BİLGİ KAYNAKLARININ TÜRLERİ BBY103 Bilgi Kaynakları ve Hizmetleri I

Bilgi kaynaklarının türleri İçerik: Birincil/İkincil (primary/secondary) Kullanım: Bilimsel/Popüler (scholarly/popular) Biçim: Basılı/Basılı olmayan (print/non- print) Yayın: Süreli/Süreli olmayan (periodical/non-periodical) Üretici: Resmi/Resmi olmayan (government/non-government) Zaman: Güncel/Tarihi (current/historic)

İçerik.. Birincil kaynaklar Bir olayı ilk elden (olayı yaşayanın kendisinden) ya da olayın görgü tanığı aracılığıyla açıklayan kaynaklardır. Bir olayı oluşturan ham veri ve gerçekleri içerebilir. Bilginin kendisini doğrudan elde edebildiğimiz kaynaklardır. Neler? Günlükler, mektuplar, bir olayı rapor eden gazete makaleleri, fotoğraf ve filmler, kanunlar, mahkeme kayıtları, anketler, istatistikler, işlem kütükleri, kutsal kitaplar,...

..İçerik İkincil kaynaklar İkincil bilgi kaynakları gerçek olayın olup bitmesinin ardından ortaya çıkar. Birincil kaynakları analiz eden, yorumlayan ya da değerlendiren kaynaklardır. Neler? Bir olayın ya da birincil bir kaynağın yorumunu yapan bir kitap ya da makale, çeşitli ders kitapları, ansiklopediler, sözlükler, vb. ikincil kaynak olarak değerlendirilebilir.

..İçerik Birincil-İkincil Kaynak ayrımı Kabaca yapılan tanımlara rağmen kullanılan kaynakların birincil ya da ikincil olarak adlandırılması zaman zaman güç olabilir. Neden? Doğum sertifikası = Birincil Ölüm belgesi = Birincil + İkincil (ikincil, çünkü doğum sertifikasından ya da kayıtlarından aktarılan doğum tarihi vb. bilgileri de içerir) Yetişkin bir yazarın tüm hayatını yazdığı otobiyografisi (her detayı hatırlar mı?) = Birincil? İkincil? Birincil kaynaklar kullanılarak yapılmış bir çalışma sonucu elde edilmiş bir yeni bir sonuç = Birincil? İkincil?

..İçerik Birincil kaynak mı ikincil kaynak mı? Sorunun doğru bir yanıtı yok. Tercih edilecek kaynak türü kişilerin bilgi ihtiyacına göre değişebilir. Örneğin: Bir arkadaşınızın başına gelen bir olayı kendisinden dinlerken aldığınız bilgi sizin başınıza gelen bir olay hakkında elinizde olan bilgiden daha az güvenilir olabilir. Tarih dersine çalışırken, bir olay hakkında yazılmış bir ders kitabını okumaktansa olay hakkındaki birinci el bilgiyi okumak daha ilgi çekici/akılda kalıcı olabilir.

..İçerik Birincil kaynak mı ikincil kaynak mı? Çelişkili bilgiler varsa?.. Çelişkili bilgilerle karşılaştığınızda hangisine inanmanız, hangisini dikkate almanız gerektiğine nasıl karar vereceksiniz? Hangisi gerçek olaya daha yakın? İlk etapta ilk duyduğunuz bilgiye ya da birincil bilgiye güvenemeyebilirsiniz, fakat en azından farklı bilgi akışı olduğunun farkına varmalısınız. Farklı birincil kaynaklar kullanılarak yapılmış yorumlar, güvenilir kaynaklardan geliyorsa daha güvenilir bilgi kaynakları olabilir. Araştırma yaparken?.. Genelde bir araştırma yapıyorsanız hem birincil hem de ikincil kaynaklardan yararlanmalısınız.

..İçerik Birincil kaynak? İkincil Kaynak? Kişilerin bilgi ihtiyaçlarına göre birincil ya da ikincil kaynak kullanımının önemi değişir. Her iki tür kaynak da değerlidir. Genellikle en değerli ikincil kaynaklar çeşitli birincil kaynaklardan toplanan bilgilerin derlenmesi ile elde edilir. Bu tip ikincil kaynaklarda çoğu zaman yeni fikirler ve buluşlar da ortaya çıkabilir.

Birincil kaynak-İkincil kaynak (ne demek istedik?..) What is a primary source? http://yunus.hacettepe.edu.tr/~soydal/bby103_2010/4&5/What_is_a_Primary_Source.mp4

Kullanım “Popüler”, “Bilimsel”e karşı… Hangisinin kullanılabileceğine bu bilgiyi talep eden kullanıcı kitlesine bakılarak karar verilebilir. Popüler kaynaklar genel izleyici kitlesine hitap eder. Bu kişiler genelde araştırdıkları konuda uzman olmak zorunda değildir.

..Kullanım “Popüler”, “Bilimsel”e karşı… Popüler kaynaklar kişilere bir konu hakkında genel fikir verecek biçimde hazırlanır ve bilgiyi bu şekilde sunarlar. Bilimsel kaynaklar alanında uzman olan kişilere sunulmak üzere düzenlenmiş bilgileri içerir.

..Kullanım Bilimsel kaynaklar Belirli bir başlıkla ilgili olma eğilimindedirler. Uzun ve detaylı makaleler halinde yazılabilir. Genelde orijinal araştırma yazılarıdır. Teknik bir dil ya da jargon kullanırlar.

..Kullanım Popüler kaynaklar Daha geniş konu başlıkları ile ilgilenirler. Herhangi bir konuyu genel olarak ele alan kısa makaleler şeklinde olabilirler. Orijinal araştırmalar değildir. Genelde herkesin anlayabileceği, ağır terim ve jargonlardan arındırılmış normal yazı dili kullanılır.

[Bilimsel/Popüler] Doktora tezi Popüler dergi makalesi

[Bilimsel kaynaklar] Bilimsel kitaplar Annual review of information science and technology Değişen Dünyada Bilgi Yönetimi Sempozyumu Bildiriler Kitabı …

[Bilimsel kaynaklar] Bilimsel dergiler Bilgi Dünyası Journal of the American Society for Information Science and Technology (JASIST) …

[Popüler kaynaklar] Popüler dergiler Time Rolling Stone Aktüel Cosmopolitan …

[Popüler kaynaklar] Popüler kitaplar Orhan Pamuk, “Benim adım kırmızı” Lisa D. Campbell, “Michael Jackson: The king of POP” …

..Kullanım (özet)

..Kullanım (özet)

Soru: “Popüler”(!) kültür “hakkı”nda yorumunuz? (ne demek istemedik!...) ;) http://yunus.hacettepe.edu.tr/~soydal/bby103_2010/4&5/herkesin_bir_popisi_vardir!.mp4

Biçim Basılı kaynaklar Kitap, dergi, gazete, rapor, broşür, katalog, atlas, sözlük, bibliyografya, dizin, öz, vb... Bu kaynakların hem basılı hem de elektronik kopyaları olabilir ya da sadece basılı olarak üretilmiş olabilirler.

..Biçim Basılı olmayan kaynaklar Görsel-işitsel ve grafik kaynaklar: Ses ve video cd’leri, kasetler, plaklar, haritalar, planlar, küreler, resimler, posterler, afişler, modeller vb.. Mikroformlar Elektronik kaynaklar: Internet üzerinden herkesçe görüntülenebilen kaynaklar (elektronik ansiklopedi, sözlük, açık erişim dergiler/makaleler, web sayfaları, vb.) ya da abonelik yolu elde edilen (veri tabanları, e-dergiler, vb.) kaynaklar.

Basılı olmayan kaynaklar..

Mikroformlar (= mikrofişler, mikrofilmler)…

[Elektronik kaynaklar/Dijital kaynaklar] Bu kaynakları kabaca ikiye ayırabiliriz: “Anadan doğma” dijital kaynaklar (born digital) Bilgisayar ortamında üretilmiş ve bilgisayar aracılığı ile erişilen kaynaklardır. Bu kaynakların basılı versiyonları genelde üretil(e)mez. E-postalar, vikiler, web sayfaları, multimedia materyaller (ses dosyaları, dijital görüntü ve resimler), vb. “Sonradan olma” dijital kaynaklar (digitized) Orijinali basılı olarak üretilmiş, sonradan elektronik ortama aktarılan kaynaklardır. Genelde eski teknoloji ile üretilmiş kaynaklar sonradan dijitalleştirilir (basılı dergilerin eski sayıları, plaklar, kasetler, tarihi kaynaklar, arşiv belgeleri, vb.)

Yayın türü Süreli yayınlar: Süreli yayın olmayan kaynaklar: Uzun süreli (sonsuza kadar) devam edeceği varsayılan, belli ya da düzensiz aralıklarla yayımlanan ve genelde uzun süre yayını devam eden kaynaklardır. Örn. Dergiler, gazeteler, ansiklopediler, dizin ve öz dergileri, bültenler, bibliyografyalar, vb. Süreli yayın olmayan kaynaklar: Yukarıdaki tanıma uymayan tüm kaynaklar

Üretici Resmi kaynaklar Resmi olmayan kaynaklar Genelde devlet kuruluşları tarafından yayımlanır. Resmi gazeteler, istatistikler, bültenler, resmi web siteleri, vb. Resmi olmayan kaynaklar Devlet kuruluşları tarafından yayımlanmayan tüm kaynaklar.

Zaman Tarihi kaynaklar Güncel kaynaklar Tarih boyunca üretilmiş, üretildiği dönem hakkında ya da o döneme has bilgiler veren basılı ya da görsel tüm kaynaklar. El yazmaları, ses/görüntü içeren arşiv belgeleri, arkeolojik eserler, eskiye ait belge niteliği taşıyan herşey. Güncel kaynaklar

Information Cycle & Information Sources Types of Information Sources http://yunus.hacettepe.edu.tr/~soydal/bby103_2010/4&5/Types_ of_ Information_ Sources.mp4

Bunlara dikkat.. Popüler ve bilimsel olduğunu düşündüğünüz birer dergiyi 19. ve 20. slaytlardaki değerlendirme kriterlerine göre inceleyin (kullanım açısından). “Types of Information Sources” başlıklı videoyu tekrar dikkatlice dinleyin. Ödevlerinizde, araştırma yaparken kullanmanız gereken kaynaklar videoda nasıl sınıflanıyor? Nelere dikkat çekiliyor? Hangi kaynaklardan bahsediliyor?

Kaynaklar ve okuma listesi: Kaye, D. (1995). Sources of information, formal and informal. Library Management, 16(5): 16–19. http://yunus.hacettepe.edu.tr/~soydal/bby103_2010/4&5/Kaye2.pdf Evaluation of Information Sources Part I, Types of Information Sources http://www.lib.lsu.edu/instruction/evaluation/evaluation00.html Get started with primary sources (UCSD Libraries) http://sshl.ucsd.edu/instruction/primary/index.html Types of Information Sources. PCC Libraries-Information Literacy Tutorial (Episode III) http://yunus.hacettepe.edu.tr/~soydal/bby103_2010/4&5/Types_ of_ Information_ Sources.mp4 Using Primary Sources on the Web http://www.ala.org/ala/mgrps/divs/rusa/sections/history/resources/pubs/usingprimarysources/index.cfm Genel bilgi için: Tonta, Y. (2002). Elektronik Kaynaklarda Yasal Sorunlar (bildiri). PULMAN-XT Türkiye Ulusal Toplantısı, 16-19 Kasım 2002, Milli Kütüphane, Ankara. http://yunus.hacettepe.edu.tr/~soydal/bby103_2010/4&5/Tonta2002.pdf

Videolar için terimler Primary sources: Birincil kaynaklar Secondary sources: İkincil kaynaklar Scholar: Bilimsel Scholarly journals: Bilimsel dergiler Article: Makale Bias: Önyargı Fiction: Roman Biography: Biyografi Hardcover books: Ciltli kitaplar Softcover books: Karton kapaklı kitaplar Reference section: Danışma birimi Reference books: Danışma kitapları Dissertation: Tez Peer-review: Bilimsel makale ve yayın değerlendirme süreci Editorial board: Yayın kurulu