2008 Güney Osetya Krizi Göksel ERDOĞAN

Güney Osetya Krizi

SSCB Öncesi

SSCB Öncesi Güney Osetya Cumhuriyeti (Respublika Hussar İrıston) resmî olarak Gürcistan sınırları içerisinde özerk bir bölgedir. Yüzölçümü 3.900 km kare. Nüfusu 70 bin civarında. Nüfusun yaklaşık %68’i Oset. (Tarihsel Süreç İçerisinde Güney Osetya Sorunu,Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY)

SSCB Öncesi Osetlerden başka Ruslar, Gürcüler, Ermeniler ve Yahudiler yaşamakta Osetler Cumhuriyetin her tarafına yerleşmiş durumdalar. Gürcüler daha çok Cumhuriyetin güney ve doğu kesimlerine yerleşmiş durumdalar. (Tarihsel Süreç İçerisinde Güney Osetya Sorunu,Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY)

SSCB Öncesi Cumhuriyet toprakları zengin yeraltı ve yerüstü kaynaklara sahip. İron ve Digor olmak üzere iki dil konuşuluyor. İron Osetler Ortodoks Hıristiyan. Digor Osetler ise müslümandırlar. (Tarihsel Süreç İçerisinde Güney Osetya Sorunu,Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY)

SSCB Öncesi 18. yüzyıldan itibaren, Rusların Kafkaslarda etkinliklerinin artmasıyla beraber Ruslara yakınlaşmışlardır. Gürcüler, Türkler ve İranlılar tarafından bağımsızlıkları ellerinden alınıp toprakları ele geçirilmeden önce Osetya topraklarının kendi egemenliklerinde olduğunu iddia etmektedirler. (Tarihsel Süreç İçerisinde Güney Osetya Sorunu,Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY)

SSCB Öncesi 1768’de Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya İmparatorluğu arasında savaş başladı. Kafkaslarda ilerleyen Rus orduları 1769’da Tshinvali’ye (Güney Osetya'nın Başkenti) geldiler. Osetyalılar Rusların tarafında yeraldılar. (Tarihsel Süreç İçerisinde Güney Osetya Sorunu,Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY)

SSCB Öncesi 18. yüzyılın başlarına kadar gider. Osetyalılar Rusların Kafkaslara doğru yayılmasıyla birlikte tamamen Rusya’nın vesayeti altına girme konusundaki düşüncelerini sık sık dile getirdiler. 1770 yılında Osetyalılar, topraklarının Rus İmparatorluğu topraklarıyla birleşmesi isteklerini yinelediler. (Tarihsel Süreç İçerisinde Güney Osetya Sorunu,Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY)

SSCB Dönemi

SSCB Dönemi 1843 yılında Ruslar tarafından Tiflis eyaleti oluşturuldu ve Osetya buraya bağlı bir idari birim haline getirildi. 1917 Ekim devrimi ile Kafkaslarda da karışıklık başladı. 1918 yılında Osetya halkı Rus idaresi altında kalmak istediklerini belirttiler. (Tarihsel Süreç İçerisinde Güney Osetya Sorunu,Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY)

SSCB Dönemi Gürcistan ise bağımsızlığını ilan etti. Siyasi durumun karışıklığından istifade eden yeni kurulan Gürcistan devleti Güney Osetya’yı topraklarına kattığını ilan etti. 1919 yılında Gürcüler yerel meclisleri kapatarak Güney Osetya halkını kendi kaderlerini tayin hakkından mahrum bıraktı. (Tarihsel Süreç İçerisinde Güney Osetya Sorunu,Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY)

SSCB Dönemi Güney Osetya’daki Gürcü hâkimiyeti 25 Şubat 1921 tarihinde Kızıl Ordu’nun Gürcistan’a girmesiyle birlikte sona erdi. Sovyet hükümeti Kuzey Osetya ile Güney Osetya’ya birbirinden ayrı iki statü verdi. Güney Osetya 20 Nisan 1922’de “Güney Osetya Özerk Bölgesi” olarak Gürcistan Sosyalist Cumhuriyeti’ne bağlandı. (Tarihsel Süreç İçerisinde Güney Osetya Sorunu,Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY)

SSCB Dönemi Kuzey Osetya ise SSCB içerisinde önceleri özerk bölge statüsü taşırken, 1936 yılında Özerk Cumhuriyet statüsüne kavuştu. SSCB döneminde Güney Osetya’da ayrılıkçı hareketlerin görülmediği durgun bir dönem başladı. (Tarihsel Süreç İçerisinde Güney Osetya Sorunu,Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY)

SSCB Sonrası

SSCB Sonrası SSCB’nin dağılmasıyla birlikte bölgede otonomi ve bağımsızlık hareketleri tekrar canlanmaya başladı. Güney Osetya Cumhuriyeti ile ve Gürcistan arasındaki gerginlik de 1989 yılı sonlarından itibaren artış kaydetti. Bunda, Gürcistan’ın “Gürcüleştirme” politikası ile Güney Osetya’da Gürcüce’yi zorunlu hale getirme yönündeki çalışmaları da etkili oldu. (Tarihsel Süreç İçerisinde Güney Osetya Sorunu,Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY)

SSCB Sonrası Gürcistan’ın bağımsız bir devlet olmasıyla Güney Osetya kendisini Rusya’dan ve dolayısıyla Kuzey Osetya’dan tamamen kopmuş olarak görmeye başladı. 23 Kasım 1989’da başkent Tshinvali’de Gürcüler ile Osetler arasında çatışmalar başladı. (Tarihsel Süreç İçerisinde Güney Osetya Sorunu,Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY)

SSCB Sonrası Gürcistan Yüksek Sovyeti Mart ve Haziran 1990’da almış olduğu kararlarla Güney Osetya’nın siyasi özerkliğinin teminatı olan anayasa maddelerini askıya aldı. Güney Osetya 20 Eylül 1990 tarihinde kendisini bu tarihten itibaren “Güney Osetya Özerk Bölgesi” olarak değil “Demokratik Güney Osetya Sovyet Cumhuriyeti” olarak tanımladığını ilan etti. (Tarihsel Süreç İçerisinde Güney Osetya Sorunu,Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY)

SSCB Sonrası 5-6 Ocak 1991’de Gürcü polisleri ve milli muhafız birlikleri Güney Osetya’nın başkenti Tshinvali’ye girdiler. 19 Ocak 1992’de Güney Osetya’da “Güney Osetya Cumhuriyeti”nin bağımsızlığı hakkında referandum düzenlendi. Halkın %98’i bağımsızlık yönünde oy kullandı. (Tarihsel Süreç İçerisinde Güney Osetya Sorunu,Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY)

SSCB Sonrası Ocak 1992’de başkent Tshinvali çevresinde yeniden çatışmalar başladı. 29 Mayıs 1992’de Güney Osetya Yüksek Sovyeti bağımsızlık bildirgesini açıkladı. Çatışmaların şiddetlenmesi üzerine 18 Haziran 1992’de Rusya’ya bağlı birlikler, savaş helikopterleri ve tanklarla birlikte Gürcü Ulusal Muhafız birliklerine karşı Tshinvali civarında savaşa girdiler. (Tarihsel Süreç İçerisinde Güney Osetya Sorunu,Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY)

SSCB Sonrası Rusya, Gürcistan, Kuzey Osetya ve Güney Osetya’dan birliklerin katılımıyla oluşturulacak bir barış gücünün gözetiminde ateşkes anlaşmasına varıldı. 14 Temmuz 1992’de Rus, Gürcü, Kuzey ve Güney Osetler’den oluşan 4.000 kişilik Barış Gücü birlikleri bölgeye girerek ateşkesi sağladı. (Tarihsel Süreç İçerisinde Güney Osetya Sorunu,Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY)

2000 Sonrası

2000 Sonrası Parlamento seçimleri sonrasında Güney Osetya’da Devlet Başkanı Eduard Kokoev, 23 Mayıs 2004 tarihinde yaptığı basın açıklamasında Güney Osetya’nın aynı kültürü ve tarihi paylaşan Kuzey Osetya ile birlikte Rusya Federasyonu içinde yer alması gerektiğini dile getirdi. (Tarihsel Süreç İçerisinde Güney Osetya Sorunu,Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY)

2000 Sonrası Bölgede meydana gelen bu hareketlilik üzerine Gürcistan yönetimi 2004 Haziran ayı başında Güney Osetya bölgesinde görev yapan “Gürcü Barış Gücü” asker sayısını 100’den 500’e çıkarttı. Gürcistan ile Güney Osetya arasındaki sınır bölgelerine de 2000 Gürcü askeri konuşlandırdı. (Tarihsel Süreç İçerisinde Güney Osetya Sorunu,Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY)

2000 Sonrası Güney Osetya Özerk Bölgesi Parlamentosu, 9 Haziran 2004 tarihli oturumunda Rusya Federasyonu ile birleşme kararı aldı. Rusya Devlet Başkanı Putin “Gürcistan’a bağlı özerk cumhuriyetlerde yaşanan sorunlara Rusya’nın müdahil olmayacağı ve Gürcistan’ın iç işlerine karışmayacakları” açıklamasını yaparak uluslararası camiaya Güney Kafkasya’da yaşanan sorunların kaynağı olmadıkları mesajını verdi. (Tarihsel Süreç İçerisinde Güney Osetya Sorunu,Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY)

2000 Sonrası Bu arada, Gürcistan’da meydana gelen “Gül Devrimi” Rusya’yı iyice endişelendirdi. Rusya Federasyonu silahlı kuvvetlerine bağlı 160 askeri araçtan oluşan bir konvoy, 12 Haziran 2004 tarihinde Güney Osetya’daki Tshinvali ve Cava’ya intikal etti. (Tarihsel Süreç İçerisinde Güney Osetya Sorunu,Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY)

2000 Sonrası Ağustos 2004’te Gürcistan Parlamentosu, Rus barış gücü askerlerinin ayrılıkçı Güney Osetya bölgesinden çekilmelerini isteyen bir kararı onayladı. Gürcistan Parlamentosu, bölgede Rus barış gücü askerleri yerine uluslararası bir gücün yer alması çağrısı yaptı. (Tarihsel Süreç İçerisinde Güney Osetya Sorunu,Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY)

2000 Sonrası 12 Kasım 2006’da yapılan referandumda da Güney Osetya halkının %99’8i bağımsızlık yönünde oy kullandı. Kosova’nın 17 Şubat 2008 tarihinde bağımsızlığını ilan etmesinin ardından ise Güney Osetya Parlamentosu, bağımsızlığının tanınması için 3 Mart 2008 tarihinde Rusya Federasyonu, BDT, BM ve AB’ye çağrılarda bulundu. (Tarihsel Süreç İçerisinde Güney Osetya Sorunu,Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY)

2000 Sonrası Gürcistan’dan bağımsız olan Abhazya ve Güney Osetya sorunları sebebiyle 2-4 Nisan 2008 tarihinde Bükreş’te yapılan NATO Bükreş Zirvesi’nde NATO kapıları bu sorunlar sebebiyle Gürcistan’a açılmadı. (Tarihsel Süreç İçerisinde Güney Osetya Sorunu,Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY)

2008 Savaşı

8 Ağustos 2008 8 Ağustos 2008 tarihinde Gürcü kuvvetler, bağımsızlığını ilan eden Güney Osetya topraklarına operasyon düzenlediler. Gürcü birlikleri başkent Şinvali'nin çevresindeki 8 yerleşim birimini kontrol altına aldılar. Rusya, 150 kadar tank ve zırhlı aracın bulunduğu güçlü bir birlikle Güney Osetya'ya girdi ve Gürcü ordusuyla savaşmaya başladı.

8 Ağustos 2008 Gürcistan'da seferberlik ilan edildi. Gürcistan'ın Şinvali'den çekildiğini açıklamasını müteakiben Rus ordusu Güney Osetya sınırındaki Gürcü kenti Gori'ye girdi. Gürcistan TSİ 14:00 - 17:00 arası ateşkes ilan etti.

9 Ağustos 2008 Gürcistan'ın hukuken bir parçası olan ama tıpkı Güney Osetya gibi fiilen bağımsız olan diğer bölge Abhazya'da savaşa dahil olmuştur. Abhazya hava ve kara güçleri 9 Ağustos 2008 tarihinde Kodor Vadisini bombaladıklarını duyurdu.

9 Ağustos 2008 Gürcistan Ekonomik Kalkınma Bakanı Ekaterina Sharashidze, Rusya Federasyonu'nun saldırı uçaklarının Bakü Tiflis Ceyhan Petrol Boru Hattı'na bomba attıklarını fakat isabetli olamadıklarını söyledi. !!!

9 Ağustos 2008 Gürcistan Parlamentosu, 9 Ağustos 2008 tarihinde Gürcistan Cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili'nin istediği üzerine devletin 15 günlük savaş hali durumunda olduğunu onayladı. Rusya'nın 395 bin, Gürcistan'ın ise 32 bin askeri bulunmaktaydı. Rusya'nın muharebe kapasitesine sahip 23 bin tankı varken Gürcistan'ın 128 adet tankı vardı. Rusya'nın 2400'den fazla savaş uçağı, 1932 helikopteri bulunmaktaydı. Gürcistan ise sadece 8 savaş uçağı, 37 helikoptere sahipti.

10 Ağustos 2008 9 Ağustos 2008 tarihinde Gürcistan başkanı Mihail Saakaşvili yaptığı Güney Osetya'dan çekilme açıklaması üzerine Gürcistan ordusu çekilmeye başladığını bildirmiş, ama bu çekilme Rusya tarafından yalanlanıp,Gürcistan'ın daha önce yapmış olduğu ateşkes önerisini reddetmiştir.

10 Ağustos 2008 Rusya, Gürcistan'ın Karadeniz kıyılarını donanmayla abluka altına almaya başladı. Rusya'nın Gürcistan'ı çeviren deniz donanması, füze taşıyan bir Gürcü savaş gemisini çıkan çatışma sonucunda batırdı. Savaşın üçüncü gününde Güney Osetya'nın başkenti Şinvali ile Güney Osetya’nın büyük bir kısmı Rus askerleri ile Oset güçlerin kontrolüne geçti.Abhazya, Gürcistan ile barış görüşmelerini kesti.

11 Ağustos 2008 Gürcistan güçleri sabah erken saatlerde Güney Osetya'nın başkenti Şinvali'ye silahlı saldırı düzenledi, saldırıda 3 Rus barış gücü askeri öldü. Rusya Federasyonu, Gürcistan'dan tek yanlı bağımsızlığını ilan eden Abhazya'daki Gürcü askerlerine Abhazya'dan çekilmeleri ve silahsızlanmaları için ültimatom verdi.

11 Ağustos 2008 Rusya ordusuna bağlı 9 binden fazla paraşütçü asker ile 350 kadar silahlı kuvvetler, Gürcistan'ın diğer sorunlu bölgesi olan Abhazya'ya yönlendirildi. Rus birlikleri, öğle vakitlerine doğru Abhazya bölgesinin 40 kilometre kadar içerisine girdi.

11 Ağustos 2008 Rus kuvvetleri yapılan çatışmalar sonucu akşama doğru Gori kentinin kontrolünü ele geçird, ve ilerlemeye devam etti. Gece vakitlerinde Rus askerleri, Gürcistan'ın Poti kenti ve limanını da ele geçirdi. Gürcistan hükümeti, çatışma bölgesindeki askeri birliklerini Tiflis’i korumak için geri çekmeye başladı.

13 Ağustos 2008 Rusya Federasyonu ve Gürcistan Cumhuriyeti ateşkes anlaşmasına vardı; Tüm taraflar şiddeti bırakacaktır. Askeri eylemler duracaktır. İnsani yardıma sorunsuz erişim sağlanacaktır. Gürcü güçleri, kalıcı konumlarına dönecektir. Rus güçleri çatışma çıkmadan önceki konumlarına dönecek ve Rusya, Güney Osetya sınırları içinde ilave güvenlik tedbirleri alacaktır.

16 Ağustos 2008 Rusya ve Gürcistan arasında ateşkes görüşmeleri sonuçlanarak olup ateşkes imzalandı.

8-16 Ağustos Arasındaki Diplomatik Gelişmeler Çatışma nedeni ile Rusya, Gürcistan'ın elektriğini kesti. Türkiye öğle saatlerinden itibaren Gürcistan'a elektrik vermeye başladı. 11 Ağustos'da Amerika Birleşik Devletleri Başkan Yardımcısı Dick Cheney, Gürcistan Cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili'yi arayarak “Rusya'nın saldırganlığı cevapsız bırakılmamak zorundadır ve buna devam etmesinin ABD ve daha geniş çerçevede uluslararası toplumla ilişkilerinde ciddi sonuçları olacaktır” dedi.

8-16 Ağustos Arasındaki Diplomatik Gelişmeler ABD Başkanı George W. Bush, "Rusya'nın, bağımsız bir komşu ülkeyi işgal ettiğini ve bu ülkenin demokratik olarak seçilmiş hükümetiyle halkını tehdit ettiğini böyle bir girişimin 21.yüzyılda kabul edilemez" olduğunu söyledi.

8-16 Ağustos Arasındaki Diplomatik Gelişmeler Rusya Genelkurmay Başkan Yardımcısı Anatoliy Nogovitsin, Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) boru hattının Rus uçakları tarafından bombalandığı iddialarının, Türkiye’yi etkilemeye çalışan Gürcü tarafının provokasyonu olduğunu söyledi.

8-16 Ağustos Arasındaki Diplomatik Gelişmeler Polonya Devlet Başkanı Lech Kaczynski ve Dışişleri Bakanı Radoslaw Sikorski, Estonya Devlet Başkanı Toomas Hendrik Ilves, Litvanya Devlet Başkanı Valdas Adamkus ve Başbakanı Ivars Godmanis, Letonya Devlet Başkanı Valdis Zatlers, Ukrayna Devlet Başkanı Viktor Yuşçenko gibi liderlerler birlikte Gürcistan'a gelmişler ve Gürcistan Cumhurbaşkanı Mikhail Sakaaşvili ile birlikte Gürcistan parlamentosu önüne gelerek halkı selamlamışlardır. Ukrayna, Polonya ve Baltık ülkelerininliderleri konuşmalar yapmış ve genel olarak konuşmalarında Gürcistan'ın yanında olduklarını belirtmişlerdir.

Savaş Sonrası Gelişmeler Rusya, 26 Ağustos 2008'de Güney Osetya ve Abhazya Cumhuriyeti'ni tanıdıklarını ilan etti. Gürcistan Cumhuriyeti Dışişleri Bakan Yardımcısı Giga Bokeria, "Rusya'nın bu davranışı ile Gürcistan'ın topraklarının ilhak ettiğini ifade etti. Bu, Gürcistan'ın parçası olan bölgelerin açık bir şekilde ilhakıdır." dedi.

Savaş Sonrası Gelişmeler Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, "Türkiye, Gürcistan’ın bağımsızlığına, egemenliğine ve toprak bütünlüğüne önem atfetmekte ve son gelişmelerden büyük endişe duymaktadır. Türkiye, mevcut sorunun barışçı yollarla çözümlenmesinden yanadır. " açıklaması yaptı.

Savaş Sonrası Gelişmeler Venezuela Cumhurbaşkanı Hugo Chavez, Rusya'nın Abhazya ve Güney Osetya'nın bağımsızlıklarını tanımasında haklı olduğunu söyledi. 5 Eylül 2008 tarihinde Nikaragua Devlet Başkanı Daniel Ortega,Nikaragua devletinin Abhazya ve Güney Osetya'nın bağımsızlığını tanıdığını bildirdi.

Savaş Sonrası Gelişmeler 11 Eylül 2008 tarihinde de facto Güney Osetya Cumhuriyeti cumhurbaşkanı olan Eduard Kokoeti, Rusya Federasyonu'nun içinde bulunan Kuzey Osetya ile birleşerek Rusya'nın bir toprak parçası olmak istediklerini söyledi.

Savaş Sonrası Gelişmeler 11 Eylül 2008 tarihinde de facto Güney Osetya Cumhuriyeti cumhurbaşkanı olan Eduard Kokoeti, Rusya Federasyonu'nun içinde bulunan Kuzey Osetya ile birleşerek Rusya'nın bir toprak parçası olmak istediklerini söyledi.

SONUÇ Rusya’nın müttefikliği test edilmiştir. Rusya’ya etki etme yolları test edilmiştir. Gürcistan’daki itibar kaybı üst düzeydedir. ABD’nin dünya liderliği tartışılmaya başlamıştır. ABD-Rusya çekişmesi zomut bir biçimde görülmüştür.