4.Ünite Ruh Sağlığının Temelleri KİŞİLİK GELİŞİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER 9.Sınıf Psikoloji 4.Ünite Ruh Sağlığının Temelleri KİŞİLİK GELİŞİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER ( 21-25 / 04 / 2014 )

Her insanı, diğerlerinden farklılaştıran davranışları, duyguları ve düşünceleri bulunmaktadır. Bu farklılıklar nasıl ortaya çıkmaktadır? İnsanlar zaten doğuştan farklı mıdırlar, yoksa içinde yaşanılan çevresel etkilerle mi farklı olmaktadırlar? Yani, kişilik yapısında ve gelişiminde kalıtım mı, yoksa çevre mi etkilidir? Bu kalıtım ve çevre tartışmaları gelişimin diğer alanlarında olduğu gibi kişilik gelişiminde de söz konusudur. Aşağıda kişilik gelişiminde etkili olan kalıtımsal ve çevresel faktörler açıklanmıştır.

Kişilik, aşağıdaki öğelerden oluşan bir psikolojik kavramdır : Kişilik, aşağıdaki öğelerden oluşan bir psikolojik kavramdır : ..Bireye özel olan, onun ‘’biricik ‘’olmasını sağlayan özellikler kümesidir. ..Bireyi diğerlerinden farklı kılan ‘’ayırıcı ‘’özellikler kümesidir. ..Fiziksel ve sosyal çevreyle etkileşiminde bireye özel bir tarzdır.

KİŞİLİĞİN GELİŞMESİ Bilişsel gelişim konusunda en önemli açıklamalar Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kuramında yer alır. Kişiliğin nasıl geliştiği ise, Psikoanalitik Kuramda açıklanmıştır. Bu kurama göre; kişiliğin gelişimi 5 psikoseksüel dönemde tamamlanır.

…Belli bir psikoseksüel dönemde Hoş olmayan, yüksek şiddette travmatik bir olayla karşılaşıldığında, bebek / çocuk o döneme saplanır.Yetişkinlikteki kişiliği , saplandığı dönemin özelliklerini gösterir.

Yaşamın ilk 12 ayı : Bebek ağız ve dudaklarıyla yaptığı etkinliklerden hoşlanır. Bu nedenle herşeyi ağzına götürmek ister. .Psikoanalitik kurama göre, bu döneme saplanan bireylerde aşırı bağımlı kişilik yapısı vardır.

1-2 yaş dönemi : Bu yaşlarda çocuğun ilgisini tuvalet eğitimi kapsamındaki etkinlikler çeker. Psikoanalitik kurama göre, bu döneme saplanan bireyler, temizliğe, düzen ve tasarrufa aşırı önem verirler.

3-6 yaş dönemi : Bu dönemde çocuğun anne ve babasıyla ilişkileri ön plana geçer. Dönemin başarıyla tamamlanması için, erkek çocuğun babasıyla özdeşim kurması, kız çocuğun da annesiyle özdeşim kurması gerekmektedir. .Psikoanalitik kurama göre, bu döneme saplanan bireylerde ahlaksal sorunlar vardır. Ve otorite konumundaki kişilerle sorun yaşarlar.

7-12 yaş dönemi : Bu dönemin etkinlikleri çevreye uyum yapmada yararlı olan davranışların belirlenmesini ve başa çıkma davranışlarının oluşturulmasını içerir. Birey, hemcinsleriyle arkadaş olmayı tercih eder.

12-19 yaş dönemi : Ergenlik dönemini kapsayan bu dönemde, önceki dönemleri başarıyla geçmiş ve çatışmaları çözmüş olan birey olgunluğa adım atar.

KİŞİLİĞİN ŞEKİLLENMESİ

Önemli Olan Başkalarına Şirin Gözükmek Değildir Önemli Olan Başkalarına Şirin Gözükmek Değildir. Önemli Olan Kendini Geliştirmektir. İpek ONGUN

Kişiliğin Gelişiminde Başlıca Etkiler : 1 Kişiliğin Gelişiminde Başlıca Etkiler : 1.) Koşullama Yoluyla Öğrenme Kişiliğin oluşmasında öğrenme ilkeleri de etkili olmaktadır. Bireylerin, kimi durumlar karşısında gösterdikleri duyuşsal tepkilerin, klasik koşullanma yoluyla kazanılan öğrenme ürünleri olduğu kabul edilmektedir. Edimsel koşullanmadaysa, belli durumlara karşı gösterilen davranışların, kişiliğin bir özelliği haline gelmesi, bunların pekiştirilip pekiştirilmemesine bağlı bulunmaktadır.

2.) Aile Etkileri Bireyin yaşadığı ilk çevre olan aile, kişiliğin oluşmasında en önemli çevresel faktördür. Ailenin çocuk yetiştirme biçimleri, anne baba yokluğu, çocukların doğuş sırası, çocuğa sağlanan beslenme ve öğrenme yaşantıları, ailenin büyüklüğü, aile içerisinde eşler arasındaki ilişkiler, ailenin sosyal sınıfı gibi faktörlerin, kişiliğin oluşmasında oldukça belirleyici rolleri bulunmaktadır.

Ailenin Çocuk Yetiştirme Biçimleri: Bireylerin kişiliklerinin oluşmasında ailenin çocuk yetiştirme biçimleri oldukça etkili olmaktadır. Demokratik olan anne babalar, aile ve toplumun olduğu kadar, çocukların ihtiyaçlarını da dikkate alarak, birtakım davranışsal kurallar koyarlar. Çocuklar bu kurallara uymadığında cezalandırılırlar, ama bu cezanın neden verildiği çocuğa açıklanır ve fiziksel güç kullanılmaz. Bu anne babalar çocuklarını bağımsız, olgun ve sosyal davranışlar göstermeleri için sürekli cesaretlendirirler.

Çocuklarına bakım ve sevgiyi aşırıya kaçmadan gösterirler Çocuklarına bakım ve sevgiyi aşırıya kaçmadan gösterirler. Bu tür anne babaların çocuklarının bağımsız, kendine güvenen, öz denetimi olan, girişken, yaratıcı, araştırıcı olma özellikleri taşıdıkları belirlenmiştir. Bu çocuklar kendilerinden hoşnutturlar. Çocukların ihtiyaçlarını dikkate almaksızın ve gerekçelerini açıklamaksızın katı davranışsal kurallar koyan otoriter anne babalarsa çocuklarına bu kurallara uydukları oranda sevgi, bakım ve övgü gösterirler.

Kurallara uyulmadığındaysa fiziksel ceza söz konusudur Kurallara uyulmadığındaysa fiziksel ceza söz konusudur. Böyle anne babaların çocukları çekingen, hoşnutsuz ve endişeli olmaktadır. Kuralların olmadığı, yabancısı oldukları durumlardaysa nasıl davranacaklarını bilmedikleri için, endişelenirler ve bu tür durumlardan kaçınmaya çalışırlar. Bazı anne babalar çocuklarını çok az kontrol etme eğilimindedirler ve onlardan çok fazla olgun davranışlar beklemezler. .

Çocuklarına bazı kurallar koyarlar ama çocuklar bu kurallara uymak istemediklerinde, hemen sözlerinden dönerler ve çocuklarının isteklerini kabul ederler. İzin verici olan bu anne babaların çocukları endişeli, bağımlı, olgunlaşmamış, kendilerine güvenleri ve özdenetimleri çok az olan çocuklardır. Demokratik, otoriter ve izin verici ana baba tutumlarının yanı sıra; çocuklarıyla sıcak ilişkiler kuran, ama onları kısıtlayan ana babaların çocuklarının; bağımlı, daha az yaratıcı ve işlerini tamamlamada sebatlı olmadıkları görülmektedir.

Bu çocuklarda saldırganlık görülmemekle birlikte, fantezilerinde görülen düşmanlık, daha sonraki yıllarda pasif saldırganlık olarak kendini göstermektedir. Çocuklarına çok az sevgi gösteren ve onlara kurallar koymayan ve davranışlarını kontrol etmeyen anne baba tutumlarıysa çocukların saldırgan ve suç işlemeye eğilimli olmalarına yol açmaktadır. Ayrıca çok az sevgi verilen, çok sıkı kontrol edilen çocuklarda, kızgınlık ve düşmanlık duyguları söz konusudur.

Bu tür çocuklar ailelerinden korktukları için, bu duygularını çok fazla açığa çıkarmak yerine kendilerine yöneltirler. Sonuçta, sosyal etkileşimden korkan, kendisini güvende hissetmeyen, kaygılı, kendini cezalandıran bireyler olurlar. Görüldüğü gibi anne babaların çocuk yetiştirme biçimleri, çocukların kişiliklerinin şekillenmesini oldukça etkilemektedir.

3.) Bilişsel Koşullar Kişiliğin şekillenmesinde bilginin nasıl işlemlendiği de önemlidir. Örn; babası tarafından hatalı davranışları için sık sık azarlanan çocukta bir süre sonra bu azarların hiçbir etkisi kalmaz. Çünkü çocuk bu uyarıma alışmıştır. Çocuk bunu babasının ilgisi olarak yorumlar ve azarlanmayı arar hale gelir.

4.) Sosyal Etkiler Her kültürün kendine özgü değerleri, ahlak anlayışı ve davranış biçimleri vardır. Sosyalleşmenin ilk uygulayıcısı ..anne-baba sonra …öğretmenlerdir.

Ergenlik döneminde , akranlar sosyalleşmede rol oynar Ergenlik döneminde , akranlar sosyalleşmede rol oynar. Çok önmeli diğer bir faktör, görsel ve yazılı medyadır. Bu nedenle,izlenecek filmler, okunacak kitaplar dikkatle seçilmelidir. Değerli eserlere zaman ayırmak kişilik gelişiminde önemlidir.

5.) Yetenekler İnsanların yetenekleri kişiliklerinin bir parçası, kişiliğin şekillenmesinde önemli bir etmendir. ..Bireyin zeka düzeyi ve türü ,davranışlarının önemli belirleyicisidir. ..Donuk zekaya sahip bireyler tutarlılığı sever.

Örnek Türk kültürü bireylerden misafirperver olmalarını beklemektedir Örnek Türk kültürü bireylerden misafirperver olmalarını beklemektedir. Aynı zamanda, farklı bir ülkeye eğitim almaya gidip uzun bir süre kalanların kişiliklerinde, içinde yaşadıkları kültürün etkisiyle, değişiklikler meydana gelmektedir. Bireyler, gelişim süreci içerisinde, kültürün beklediği şekillerde davranmayı öğrenir.

Bir kadın ya da erkek olarak cinsiyetlerine özgü davranış kalıplarını kazanırlar. Aynı zamanda, toplumsal statü ve rollerimiz de içinde yaşadığımız kültür tarafından belirlenmektedir.

Örnek Bir babadan, anneden, öğretmenden, yöneticiden, işçiden, politikacıdan ya da doktordan farklı davranışlar beklenmektedir. Kültürel kurallar ve değerler, çocuk eğitimiyle aile içindeki ilişkilerin, nasıl olacağını da belirlemektedir. Bireyin toplumsallaşma süreci içerisinde kültür, kişinin sahip olacağı birçok kişilik özelliğini belirlemektedir.

HAZIRLAYAN HARİKA ATA