METEOROLOJİ DERSİ SİS Prof. Dr. Belgin ÇAKMAK

SİS Sis, zemine yakın hava katmanları içinde su buharının soğuyarak asılı su damlacıkları haline gelmesiyle oluşur. Sis yatay görüş mesafesini 1 km’nin altına düşüren meteorolojik bir olaydır. Yerle temas eden hava içindeki su buharının yoğuşması veya donarak kristalleşmesi sonucu ortaya çıkan çok küçük su damlacıkları veya buz kristallerinden meydana gelmektedir. Görüş mesafesinin 1 km'den az olduğu günler, sisli günler olarak tanımlanır. Sis, içinde çisenti biçiminde çok hafif yağış olabilir. Tarımsal açıdan faydalı olduğu kadar, görüşe engel olduğu için deniz, kara ve hava ulaşımında büyük ölçüde olumsuz etkileri de görülmektedir. Bulutlar, gece süresince toprağın ışıma(radyasyon) yoluyla ısı kaybetmesini önlediği için bulutlu gecelerde sis oluşması olasılığı azdır. Rüzgarın sisi dağıtması nedeniyle rüzgarlı yerlerde de sisin meydana gelme olasılığı çok azdır.

I. Kütlesel Sisler (Soğuma Sisleri) : SİS TİPLERİ I. Kütlesel Sisler (Soğuma Sisleri) : 1. Radyasyon Sisi: Radyasyon sisi, bulutsuz gecelerde rüzgarın olmaması durumunda kara üzerinde gece havanın soğuması sonucunda oluşur. Yeni düşen yağış ve nemli toprak sisin oluşumunu kolaylaştırır. Radyasyon sisleri en sık sonbaharda gözlenirler. Çünkü bu mevsimde toprak daha nemli, buharlaşma fazla ve geceler uzun olduğundan hava oldukça soğuyabilir. Kışın da bu tip sisleri görmek mümkündür. Radyasyon sislerinin oluşumlarında topoğrafik yapı da etkendir. Örneğin; çukur yerlerde (vadilerde) sıkça radyasyon sisi oluşur ve vadi sisi olarak adlandırılır. Çünkü gece boyunca çevredeki yamaçlardan aşağıya doğru soğuk hava akımı olur. Bu durum küçük derelerde bile gözlenebilir.

Radyasyon sisleri daima inversiyonun varlığı ile bağlantılıdır Radyasyon sisleri daima inversiyonun varlığı ile bağlantılıdır. Yazın radyasyon sisinin kalınlığı 200 m.'yi geçmez. Güneş doğduktan sonra güneş ışınları zor da olsa sisi delerek yer yüzeyini ısıtmaya başlar. Bu durumda inversiyon bozulmaya başlar, sis parçalanır ve rüzgar ise sisin tamamen yok olmasını sağlar. Bunun yanı sıra, kışın havanın rüzgarsız ve bulutsuz olduğu antisiklonik durumlarda radyasyon sislerinin kalınlığı 1000 m.'ye kadar ulaşır ve üst üste birkaç gün kalabilir. Dağılması hava kütlesinin değişimi ile olur. Deniz sıcaklığının günlük değişimi karalara nazaran oldukça küçük olduğundan radyasyon sisleri normal olarak okyanuslar üzerinde oluşmaz.

2- Adveksiyon Sisi: Adveksiyon sisi, soğuk yer yüzeyinin üzerinde sıcak ve nemli hava kütlesinin yerleşmesi ile oluşur. Soğuk yer yüzeyine sıcak ve nemli hava temas ettiğinde sıcak havanın alt katları üst katlarına oranla daha çok soğur. Böylece etkisi sürekli artan bir sıcaklık inversiyonu oluşur. Yoğunlaşma ve sis oluşumu en alçak hava katlarından başlar. Adveksiyon sisleri bazen binlerce km2'lik bir alanda gözlenebilir. Bu tip sisler gün boyunca her an oluşabilir ve günlerce, bazen de haftalarca kalabilirler. Sisin dağılması için ısı alış-verişinin sona ermesi veya kuvvetli bir rüzgarın çıkması gerekir. Kara meltemleri etkisiyle kıyıdan uzaklaşır, rüzgar tersine dönünce deniz meltemleri ile yeniden kıyıya dönebilirler. Adveksiyon sislerinin etkiledikleri alan kışın daha geniştir. Yurdumuzda özellikle Karadeniz bölgemizin kıyı şeridi ile Marmara'nın Karadeniz'e bakan kıyılarında ilkbahar aylarında sıkça görülür.

3- Adveksiyon-Radyasyon Sisi: Soğuma ve sisin oluşumu adveksiyona ve yayılmaya bağlı olduğunda meydana gelen sise Adveksiyon-Radyasyon sisi denir. Bu tip sislerin yükseklikleri fazla olup, geniş alanları kaplarlar ve havacılıkta büyük tehlike yaratırlar. 4- Adyabatik Yayılma Sisi (Yamaç Sisi): Sıcak ve nemli havanın yamaç boyunca yükselirken adyabatik olarak soğuması ile oluşan bir sis türüdür. Dağ yamaçlarının rüzgar almayan kısımlarında daha sık görülür. Yamaç sisi sadece, doymuş havanın tabakalaşması kararlı olduğu zaman oluşabilir. Normal olarak yükseklikle sıcaklık düşer (pozitif lapse-rate). Hava ne kadar hızlı tepeye hareket ederse soğuma da hızlı olacaktır.

II. Cephe Sisleri: Cephe üzerinde, ön veya arka kısmında görülen sislerdir. Yağış anında soğuk hava içindeki sıcak yağmur damlacıklarının soğuyarak su buharını arttırması ve yoğunlaşarak sis haline dönüşmesi sonucu meydana gelir. Cephe sistemi ile birlikte hareket eder. Rüzgar hızlanınca sis dağılır ve parçalı bulutları (Fraktüs) meydana getirir.

IV. Deniz Sisi: Daha çok Arktik denizlerde oluşurlar IV. Deniz Sisi: Daha çok Arktik denizlerde oluşurlar. Bu bölgelerde kar veya buz yüzeyinin sıcaklığı, su yüzeyinin sıcaklığından nispeten daha düşüktür. Hava kütlesi buradan su yüzeyine geçince, hızlı bir şekilde buharlaşma başlar ve sis oluşur.

V. Şehir Sisi: Şehirler sis oluşma şartlarına çok uygundur V. Şehir Sisi: Şehirler sis oluşma şartlarına çok uygundur. Endüstri kuruluşları tarafından atmosfere büyük miktarda yoğunlaşma çekirdekleri atılmaktadır. Yoğunlaşma çekirdeklerinin yanı sıra çeşitli yakıtların yanması sonucu atmosfere giden su buharının da şehir sislerinin oluşumunda katkısı vardır. Atmosferde ayrıca toz parçacıkları ve çeşitli partiküllerin bulunduğu da bilinmektedir. Bütün bunlar bir araya geldiğinde şehir sisinin karakterini oluşturmaktadırlar (Örneğin; Londra'da oluşan şehir sisi meşhurdur.).

Sis ve görüş mesafesi

Sisin meydana gelmesi sonucu görüş mesafesi kısaltmaktadır Sisin meydana gelmesi sonucu görüş mesafesi kısaltmaktadır. Sisin çok yoğun olması günlük yaşamı olumsuz yönde etkilemekte özellikle kara, hava ve deniz ulaşımı sisten etkilenmekte, vapur ve uçak seferleri iptal edilmektedir. Çok yoğun sis nedeniyle zaman zaman kazalar meydana gelmektedir. Görüş mesafesine göre de sisler dört sınıfa ayrılabilir: I. Çok Yoğun (kuvvetli)Sis (Görüş mesafesi 50m.'ye kadar) II. Yoğun Sis (Görüş mesafesi 50m.-200m. arasında) III. Mutedil (orta) Sis (Görüş mesafesi 200m.-500m. arasında) IV. Hafif Sis (Görüş mesafesi 500m.-1000m. arasında)