ETKİLİ İLETİŞİM VE DİNLEME REHBER ÖĞRETMEN FATMA ASLAN ETKİLİ İLETİŞİM VE DİNLEME

İLETİŞİM: İletişim bizim başkalarını anlamamıza,başkalarının da bizi anlamasına yardımcı olan bir süreçtir. İLETİŞİM

İLETİŞİM ÇEŞİTLERİ Sözsüz iletişim Sözlü iletişim DİL -Mimik -Jest -Mekan kullanımı -Temas -Ses tonu

İletişim Engelleri Yargılayıcı olarak kullanılanlar: Eleştirme, suçlama Ad takma, gülünç duruma düşürme Tahlil etme teşhis, tanı koyma Etkili İletişim Becerileri - Öğretmenler İçin Hazırlayan:Uzm. Psik. Dan. Sanem TOPUZ

İletişim Engelleri Çözüm Üretici Olarak Kullanılanlar: Emretme, yönetme Uyarma, tehdit etme, ahlak dersi verme Öğüt verme, fikir verme Mantık yoluyla inandırma Araştırma, sorgulama Etkili İletişim Becerileri - Öğretmenler İçin Hazırlayan:Uzm. Psik. Dan. Sanem TOPUZ

Sorunu hafifletmek, geçiştirmek için kullanılanlar: İletişim Engelleri Sorunu hafifletmek, geçiştirmek için kullanılanlar: Övme, görüşüne katılma Güven verme, teselli etme Konuyu değiştirme,işi alaya vurma Etkili İletişim Becerileri - Öğretmenler İçin Hazırlayan:Uzm. Psik. Dan. Sanem TOPUZ

Büyüyünce beni anlayacaksın ve hak vereceksin; eminim. Hep böyle geç kalıyorsun saatin farkında değil misin? (eleştirme, suçlama, yargılama) Okuldan eve dönünce tam saatinde derse başlamalısın ve programlı bir şekilde her gün çalışmalısın.’ (Emretme, yönetme, ahlak dersi verme, öğüt verme) Aldırma, biraz neşelen! Bu yaşlarda bunlar olur, zamanla kendini daha iyi hissedersin. Sen onlara, onlar da sana alışır.’ (Güven verme, teselli etme, geçiştirme) Sen neden bu dünyayı yönet miyorsun? (Konuyu değiştirme,işi alaya alma) Senden ne zaman bir şey istesem ya hasta ya da yorgun olduğunu söylüyorsun. Beni hiç düşünmüyorsun. (Ahlak dersi verme, suçlama, eleştirme) Bir kez daha ödevini yapmazsan seni sınıfta bırakacağım. (Uyarma, tehdit etme) Bu hakaretin altında kalamazsın. Hemen harekete geçmelisin. (Emretme, yönetme) Büyüyünce beni anlayacaksın ve hak vereceksin; eminim. (Tahlil etme,teşhis,tanı koyma, mantık yolu ile inandırma) Etkili İletişim Becerileri - Öğretmenler İçin Hazırlayan:Uzm. Psik. Dan. Sanem TOPUZ

SEN DİLİ Davranıştan çok kişiliğe yöneliktir. Yeniden konuşma isteğini engelleyicidir. Kişi kendini suçlanmış ve anlaşılmamış hisseder, yargılayıcıdır.

Kişiyi gücendirir,kırar. Kişi direnir ve tamamen sağlıksız bir iletişim olur,iki taraf da kaybedendir. Neye kızıldığının anlaşılmamasına neden olur

BEN DİLİ Özellikle olumsuz duyguların yaşandığı durumlarda, Olumsuz duyguların yaşandığı kişiye önce davranış yada durum tanımlanarak, Bu davranış yada durumdan nasıl etkilendiğini belirttikten sonra, Ne hissedildiğinin söylenmesine dayalıdır

Yakınlığı arttırır. Anlaşmazlıkları azaltır. Konuşan kişiyi duygularını biriktirmediği, etkili olarak dile getirdiği için rahatlatır.

İLETİŞİMİ NASIL GELİŞTİREBİLİRİM?

Etkin Dinleme Dikkatli dinleme Başka sözcüklerle açıklama (Açımlama) Duyguları belirleme Sözsüz ipuçlarını adlandırma Etkin dinleme etkili iletişimin temelidir. Dört beceriyi içerir: Dikkatli dinleme, Açımlama, Duyguları belirleme ve Sözsüz ipuçlarını adlandırma. Etkili İletişim Becerileri - Öğretmenler İçin Hazırlayan:Uzm. Psik. Dan. Sanem TOPUZ

SAVUNUCU OLMADAN SORGULAMADAN YORUM YAPMADAN DİKKATLİ DİNLEME SAVUNUCU OLMADAN SORGULAMADAN YORUM YAPMADAN

Konuşmaya Davet + İçerik veya Duygu + Neden Yansıtma (açımlama) – Ne söylendiğini kendi sözcükleri ile yeniden ifade etmek. Konuşmaya Davet + İçerik veya Duygu + Neden Yansıtma (Açımlama): Bir konuşmacının ne söylediğini kendi sözcüklerimizle yeniden ifade etme veya yansıtmadır. Doğru duyup duymadığımızı veya yanlış anlamalarımızı açıklığa kavuşturmada onay almak için bize gerekmektedir. Yansıtma, papağan gibi aynı şeyi tekrarlamak değildir. Konuşmacının söylediklerini kendi sözcüklerimizle ifade etmenin farklı bir yoludur. Eğer bu beceriyi daha önce bilinçli olarak kullanmadıysanız şu formülü deneyin: Başlangıç + İçerik veya Duygu + Neden Ben . . .kızgın hissediyorum. . . . Ali bana bağırdığı için. İlerki slaytlarda bu konuya detaylı örneklerle değinilecek. Etkili İletişim Becerileri - Öğretmenler İçin Hazırlayan:Uzm. Psik. Dan. Sanem TOPUZ

Sözsüz ipuçlarını adlandırma Duyguları belirleme Kızgınlık Neşe Korku Üzüntü Sözsüz ipuçlarını adlandırma El jestleri Yüz ifadeleri Beden Duruşu Duyguları Belirleme: Empatiyi ifade ederken söylenmiş duyguları adlandırmak oldukça zordur. “Anladım” demek, anlamayı konuşmak demek değildir. Seyrek olarak bir öğrenci gelip “Size kızgınım” ya da “Bana verdiğiniz bu ödevden dolayı stresliyim” der. Bu tür mesajlar genellikle başka sözcüklerin altında gizlidir. Sizin işiniz, bu duyguları çözümlemek, onları adlandırmak ve duygusal mesajların alındığından emin olmaktır. Sözsüz İpuçlarını Adlandırma: Mesajın tamamını anlamak için el jestleri, yüz ifadeleri, beden duruşu gibi sözel olmayan sinyallere dikkat edin. Sıklıkla sözel olmayan duygu ifadelerinin farkında olmayız. Bir öğrenci, bir fikri çok sakin olarak sözel ifade ederken diğer yollarla öfkesini ifade eder, örneğin; sesindeki titreme, ellerinin titremesi, kırmızı yüz, sıkılmış yumruklar,…. “Üzgün görünüyorsun” ya da “bana kızgın göründün” gibi yansıtmalar, size yardımcı olabilir. Etkili İletişim Becerileri - Öğretmenler İçin Hazırlayan:Uzm. Psik. Dan. Sanem TOPUZ

ETKİLİ İLETİŞİMİN PÜF NOKTASI ETKİN DİNLEMEDİR

ETKİN Dinlemenin On KURALI Konuşma! Konuşmacıyı rahatlat 3. Dinlemek istediğini göster 4. Dikkatini dağıtan engelleri kaldır 5. Konuşmacı ile empati kur 6. Sabırlı ol 7. Sakinliğini koru 8. Tartışma veya eleştiride bulunma 9. Açıklayıcı sorular sor 10. Konuşma! İYİ DİNLEMENİN ON EMRİ 1. Konuşma! – Konuşuyorsan dinleyemezsin. 2. Konuşmacıyı rahatlat – Konuşmacı kendini özgür hissetsin. Dinlemek istediğini göster – Bak ve ilgili davran. Biri konuşurken, başka işle uğraşma. Yanıtlamak için değil anlamak için dinle. Engelleri kaldır – Ayağını vurma, parmaklarını çıdırdatma, kağıtları karıştırma. Kapıyı kapatırsanız daha sessiz olur mu? 5. Konuşmacı ile empati – Kendini onun yerine koymaya çalış böylece onun bakış açısını anlayabilirsin. 6 Sabırlı ol – Zaman ver. Kesintiye uğratma. Ayrılmak için kapıya gitme. 7. Sakin ol – Kızgın bir kişi sözcüklerden yanlış anlamlar çıkarır. Tartışma ve eleştiride bulunma – Tartışma ve eleştiri konuşmacıyı savunmada tutar. Tartışmayın: kazansanız bile kaybeden sizsinizdir. Açıklayıcı soru sor – Bu konuşmacıyı destekler ve dinlediğinizi gösterir. İleriki noktaları geliştirmeye yardım eder. 10. Konuşma! Bu ilk ve son kural, çünkü diğer bütün emirler buna bağlıdır. Konuşurken kesinlikle iyi bir dinleyici olamazsınız. İki kulağımız ama sadece bir dilimizin olması hassas bir işaret! Konuştuğumuzdan daha çok dinleyelim... Etkili İletişim Becerileri - Öğretmenler İçin Hazırlayan:Uzm. Psik. Dan. Sanem TOPUZ

EŞLER ARASI İLETİŞİM

Eşlerle Yapılan Araştırmalardan Bazı Sonuçlar: 1-Özuğurlu’nun 300 evli kadınla yaptığı bir araştırma sonucuna göre; kadınların % 96 sı eşiyle arasındaki iletişim yetersizliğinden şikâyetçi olduklarını ortaya koymuştur. 2-Başka bir araştırma sonucuna göre; Yetişkin bir kadın günlük ortalama 25 bin sözcük kullanırken, erkeğin ortalama 10 bin sözcük kullandığı belirlenmiştir. 3-Başka bir araştırma sonucuna göre; erkeklerin ilişkilerindeki hemen her şeyi eşlerine oranla daha toz pembe görmekte olduklarını ortaya koymuştur. 4-Yapılan araştırmalar kadınların “sözlü – sözsüz duygusal işaretleri anlama, ifade etme ve iletme” konusunda erkeklere göre daha usta olduğunu ortaya koymuştur.Erkekler ise “incinebilirlik, suçluluk, korku ve acıyla ilgili duygularını en aza indirmekte” beceri sahibidirler.

Eşlerle Yapılan Araştırmalardan Bazı Sonuçlar: 5- Başka bir araştırmaya göre; evli geçirilen bir ömre karşın bekar geçirilen bir ömürde kalp krizi geçirme riski 10 kat daha fazladır. 6- Tüm boşanmaların %42’si evliliğin ilk 5 yılında gerçekleşir. 7-Sağlıklı ailenin üç özelliği:(Avrupa’da yapılan bir araştırmanın sonucu) a-dine bağlılık b-karşılıklı övgü ve takdir c-birlikte zaman geçirme

Eşler arası iletişimi etkileyen faktörler 1-Eşlerin sahip olduğu değerler: İnanç **eğitim ***örf –adet 2-mizaç ve kişilik farklılığı: *Ben nasıl bir eşim? **Eşime nasıl davranıyorum? ***Nasıl bir davranış bekliyorum? 3-Ekonomik sebepler: *Geçim darlığı **Eşlerin hayattan beklenti düzeyleri ***Eşlerden birinin farklı ekonomik imkanlara sahip olması 4-Sosyo-kültürel Değerler: *Çevre değişikliği **İş değişikliği ***Statü değişikliği 5-Diğer Nedenler: *Doğal afetler **toplumun geçirdiği değişim ***Kitle iletişim araçları

Eşler arası Olumsuz İletişim İletişimi Engelleyen Özellikler -Emretme, yönetme:“Yakınmayı bırak şu işini bir an önce bitir” “yap” (isyankar davranışa neden olabilir) -Uyarma, tehdit etme: “ Çocukların bakımıyla ilgili bu işleri şimdi bitirmelisin yoksa çok kötü şeyler olacak.” (gücenme ve kızgınlığa neden olabilir) -Ahlak dersi verme: “yapmalıydın” “sorumluluğunu yerine getirmedin” (suçluluk duygusuna neden olabilir) -Araştırma, sorgulama. “neden?” “kim?” “sen ne yaptın?” (kısıtlandığı duygusu yaratır ve kaçamak cevaplara yöneltebilir) -Mantık yoluyla inandırma: “işte bu nedenle hatalısın” “olaylar gösteriyor ki…” (Savunucu tutum yaratır) -Yargılama,Eleştirme, suçlama: “Sen çok tembelsin” “işi ağırdan alıyorsun” (Rahat olamama ve yetersizlik duygusu neden olabilir) -Tahlil etme teşhis koyma: “senin derdin ne biliyor musun?” “aslında böyle demek istemiyorsun” (tedirginlik ve başarısızlık duygusuna neden olabilir) -Ad takma, gülünç duruma düşürme. “sulu göz” “koca bebek” “bizimki tam Süpermen” (karşılık vermeye iter) -Konuyu değiştirme,işi alaya vurma

Eşler arası Olumlu İletişim 1- Aktif Dinleme: Sözünü kesmeme. Konuşurken araya girmeme. Küçük özetlerle kısa tekrar. (Ayna) Beden dilini aktif kullanma. Kapı Aralayıcılar: ‘ Senden öğreneceğim şeyler olabilir’ ‘ Düşüncelerin dinlemeye değer’ Paylaşmaya Hazır Olmak, Konuşmaya Davet: ‘Bana ondan söz et’ ‘Senin görüşün ilgimi çekti’ Aktif Dinlemenin Yararları: Olumsuz duyguları konuşma fırsatı verir. Kişi temel sorununu kendi fark eder Anlaşıldım duygusunu yaşar, karşıdaki kişiye olumlu duygular besler  Karşıdaki kişileri anlamaya ve dinlemeye hazır duruma getirir.

“Anlaşılma arzusu sevilme arzusu kadar şiddetlidir” powys 2-Empati: Kendini eşinin yerine koy, düşünce ve duygularını doğru bir şekilde anla… anladığını ona ilet… Empati kurma özelliği olan bireyin eşine yardım etme davranışı artar. Empati kurulan kişi, anlaşıldığını,önemli olduğunu ve değer verildiğini hisseder. Örnek. “-Bir yardımcı tut” “kocan yardım etmiyor mu?” “bulaşık/çamaşır makinesi al” “ev işleri kadının görevi sıkılmaman gerekir” “Ev işleri seni iyice bunaltmış” “bunca iş karşısında kendini çaresiz ve yalnız hissediyorsun”

3-Kendini Doğru ifade etme: Kızgınlık duygusu: kırılma, isteğin yerine gelmemesi,haksızlık edilmesi gibi durumlarda ortaya çıkan bir duygudur. Biriktiğinde öfke patlamalarına neden olur. Olumsuz iç konuşmalar kızgınlığın şiddetini artırır. Kızgınlık dile getirilmediğinde ilişkiye soğukluk ve mesafe getirir. Bazen eşler bütün sorunlarını kızarak halletmeye çalışır(Tepkisel kızgınlık) Kızgınlık üstünlük kurma aracı olarak kullanılır. Bireyler için tüketici ve yorucudur. Kızgınlık kültürümüzde erkeksi bir duygu olarak kabul edilir. Kızgınlığımızı sorgularsak iletişim özelliğimizi olumlu etkiler. Kızgınlığın açıklanmadığı ilişkide kişi hissettiğini, neden kızdığını eşine pek açıklamaz ve dolaylı faaliyetlere yönelerek rahatlar. Meydan savaşı yerine küçük tartışmalarla biriktirmeden ifade edilmelidir. İlişkisine önem veren kişi neden kızgınlık yaşadığını biriktirmeden ifade eder. Kızgınlığı uygun bir dille ifade etmek kadar kızgınlığı duymak ve anlamaya çalışmakta önemlidir.

Olumlu iletişime katkı sağlayacak diğer özellikler: Farklı sevgi dillerini kullanmak.(sözel,dokunma, ilgilenme, hizmet etme, zaman geçirme, hediyeleşme) Ben anlayışı yerine “Biz” anlayışı geliştirmek. (Çocuklar,arkadaşlar,eşlerin ebeveynleri) Fedakarlık duygusu yoğun olmalı, hırs duygusu sorgulanmalı. Orta Nokta Kuralı Kızgınlık hakkı tanımak Kendinizi kanıtlamanız gerekmez Aykırı duygulara sahip olma hakkı tanımak Avukat ya da savcı gibi değil hâkim gibi davranmak Ara sıra birlikte değerlendirme ve özeleştiri konuşması yapmak

Eşini değiştirmeye çalışmamak Boşanma tehdidine karşı dikkat Farklı düşünmeyi sağlamak Kontrol duygusunu kaybetmemek “Ah şu da olsaydı” sendromuna dikkat Bireysel konulara odaklanmak yerine ortak konulara odaklanmak Uzun ayrılıklar yerine kısa ayrılıklar Eşlerin birbirlerine güvendiklerini hissettirmek

Uygulama… Altı kişilik bir grup seçilir. Her birinin yakasına bir fiş yapıştırılır ancak konuşmacı yakasındaki fişi okumaz. Konuşmacı konuşurken gruptakiler yakasında yazılı talimata göre davranır. Etkili İletişim Becerileri - Öğretmenler İçin Hazırlayan:Uzm. Psik. Dan. Sanem TOPUZ

Yansıtıcı Dinleme – Kapalı Tepki, Açık Tepki Öğrencinin Sözü Kapalı Tepki Açık Tepki (Ağlayarak) “Annem babam boşanıyor” “Ah yavrum, ne kadar kötü!” “Üzgün hissediyorsun” “Öğretmenim! Ali benden kopya çekti” “Şimdi Ali’yi kenara çeker, bu işi hallederim” “Ali’nin kopya çekmesine kızmış görünüyorsun” “Ortayı bitirip liseye geçmek iyi gibi…İstediğin dersi seçebiliyorsun, daha çok spor var…Ama bazı hocalar çok sertmiş galiba…” “Evet, bazıları sert ama sen söyleneni yaparsan her şey yolunda gider” “Liseye geçiyorsun diye hem heyecanlı hem de endişelisin çünkü hoş şeyler olacak ama katı öğretmenlere de rastlayabilirsin” “Bu yaz kampa gidiyorum!” “Çok iyi – şimdi lütfen otur ve dersimize devam edelim” “Çok heyecanlı!” “Siz dünyanın en aksi öğretmenisiniz!” “Benle nasıl böyle konuşabilirsin?” “Bana çok kızgınsın” “Yetenek yarışmasında finale kaldım.Yalnız, yarışma gerçekten çok çetin” “Merak etme, kazanırsın” “Yarışma ile ilgili kaygıların olduğunu seziyorum” Kapalı Tepki: Öğretmen, kabul etme ve anlama isteksizliğini belirterek öğrencinin hislerine hak tanımaz Açık Tepki: Öğretmen öğrencinin hissettiklerini ve yaptıklarını kabul ettiğini belirterek onun hislerini tanır. Öğretmen anladığını gösterir. Bu tepki, öğrencinin sözleri ile yer değiştirebilir Etkili İletişim Becerileri - Öğretmenler İçin Hazırlayan:Uzm. Psik. Dan. Sanem TOPUZ

Dinleme ve Mesaj Gönderme Öğretmenin sorunun kimde olduğunu saptadığı ve dinlemeye mi yoksa ben-mesajı mı göndereceğine karar verdiği durumlar Durum Sorun Sahibi Dinleme Ben-mesajı Öğrenci karnesine ağlıyor Öğrenci “Çok üzgün hissediyorsun çünkü notların istediğin gibi değil” Öğretmen sınıfa girer ve havada kağıtların uçuştuğunu görür Öğretmen “Sınıftan kısa süre ayrılıp döndüğümde, bunları görünce hayal kırıklığına uğruyorum çünkü sizinle ben yokken nasıl davranacağınız konusunda anlaştık sanıyordum” Öğrenci, bir arkadaşı ile kavga edip ona kötü bir söz söylediği için üzgün olduğunu anlatır “Arkadaşını incittiğin için çok kötü hissettiğini görüyorum” Öğrenci iskemlesinde düşecek gibi oturmaktadır “İskemlende kaykılarak oturduğunda düşüp bir yerini inciteceksin diye bayağı korkuyorum” Öğrenci, annesinin hastanede ve ameliyat olacağını söyler “Annen hakkında endişe duyuyorsun” TABLO: 5 s:69 Etkili İletişim Becerileri - Öğretmenler İçin Hazırlayan:Uzm. Psik. Dan. Sanem TOPUZ