Bankacılık Sistemi ve Kamusal Sermayeli Bankalar R. Hakan Özyıldız 2012 Sunumun bazı bölümleri BDDK (www.bddk.gov.tr) ve Türkiye Bankalar Birliği kaynaklarından yararlanılarak hazırlanmıştır. (www.tbb.org.tr)

Bankacılığın önemi Yatırımlar=Tasarruflar Tasarrufçu ile yatırımcının birbirini tanıması/güvenmesi her zaman mümkün mü? Reel yatırımcının her zaman yeteri kadar nakit parası olmayabilir. Kim aracılık yapacak? Kamu neden bankacılık yapar? R. Hakan ÖZYILDIZ

Bankaların Fon Aktarım Mekanizması Yurtiçi Fon Fazlası Olanlar Yurtiçi Fon Açığı Olanlar Kredi Hazine Firmalar Bankalar Kredi Mevduat Kişiler Kredi Yurtdışı Fon Fazlası Olanlar Bankaların Fon Aktarım Mekanizması R. Hakan ÖZYILDIZ

Doğrudan Finansman Para Borç Veren Borç Alan Para Para Borç Senedi Aracı Borç Senedi Dolaylı Finansman R. Hakan ÖZYILDIZ

Sigorta şirketlerinin Ekonomide fonlar Dünyada emeklilik fonlarının toplam varlıkları; 2001 de 17 iken, 2007 de 30 trilyon dolar oldu. ABD’de emeklilik fonları aynı dönemde yaklaşık 12,5 trilyon dolardan 20 trilyon dolara çıktı. Hane halkının Tasarrufları Bireysel emeklilik Fonları Sigorta şirketlerinin biriktirdiği fonlar Şirket karları Bankalar Sigorta Şirketleri Leasing, faktöring Katılım bankaları Sermaye Piyasaları Emptia Borsaları Türev piyasaları Kredi talep edenler R. Hakan ÖZYILDIZ

ÖZET BANKA BİLANÇOSU AKTİF PASİF Nakit Krediler Menkul Kıymet DİBS Diğer İştirakler PASİF Mevduat DTH TL Bankalardan alınan borçlar Diğer borçlar ÖZKAYNAKLAR R. Hakan ÖZYILDIZ

Aktiflerin yaklaşık yarısı kredi, 1/3’ü kamu kağıdı. R. Hakan ÖZYILDIZ

Krediler kime gidiyor? Hanehalkının borçları çok hızlı artıyor R. Hakan ÖZYILDIZ

Reel sektör dışarıdan döviz borçlanıyor R. Hakan ÖZYILDIZ

Dışarıda kaynak bol. (2010 sonunda Dünya GSYH’sı yaklaşık 60 Trilyon dolar) R. Hakan ÖZYILDIZ

Dünyada ilk 1000 bankanın aktiflerinin toplamı 96,4 trilyon $. R. Hakan ÖZYILDIZ

Sanayileşmiş ülkeler aynı zamanda bankacılık merkezleri. 1 R. Hakan ÖZYILDIZ

Sanayileşmiş ülkeler aynı zamanda bankacılık merkezleri. 2 R. Hakan ÖZYILDIZ

Kriz dünyada da bankaların piyasa payını etkiledi. Konsantrasyon arttı. R. Hakan ÖZYILDIZ

Büyük bankaların çoğu ABD ve İngiltere’de Büyük bankaların çoğu ABD ve İngiltere’de. Kriz neden bu ülkelerde başladı daha iyi anlaşılıyor. R. Hakan ÖZYILDIZ

R. Hakan ÖZYILDIZ

Sayılar tam bilgi vermiyor R. Hakan ÖZYILDIZ

Finansal sektörde bankaların ağırlığı çok fazla Finansal sektörde bankaların ağırlığı çok fazla. Japonya ve Kıta Avrupa’sında sigorta şirketleri benzer durumda R. Hakan ÖZYILDIZ

İnsanların finansal sektöre ilgisi çok yaygın değil. R. Hakan ÖZYILDIZ

Penetrasyon: Ekonomide bankacılığın yaygınlığı Penetrasyon: Ekonomide bankacılığın yaygınlığı. Diğer ülkelerle karşılaştırıldığında çok düşük. R. Hakan ÖZYILDIZ

Penetrasyon: İnsanların banka kullanma oranı (kayıtdışılık artınca bankalaşma azalıyor) R. Hakan ÖZYILDIZ

R. Hakan ÖZYILDIZ

Mevduatın çoğu kişilere ait Normal mi? Şirketlere ait olan ticari mevduat neden bu kadar az? Bu konu ekonomideki kayıtdışılıkla ne kadar bağlantılı? Araştırılmasında büyük yarar var. R. Hakan ÖZYILDIZ

MEVDUAT SAHİPLERİ (MUDİLER) AZALIYOR Yaklaşık 34 bin kişi toplam mevduatın yüzde 47’sine sahip. Bunun bir bölümü şirketlere ait ticari hesaplar olduğuna göre, gelir dağılımının durumu ortadadır R. Hakan ÖZYILDIZ

Mevduatın vadesi çok kısa Mevduatın vadesi çok kısa. Bu durumda uzun vadeli, sabit faizli kredi verilebilir mi? Uzun vadeli DİBS satın alınabilir mi? R. Hakan ÖZYILDIZ

R. Hakan ÖZYILDIZ

Bankacılık sisteminde bazı sayılar

2001 Krizi sektörde bir dönüm noktasıdır R. Hakan ÖZYILDIZ

1994 ve 2001 Krizleri büyüme trendini etkilemiş R. Hakan ÖZYILDIZ

Özel bankaların yabancı ortakları? R. Hakan ÖZYILDIZ

R. Hakan ÖZYILDIZ

R. Hakan ÖZYILDIZ

R. Hakan ÖZYILDIZ

R. Hakan ÖZYILDIZ

Bankacılık büyüyor, ama mevduatla değil R. Hakan ÖZYILDIZ

Mevduatın yüzde 45 kadarı döviz R. Hakan ÖZYILDIZ

2001 de yeniden yapılanan finansal sektör, yabancıların etkisiyle büyüyor R. Hakan ÖZYILDIZ

Büyüme hızının eskisinden az olmasının temel nedenlerinden birisi Hazine borçlanmasının azalması, kredilendirmede rekabetin artması R. Hakan ÖZYILDIZ

2001 Krizine kadar kamu kağıtları bankaların önemli gelir kalemlerinden R. Hakan ÖZYILDIZ

Piyasada özel bankalar kağıt portföyünün yarısını taşıyorlar R. Hakan ÖZYILDIZ

Bankaların yabancı kaynak ihtiyacı DİBS portföyünü etkliyor Bankaların yabancı kaynak ihtiyacı DİBS portföyünü etkliyor. Serbest imkan (satılabilecek) azalıyor, TCMB ve İMKB’de repo teminatı için kağıt taşıyorlar. R. Hakan ÖZYILDIZ

R. Hakan ÖZYILDIZ

Mevduat büyümezse bankacılık nasıl gelişir? R. Hakan ÖZYILDIZ

R. Hakan ÖZYILDIZ

R. Hakan ÖZYILDIZ

Bankalar diğer bankalardan ve TC Merkez Bankası’ndan borçlanıyorlar R. Hakan ÖZYILDIZ

Yaklaşık 100 milyar dolarlık kaynak dışarıdan geliyor R. Hakan ÖZYILDIZ

Pasifin yüzde 15’i dışarıdan R. Hakan ÖZYILDIZ

R. Hakan ÖZYILDIZ

R. Hakan ÖZYILDIZ

BDDK kredi verileri Tüketici kredilerinin bu kadar artması bankacılık açısından çok olumlu. Riski dağıtıyorlar. Yumurtaları aynı sepete koymuyorlar. Ancak, kredi alanlar için durum aynı mı? Bu kadar fazla borçlananlar zamanı gelince geri ödemlerini nasıl yapacaklar? R. Hakan ÖZYILDIZ

2008’den sonra değişim neden yavaşlıyor 2008’den sonra değişim neden yavaşlıyor? a) Kriz yaklaşıyor b) Dışarıdan gelen kaynak azalıyor/pahalılaşıyor R. Hakan ÖZYILDIZ

R. Hakan ÖZYILDIZ

R. Hakan ÖZYILDIZ

R. Hakan ÖZYILDIZ

R. Hakan ÖZYILDIZ

R. Hakan ÖZYILDIZ

R. Hakan ÖZYILDIZ

R. Hakan ÖZYILDIZ

Eğer bankalar topladıkları mevduatın tamamını kredi olarak dağıtıyorlarsa, DİBS alacak kaynakları nereden buluyorlar? R. Hakan ÖZYILDIZ

Mevduatın hepsi kredilere gidiyor. O zaman DİBS’ler nereden fonlanıyor Mevduatın hepsi kredilere gidiyor. O zaman DİBS’ler nereden fonlanıyor? Döviz ve TCMB olabilir mi? R. Hakan ÖZYILDIZ

Kamu bankaları

Krizin maliyeti çok yüksekti R. Hakan ÖZYILDIZ

Kamusal Sermayeli Bankalar-II Ticari Bankalar Hazine Sermaye Payı Kalkınma ve Yatırım Bankaları T.C. Ziraat Bankası A.Ş. %100 T. Halk Bankası A.Ş. T. İhracat ve Kredi Bankası A.Ş. %51 T. Kalkınma Bankası A.Ş. %99 R. Hakan ÖZYILDIZ

Sistem İçindeki Payları Kamusal sermayeli bankalar, Türk bankacılık sistemi içerisinde gerek aktif büyüklüğü, kredi ve mevduat hacmi gerekse şube ağı ve müşteri kitlesi açısından önemli bir paya sahiptir. R. Hakan ÖZYILDIZ

Kamusal Sermayeli Bankalar Görev Zararları-I Bugün birçok ülkede, merkez bankaları ve diğer kamu finans kuruluşları mali politika açısından çok önemli rol üstlenmektedir. Sübvansiyon uygulamaları gibi, finansal olmak yerine daha çok yarı mali nitelik taşıyan işlemleri yürüten bu kuruluşların geleneksel kamu bütçe sistemi içerisinde yer almayan yarı mali faaliyetleri tüm kamu sektörü dengesini önemli ölçüde etkilemektedir. Türkiye’de yarı mali nitelikte olup bütçede yer almayan işlemlerden birisi de kamu bankalarınca gerçekleştirilen düşük faizli kredi desteği veya çeşitli Kararnamelerle verilen görevler sonucu oluşan görev zararı alacaklarıdır. R. Hakan ÖZYILDIZ

Kamusal Sermayeli Bankalar Görev Zararları-II Bu kapsamda, kamu bankalarına 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK)’nin 35. maddesi uyarınca çeşitli kanun ve Bakanlar Kurulu Kararları ile verilen görevler sonucunda bankaların uğradığı zarar veya mahrum kaldıkları kar, görev zararı olarak adlandırılmaktadır. Ancak, bütçe imkanlarının kısıtlılığı nedeniyle bankalarca gerçekleştirilen uygulamalar sonucunda doğan zararlar eşzamanlı olarak ödenememiş ve yapılan ödemeler de yetersiz kalmıştır. Hazinece ödenemeyen görev zararı alacakları Bankalarca yıllar itibariyle yürütülen yüksek faizler sonucunda hızla artarak tasfiye edilemez boyutlara ulaşmıştır. R. Hakan ÖZYILDIZ

Kamusal Sermayeli Bankalar Görev Zararları-III Bankaların bilançolarının aktiflerinde izlenen ve aktiflerinin yaklaşık yarısından fazlasını oluşturan kısa vadede tahsili mümkün olmayan söz konusu alacaklar, aktifin önemli ölçüde donuklaşmasına neden olarak, bankaların mali bünyelerini olumsuz yönde etkilemiş ve ciddi bir likidite sıkıntısı içine düşmelerine yol açmıştır. Bankalar likidite sıkıntısı nedeni ile yüksek faizle yabancı kaynak bulmak zorunda kalmış ve bu durum sektör içindeki kamu payının büyüklüğü dikkate alındığında piyasa faizlerini yükseltici yönde etkide bulunmuştur. R. Hakan ÖZYILDIZ

R. Hakan ÖZYILDIZ

T.C. Ziraat Bankası Görev Zararları (Trilyon TL.) 1997 1998 1999 Görev Zararı 952 2.415 6.177 Hazine Ödemesi 161.5 42.2 351.9 Ödeme/ GZ Stoku %17 %2 %6 Aktif Toplamı 3.169 5.937 12.053 GZ Stoku/Aktif Toplamı %30 %40.7 %50.8 GZ Stok/GSMH %3.2 %4.6 %7.9 R. Hakan ÖZYILDIZ

KAMUSAL SERMAYELİ BANKALAR VE KRİZLER Görev zararı alacakları 2000 yılının sonu itibariyle bankaların aktiflerinin yaklaşık % 50’sini donuk hale getirmiştir. G/Z alacakları, bankalarca kısa vadeli borçlanma ile finanse edilmiştir. İki kamu bankasının toplam G/Z alacakları 1996 yılında GSMH’nın % 3’ü düzeyindeyken, bu oran 2000 yılında % 12 civarına yükselmiştir. R. Hakan ÖZYILDIZ

KAMUSAL SERMAYELİ BANKALAR VE KRİZLER Kasım 2000 ve Şubat 2001 aylarında yaşanan ekonomik krizlerde kamu bankalarının birikmiş G/Z alacaklarının yaratmış olduğu finansman ihtiyacının oluşturduğu baskı, para piyasalarında ortaya çıkan yüksek faiz hadlerinin belirleyicisi olmuştur. Finansal aracılık fonksiyonunu tam ve etkin olarak yerine getirmeleri imkansız hale gelmiştir. R. Hakan ÖZYILDIZ

KAMUSAL SERMAYELİ BANKALAR VE KRİZLER Bankaların aktiflerinin yarısından fazlasını oluşturan kısa vadede tahsili mümkün olmayan söz konusu alacaklar, ciddi bir likidite sıkıntısı, içine düşmelerine yol açmıştır. Bankalar likidite sıkıntısı nedeni ile yüksek faizle yabancı kaynak bulmak zorunda kalmış ve bu durum sektör içindeki kamu payının büyüklüğü dikkate alındığında piyasa faizlerini yükseltici yönde etkide bulunmuştur. R. Hakan ÖZYILDIZ

KAMU BANKALARINDA BİRİKEN GÖREV ZARARLARI TRİLYON TL MİLYAR $ 1991-94 130,6 10,1 1995 169,9 3,7 1996 632,2 7,8 1997 1.522,3 1998 4.000,4 15,4 1999 10.736,7 25,7 2000 15.115,7 24,2 R. Hakan ÖZYILDIZ

Olumlu senaryonun finansal sektöre etkisi R. Hakan ÖZYILDIZ

Olumsuz senaryonun finansal sektöre etkisi R. Hakan ÖZYILDIZ