinasyonları Carmustin >250 mg/m (BCNU) Cisplatin >50 mg/m Siklofosfamid >1500 mg/m Dacarbazin Prokarbazin Streptozosin Mekloretamin

Orta Risk (30-90 % Sıklık) Amifostin >300 mg/m (Ethyol) Aldesleukin Carboplatin Carmustin< 250 mg/m Sisplatin < 50 mg/m Siklofosfamid <1500 mg/m Daunurobisin Doxorubisin Etoposid İdarubisin İfosfamid ………… ………..

Düşük Risk (10-30 % Sıklık) Capesitabin Sitarabin Docetaxel Lipozomal Doksorubisin 5-Fu Gemistabin Paklitaksel …………… …………..

Progresif kas gevşetme Egzersiz Hipnoz Masaj ve aromaterapi Etkili Olabilecek Non-Farmakolojik Girişimler Etkinliği Henüz Kanıtlanmamış Non-Farmakolojik Girişimler Akupunktur Akupresur Hayal/düş kurma Müzik terapisi Progresif kas gevşetme Egzersiz Hipnoz Masaj ve aromaterapi Kol bandı ve elektriksel uyarım Zencefil

Çalışmanın Amacı Hastaların kemoterapiye bağlı gelişen bulantı-kusmanın kontrolünde kendi yaptıkları uygulama ve yaklaşımları incelemek Kemoterapi tedavisi ile ilişkili bulantı-kusmanın kontrolünde yararlı olabilecek stratejileri belirlemek

Materyal ve Yöntem Araştırmanın tipi: Tanımlayıcı Evren ve Örneklem: Araştırmanın evrenini Ocak-Şubat 2010 tarihleri arasında bir özel hastane ve üniversite hastanesinin hematoloji-onkoloji klinikleri ve ayaktan kemoterapi tedavi ünitesinde kemoterapi tedavisi alan hastalar oluşturmuştur. Araştırmanın örneklemini; 18 yaş ve üstü , Kemoterapi tedavisi alan, Bulantı-kusma deneyimi olan, İletişim kurulabilen hastalar oluşturmuştur. İzin:Araştırma ile ilgili kurumdan yazılı ve gerekli bilgilendirme yapılarak hastalardan sözel/yazılı izin alınmıştır.

Materyal Araştırmada veri toplama aracı olarak “anket formu” kullanılmıştır. Anket formu iki bölümden oluşmaktadır. I.Tanıtıcı Özellikler Yaş Cinsiyet Medeni durumu Eğitim durumu Çalışma durumu ve statüsü Tanı Hastalığına yönelik aldıkları tedaviler II. Hastaların aldıkları kemoterapi tedavisi sırasında bulantı-kusmaya ilişkin kendi kendilerine yaptıkları uygulamalar

Uygulama Araştırma ile ilgili açıklama yapıldıktan sonra, anket formu araştırmacılar tarafından hasta odasında yüz yüze görüşme yöntemi kullanılarak doldurulmuştur. Görüşme süresi 15-20 dak’dır

Verilerin Değerlendirilmesi Araştırmadan elde edilen veriler SPSS 11.0 programında yüzdelik hesaplaması yapılarak değerlendirilmiştir. 11

Demografik ve Tanı Özellikleri Yaş % 20-30 yaş 10.3 31-40 yaş 12.8 41-50 yaş 10.2 51 yaş ve üzeri 66.7 Cinsiyet Bayan 75.4 Bay 25.6 Eğitim Durumu Okur-Yazar Değil İlköğretim 38.5 Lise Üniversite Medeni Durum % Evli 79.5 Bekar 20.5 Çalışma Durumu Çalışıyor 17.9 Çalışmıyor 82.1 Tanı Meme Ca 38.5 Kolon Ca 10.3 Akciğer Ca 7.7 Lenfoma 5.1 Mide Ca Diğer 25.9

Hastaların Bulantı-Kusma ile Baş etmede Yaptıkları Uygulamalar I Az az bol su içme Meyve ve Sebze Yeme 43.75 25 21.9 34.4 Bitki Çayları Süt ve süt ürünleri n 32

Hastaların Bulantı-Kusma ile Başetmede Yaptıkları Uygulamalar II Tuzlu Gıdalar Diğer Uygulamalar Acısız, baharatsız,yağlı gıdalar 21.9 37.6 9.4 9.4 9.4 9.4 9.4 9.4 Acılı,sarmısaklı, kimyonlu gıdalar Sıvı Gıdalar Açık Havada Dolaşma Az ve sık beslenme Ekmek Kızartması n 32

Diğer Uygulamalar Akupunktur Patates haşlaması Buz, sade sakız, ızgara et, sarı leblebi, sırtüstü yatma, mutfaktan uzak durma, hiçbir şey yememe, sigarayı bırakma

Sonuç ve Öneriler Hastalarımız bulantı-kusma ile baş etmede daha çok ekşimsi meyve, süt, peynir, tuzlu ayran, bitkisel çay tükettiklerini ve bunların faydalı olduğunu ifade etmişlerdir. Uygulamaların çok çeşitli olması nedeniyle daha fazla hasta ile çalışmaya devam edilmesi planlanmıştır.