BÖBREĞİN TOPOĞRAFİK ANATOMİSİ VE FONKSİYONLARI Dr. Ahmet A. Kıykım İç Hastalıkları A.D. Nefroloji B.D.

Genel Bilgiler En az normal 1 böbrek 120-170 gr. 11-12 cm. < 9 cm = “Küçük böbrek” “Nefron” = temel işlevsel birim Her böbrekte 1-1.5 milyon nefron var.

Korteks Medulla Renal arter Renal ven Kaliks Üreter Piramid

GLOMERÜL

FİLTRASYON MEMBRANI Slit diyafram PODOSİT BAZAL MEMBRAN ENDOTEL

PODOSİTLER

Böbreğin damar yapıları ve kan akımı Renal arter Renal ven Kalp debisinin %20’sini alır = 1200 ml/dak. İki ayrı kapiller yatak mevcut: Glomerül Peritübüler kapiller yatak (vasa recta)

BÖBREĞİN FONKSİYONLARI Glomerüler filtrasyon Tübüler reabsorbsiyon Tübüler sekresyon Peritübüler üretim ve detoksifikasyon

Temel işlevsel birim NEFRON Her böbrekte ortalama 1.500.000 adet (+) Glomerül Proksimal tübül Henle kulpu Distal tübül Konnektör segment Kollektör tübül Her böbrekte ortalama 1.500.000 adet (+) %80’i kortekste

Temel fonksiyonlar Filtrasyon Endokrin fonksiyon Kan basıncı düzenlenmesi Sıvı-elektrolit dengesi Asid-Baz dengesi Detoksifikasyon

Filtrasyon Starling güçleri: Damar içi hidrolik basınç Damar içi onkotik basınç Bowman kapsül içi hidrolik basınç Bowman kapsül içi onkotik basınç

Filtrasyon Günlük: 180-200 L. (İdrar: 1 L) İlk ultrafiltrat: İZOTONİK Ozmolarite: 2 x (Na+K) + Glu/18 + BUN/2.8 Üre Glukoz Na+ K+ HCO3 Protein ve şekilli elemanlar dışında tamamı (+) Tübüler alanlarda gereksinime göre: İzotonik Hipertonik Hipotonik

Proksimal tübül fonksiyonu: Reabsorbsiyon Reabsorbsiyonun en fazla olduğu alan. Tamamen emilenler: Glukoz (eşik: 180 mg/dl) Aminoasitler Vitaminler (suda eriyenler) Kısmen emilenler: Su, Na+ (%65) Üre, K+ (%50) HCO3 (%85-90) Fosfat (%75) Ca++ (%60), Mg++ (%30), Ürik asid

Proksimal tübül fonksiyonu: Sekresyon Son kısmında olur. Birçok organik anyon ve katyon Özellikle H+ ve NH4+ İlaçlar: Loop diüretikler Penisilin Salisilatlar (aspirin) Oksalat Safra tuzları

İnen kol (Aquaporin-1): Henle Kulpu İnen kol (Aquaporin-1): Su Çıkan kol (Na-K-2Cl-ATP-az): Na+ K+ Cl- Mg++ (ASIL DENGE NOKTASI)

Distal Tübül Henle kulpunun çıkan kalın kolu Makula densa Distal kıvrımlı parça

Distal Tübül fonksiyonları Aldosteron etkisiyle: Na+ geri emilimi K+ sekresyonu HCO3 geri emilimi H+ sekresyonu Ca++ geri emilimi (ASIL DENGE NOKTASI)

Kollektör tübül İdrara son şeklini veren segment: pH Su H+ iyon sekresyonu HCO3 geri emilimi Su ADH aracılı su geri emilimi (AQ2) Toplam filtrattaki suyun %9.5’i burada kontrol edilir. Na+ ve K+ içeriği Aldosteron etkisi (+)

Jukstaglomerüler aparat Damar parçası Afferent arteriol Özelleşmiş düz kas hücreleri Sempatik sinir son uçları Tübüler parça Makula densa

MAKULA DENSA

Renin-Anjiyotensin Sistemi

Böbreği değerlendirme yöntemleri Anamnez ve fizik muayene Kişisel ve ailesel özellikler Fizik bulgular Laboratuar testleri Kan testleri Kan sayımı Biyokimyasal testler Mikrobiyolojik ve serolojik testler Kan gazları Görüntüleme yöntemleri Direk grafiler USG, BT, MRI Nükleer Tıp yöntemleri (sintigrafi) Anjiografi

Böbrek hastası ile karşılaşma Yakınması olmayan kişi Doğrudan böbrek ile ilgili yakınmalar Böbreği de tutan sistemik hastalık belirti ve bulguları Ailesel böbrek hastalığı açısından başvuru

Semptomatik hasta: Sıradan belirtiler Poliüri Pollaküri Oligüri Anüri Nokturi Hematüri Pnömatüri Böğür ağrısı Ödem Hipertansiyon

Semptomatik hastalar: Özel klinik sorunlar Asemptomatik proteinüri Nefrotik sendrom Akut nefritik sendrom Mikroskopik hematüri Aralıklı makroskopik hematüri Akut böbrek yetmezliği Kronik böbrek yetmezliği

Anamnez / FM ÖZEL BULGU YOK!!! Genel inceleme: Sistem incelemeleri: Aktif yakınmalar? Çocukluk çağı, gebelik? Tanı almış sorunlar? Jinekolojik ve obstetrik öykü? İlaç kullanımı? Beslenme şekli? Aile öyküsü (genetik danışmanlık) Genel inceleme: Yaşamsal veriler Genel inspeksiyon bulguları Sistem incelemeleri: Sinir sistemi (SSS, PSS, OSS) Kalp ve akciğer sistemi Gastrointestinal sistem Ürogenital sistem Lokomotor sistem… ÖZEL BULGU YOK!!!

Kostovertebral açı hassasiyeti muayenesi

Tam Kan sayımı Eritrosit Lökosit Trombosit

Basit idrar tetkiki Spot alınır. Yoğunluk (dansite) pH 1015-1025 (Fizyolojik süreç) 1008-1012: İzotonik <1008: Hipotonik >1015: Hipertonik pH Protein (<200 mg/gün) (Albumin<30 mg/gün) Glukoz (-) Mikroskopi (Eritrosit, lökosit, epitel hücresi)

Kan biyokimyası Üre Kreatinin Elektrolitler (Na, K, Ca, P, Mg…) Protein (Albumin total protein) Ürik asid Parathormon Kan gazı

“Glomerüler filtrasyon hızı” ölçümü Fonksiyon kapasitesini ölçen altın standart test Klasik: İdrar kreatinini [mg/dl] × 24 saatlik idrar volümü [ml] = plazma kreatinini [mg/dl] × 1440 [dak olarak gün] Cocgroft-Gault formülü: = (140-Yaş) × Vücut ağırlığı (kg) / Plazma kreatinin × 72 (bayanlarda sonuç 0.8 ile çarpılır)

Serolojik testler Hepatit belirleyicileri Diğer virüs belirleyicileri Otoantikorlar (ANA, Anti-ds-DNA, ANCA)

Doku örnekleri Böbrek biyopsisi Kas-sinir-cilt biyopsisi Diğer organ biyopsileri Cilt Rektum

Görüntüleme yöntemleri Direk grafiler USG Doppler-USG BT MRI Sintigrafi Anjiyografi