Psikososyal Okul Projesi 2001-2002 Eğitim-Öğretim Yılı T.C. Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) ve Birleşmiş Milletler Çocuk Fonu (UNICEF)

Psikoeğitim Programının Uygulama Şeması Milli Eğitim Bakanlığı / UNICEF İl Proje Ekibi (İl Milli Eğitim Müdürü, RAM Müdürü ve Rehberlik ve Danışmanlık Hizmetleri Bölüm Başkanı) Psikolojik Danışmanlar (Rehber Öğretmenler) Uzman Ekip Okul Ekipleri Psikoeğitim asetat-2 Öğretmenler Öğrenciler Ana-Babalar

VAN’DAN İLİMİZE GELEN ÇOCUKLAR

Program Bileşenleri Travma Psikolojisi Psikoeğitim Psikolojik Bilgilendirme ve Anlamlandırma Meslektaş Dayanışması Süpervizyon MEB-UNICEF Psikososyal Okul Projesi

PLANLAMA PSİKOEĞİTİM UYGULAMA TAKVİMİ 2-6 OCAK PSİKOLOJİK BİLGİLENDİRME VE ANLAMLANDIRMA EĞİTİMİ 1. EĞİTİM: 26 ARALIK 2. EGİTİM: 9 OCAK MEB-UNICEF Psikososyal Okul Projesi

Psikolojik Bilgilendirme ve Anlamlandırma Travmaya maruz kalmış kişilerin Yaşantılarını, Düşünce ve duygularını, Başa çıkma yöntemlerini Sistematik ve yapılandırılmış bir grup çalışması içinde paylaşmalarıdır. MEB-UNICEF Psikososyal Okul Projesi

Psikoeğitim Öğrenci, aile ve öğretmenleri travma ve travma tepkileri konusunda bilgilendirmeyi; bu tepkilerin normalleştirilmesini kolaylaştırmayı; olumlu başa çıkma yollarını zenginleştirmeyi okul sistemi ile aileler arasındaki ilişkiyi güçlendirmeyi amaçlayan bir programdır. MEB-UNICEF Psikososyal Okul Projesi

Süpervizyon Çalışmaları ÇALIŞMALARA GÖREVLİ REHBER ÖĞRETMENLER DIŞINDA, ONLARA DESTEK VERMEK AMACIYLA; BAKANLIK FORMATÖRÜ OLAN İLİMiZ REHBER ÖĞRETMENLERİ DE SÜPERVİZÖR OLARAK KATILACAKTIR. MEB-UNICEF Psikososyal Okul Projesi

Psikoeğitim Programının Amaçları 1. Travmatik Olayların Normal Psikolojik Etkileri Hakkında Öğretmenler, Ana-babalar Ve Çocukları Bilgilendirmek Ve Onların Bu Konuya İlişkin Anlayışlarını Geliştirmek. 2. Çocuklar, ana-babalar ve öğretmenleri bilgilendirerek, kendi tepkilerini anlama ve paylaşma olanağı vermek, tepkilerinin doğal olduğunu göstermek ve normalleştirmek. 3. Okul sistemi ile aileler arasında yaşantıların paylaşılmasını sağlamak, böylece iki sistem arasındaki iletişimi kurmak ve sağlamlaştırmak. Psikoeğitim asetat-1 4. Olumlu başa çıkma yöntemlerini vurgulayarak bunların gerektiğinde kullanılmalarını sağlamak. 5. Çocukların tepkilerinin normale dönmesini sağlamaya uygun bir ortam oluşturarak onların öğrenme ve gelişme kapasitelerini arttırmak.

Oturum sayıları ve tarihleri belirlidir Çalışma ilkeleri İkili çalışma Yapı Kurallar Oturum sayıları ve tarihleri belirlidir (3Öğrenci- 1 veli-1öğretmen oturumu) MEB-UNICEF Psikososyal Okul Projesi

Ani yaşanan, yaşamı tehdit edici olaylar Bir Yakının Kaybı Şiddet Zorunlu Göç Doğal Afetler Trafik Kazası Ani yaşanan, yaşamı tehdit edici olaylar Psikoeğitim asetat-3 TRAVMA / ZORLU YAŞAM 

TRAVMA Bireyin yaşamını doğrudan tehdit eden, ani, ürkütücü, korku verici boyuttaki yaşantılar travma yaşantısı olarak anılır. Gündelik hayatın aniden altüst olması, kesintiye uğramasıdır.

Travmatik Yaşantılar: 1. Bedensel hastalık, yaralanma, sakatlanma Organ Kaybı Yaşamı tehdit eden hastalıklar Yeti yitimi Ameliyat 2.Beklenmedik ölümler Kazalar Ölümcül hastalıklar Cinayet İntihar

3. Suç: saldırganlık ve kurbanları Tecavüz Şiddet (dayak) Çocuk ve eşin istismarı 4. Doğal ve teknolojik felaketler Yangın Deprem Sel Kasırga Nükleer kazalar Uçak kazaları

5. Savaş ve ilişkili eylemler İşgal ve diğer askeri müdahaleler Terör Esir düşme 6. Çağdaş yaşamın durumsal krizleri Madde bağımlılığı Ekonomik krizler İşsizlik Enflasyon Göç Ayrılma / Boşanma

7. Diğer yaşantılar Çeteler Aile içi çatışmalar Din istismarı v.b.

Tüm travmatik olaylar sırasında yaşanan tepkiler 4 dönemde gerçekleşir: Şok Tepki Kabullenme Yeniden Uyum Bu tepkiler; anormal, beklenmedik bir duruma verilen NORMAL TEPKİLER’ dir.

BİREYLERİN TRAVMATÎK OLAYLARDAN ETKİLENMELERİNİ BELİRLEYEN ETMENLER 1. Aşırı durumlara tanık olma: Ölümden kıl payı kurtulma, yaralanma, ölmekte olan birini görme, yaralıların taşınmasını izleme 2. Stres yaratan durumlara maruz kalma süresi: Süre ne kadar uzunsa kişinin etkilenme düzeyi o denli artar. 3.Yaşamın tehlikede olduğunu düşünme: Kişi deprem, sel, yangın ya da kaza sonucu öleceğini düşünmüşse daha fazla etkilenir.

4. Çocuğun ya da kişinin başa çıkma gücü: Kişilerde travmatik olay öncesi var olan başa çıkma gücü etkilenme düzeyini azaltır. 5. Sosyal desteğin doğası ve derecesi: Kişinin yeterli derecede sosyal desteğinin olması etkilenme düzeyini azaltır. 6. Anne-baba tepkileri-. Anne-babaları güçlü olumsuz tepkiler gösteren çocuklar travmatik olaydan daha fazla etkileneceklerdir.

Travmatik yaşantılar; bireyin beden ve ruh sağlığını bozabilir. Çünkü: Başlangıçları anidir, Beklenilmeyendir, Acil durum niteliğindedir, Geniş insan topluluklarını etkiler,(Genellikle) Yoğun stresli bir durumdur.

Travmatik Olaylara Karşı Dayanıklı Çocuklar Yetiştirmek İçin Neler Yapılabilir. Çocuğa ait olma, sevilme ve güven duygusu aşılayın. Kendisine güven ve öz kontrol duygusunu geliştirin. Tutarlı Disiplin uygulayın Problem çözme ve sosyal becerilerini geliştirin.

Travmatik Bir Olaydan Sonra Çocuklarda Görülen Davranış Değişiklikleri Daha hareketli, saldırgan ve talep edici olabilirler. Sınıfta ve evde davranış bozukluğu gösterebilirler. Sessiz, mesafeli ve depresif olabilirler. Oyunlara karşı ilgisiz kalabilirler. Bazısı davranışlarında pasif, güvensiz ve bağımlı hale gelerek gerileme davranışı gösterirler. Örneğin, öğretmenlerin peşinden ayrılmayıp sürekli ilgi bekleyebilirler. Okula gitmeyi reddedebilirler. Bazıları geceleri altını ıslatmaya başlayabilir.

TRAVMANIN AİLELER ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Travma aile yapısını ve rollerini değiştirebilir. Akraba, arkadaş ve komşuların desteğinden uzak kalmaya yol açabilir. Aile üyeleri kendilerini birbirlerinden uzaklaşmış hissedebilirler. Aile bireylerinde travmatik olay hakkında konuşmada güçlük ve başkalarını üzmek için konuşmaktan kaçınma görülebilir.

Aile içinde tartışmalar ve aile bireyleri arasında çatışma ortaya çıkabilir. Çocukların güven gereksinimleri artabilir, daha çok ilgi görmek isteyebilirler. Ailenin birlikte olması ve hoş vakit geçirmek için koşullar uygun olmayabilir. Aile bireyleri arasında kayıplarla ilgili yas tutma tutum ve tarzlarındaki farklılıklar ve bunlara bağlı çatışmalar ortaya çıkabilir. Maddi ve manevi kaynakların azalması sorun olabilir.

PSÎKOEĞÎTİME ANNE BABALARIN KATILIMLARINI SAĞLAMANIN ÖNEMÎ Zorlu ve travmatik bir olay yaşamış veya yaşamakta olan çocuklar, yaşantıları ve duyguları hakkında anne-babalarıyla iletişim kurabildikleri zaman kendilerini daha iyi hissetmektedirler. Çocuğun problemli davranışı evde bazı şeylerin yolunda gitmediğinin bir işareti olabilir. Programda ilerleme kaydetmek için anne babanın işbirliği gerekmektedir. Çocuğu daha iyi tanıyan kişiler olarak anne-baba çocuğun anlaşılmasında yardımcı olabilirler. Aileler kaybettiklerini düşündükleri kontrolü yeniden kazanabilirler.

TRAVMA SONRASI STRES TEPKİLERİ Travma sonrası stres tepkilerini üç ana grupta toplamak mümkündür: • İstenmeden akla gelen düşünce ve görüntüler • Kaçınma • Fizyolojik uyarılmışlık

TRAVMA SONRASI BEKLENEN TEPKİLER Travma yaşamış kimselerde aşağıdaki tepkilerin bazılarının verildiği gözlemlenmiştir. 1. DUYGUSAL ALANDA: Korku Çaresizlik Umutsuzluk Utanç Duyma Suçluluk Duygusu Endişe

2. ZİHİNSEL ALANDA: Öğrenme konusunda sorunlar Kafa karışıklığı Algılamada azalma Dikkat dağılması Hafıza zayıflığı Unutkanlıklar

Bedensel hastalık şikayetleri, 3. FİZİKSEL ALANDA: Yorgunluk. Uyku problemleri Yeme problemleri. Ani irkilmeler, Öfke patlamaları, Bedensel hastalık şikayetleri,

İş ve okul arkadaşlarıyla sorunlar Kişiler arası iletişimde çatışmalar 4. SOSYAL ALANDA: İş ve okul arkadaşlarıyla sorunlar Kişiler arası iletişimde çatışmalar Anlaşılmadığını hissetme, aşırı yargılayıcı ve suçlayıcı olma, Her şeyi kontrol etme isteği, Yalnızlık vb. duyguların oluşturduğu sorunlar

İnanç Sistemindeki Değişiklikler YAŞAM İÇİN GEREKLİ OLAN İNANÇLAR Dünya güvenli bir yerdir. Evim en güvenli yerdir. (çocuklarda) Dünya adildir. Benimle ilgilenecekler. (çocuklarda) Bana bakan yetişkinler beni koruyacaklar. (çocuklarda) Ben değerliyim. Kötü olaylar benim başıma gelmez. MEB - UNICEF PSİKOSOSYAL OKUL PROJESİ

Sarsılan İnançlar 1 Güvende değilim ve bir daha asla güvende olmayacağım. Kendi evim ve başka hiç bir yer benim için güvenli değil. Benim dünyam acımasız bir dünya ve bu dünyada neler olacağını önceden kestirmek imkansız. Kimse benimle gerçekten ilgilenemez; artık yalnızım. Tehlikelerden korunmam mümkün değil. MEB - UNICEF PSİKOSOSYAL OKUL PROJESİ

Sarsılan İnançlar 2 İyi bir insan olmadığım için, kendimi böyle güvencesiz ve çaresiz hissetmeyi hak ediyorum. Bu felaket benim yüzümden oldu. Ben kötüyüm ve bu yıkım da bana verilmiş bir ceza. Bu bir daha olacak ve benim elimden hiç bir şey gelmeyecek. MEB - UNICEF PSİKOSOSYAL OKUL PROJESİ

Travmatik olaydan sağ olarak kurtulmuş olmaya ilişkin duygu ve düşünceler Mutlu Müteşekkir, minnettar Rahatlık Gururlu Şanslı olduğunu düşünme Enerjik olma

PROBLEMLİ ÇOCUKLARLA NE YAPILABİLİR? Çocuk ve yaşantıları hakkında bilgi toplayın. Çocukların olumlu davranışlarını ödüllendirin; olumsuz davranışları konusunda önlemler alın. Travmatik bir olaydan sonra çocukların kendilerini ifade etme şansı tanıyın. Çok yoğun duygular yaşadıklarında onları anladığınızı davranışlarınızla hissettirin. Olumlu başa çıkma yöntemlerini vurgulayın.

OKULLARIN ve ÖĞRETMENLERİN ROLÜ ve ÖNEMİ Okulda bulunmak, oyun ve diğer okul etkinliklerine katılmak çocuklarda özellikle travmatik yaşantı dönemlerinde çok ihtiyaç duydukları süreklilik, değişmezlik ve normallik hissinin oluşmasına yardımcı olur. Okulda bulunmak ve etkinliklere katılmak çocukların gereksinimlerini daha kolaylıkla iletmelerine neden olur. Öğretmenler eğitim ve öğretim görevlerinin yanı sıra çocukların mutlu ve sağlıklı büyümelerine yardımcı olacak bir gelişme ve öğrenme ortamı yaratırlar. Çocuklarla daha çok birlikte oldukları için, onları gereksinimlerini herkesten iyi bilir ve gerektiğinde onlara yardım edebilirler. Öğretmenlerin yardımıyla, daha ileri düzeyde psikolojik yardıma gereksinim duyan çocuklar belirlenebilir.

ÖĞRETMENLERİN KATKISI Çocukların travmatik olayın ne olduğunu anlamalarına yardım edebilir. Travmatik olaya verilen tepkiler konusunda çocukları bilgilendirebilir.   Çocukların duygusal olarak toparlanmalarına yardımcı olacak sınıf etkinlikleri düzenleyebilir. Öğretim etkinliklerini çocukların gereksinimlerine göre uyarlayarak ve duyan çocuklara daha fazla eğitim desteği verebilir. Çocuklarla özel iletişim teknikleri kullanabilir. Sınıfta sıcak ve destekleyici bir sosyal ortam yaratabilir. Çocukların kayıplarla, acı veren anılar ve duygularla başa çıkmalarına yardımcı olacak etkinlikler düzenleyebilir. Çocukların toparlanma süreçlerini kolaylaştırmak için okul ve aile arasındaki işbirliğini güçlendirebilir.

TRAVMADAN SONRA ÇOCUKLAR İÇİN İLETİŞİMİN ÖNEMİ Çocukların duygularını başkalarına anlatmaları onların acı veren bu yaşantıları daha kolay kabul etmelerine yol açabilir. Yaşantılarını ve duygularını paylaştıklarında kendilerini daha iyi hissederler. Olan bitene ilişkin farklı bir bakış açısı edinebilirler. Başkalarının da benzer tepkilere sahip olduğunu bilmek toparlama sürecini başlatır ya da hızlandırır. Gelecekle ilgili daha olumlu bir bakış açısı geliştirebilirler.  

BAĞLANTI KURULABİLECEK KİŞİLER Sülün ÖZŞENOL GEBZE RAM Sevdanur ERDEM GEBZE RAM 0 262 644 03 11