TÜRK EDEBİYATI DERSİ PERFORMANS ÖDEVİ «Benim ayrı odam olduğu gibi, yazı masam, kitap dolabım bile var idi.» Fatma ALİYE Hazırlayan: Enes PALA

FATMA ALİYE

Tam adı Fatma Aliye Topuz’dur. 1862 yılında İstanbul’da doğmuştur Tam adı Fatma Aliye Topuz’dur. 1862 yılında İstanbul’da doğmuştur. Ahmet Cevdet Paşa’nın kızıdır. Fransızcayı ileri düzeyde öğrenmiştir. 17 yaşında iken ünlü Plevne kahramanı Gazi Osman Paşa’nın yeğeni Faik Bey ile evlendi. 27 yaşına kadar kocasından gizli ancak kitap okuyabiliyordu. Fakat eşinin tutumunun değişmesinden sonra onun izni ile tercümeler yapmaya başladı. Aynı zamanda Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nin (Kızılay) ilk kadın üyesidir.

Literatürlerde ilk Türk Kadın Romancının Fatma Aliye Hanım olduğu kabul edilir. Fakat 1877 yılında Zafer hanım ilk ve tek romanını yazmış fakat başka roman türünde eseri olmadığından bu unvanı Fatma Aliye almıştır. Tıpkı ilk Türk romanı olan Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat'ın yazarı Şemsettin Sami' nin başka romanı olmadığından, Ahmet Mithat Efendi'nin ilk Türk romancısı sayılması gibi. Tıpkı bu örnekteki gibi cumhuriyet döneminde birçok kadın bazı ilkleri gerçekleştirmiştir.

CUMHURİYET’İN İLKLERİNİ GERÇEKLEŞTİREN KADINLAR İlk Kadın Tiyatro oyuncu – Afife Jale İlk Kadın Profesör - Prof. Dr. Fazıla Şevket Giz İlk Kadın Büyükelçi - Filiz Dinçmen İlk Kadın Fotoğrafçı - Semiha Es İlk Kadın Hakim - Suat Berk İlk Kadın Romancı - Fatma Aliye İlk Kadın Heykeltraş - Sabiha Bengütaş İlk Kadın Jet Pilotu - Leman Altınçekiç İlk Kadın Pilot - Sabiha Gökçen İlk Kadın Bakan - Prof. Dr. Türkan Akyol İlk Kadın Başbakan - Tansu Çiller

Fatma Aliye Hanım, muhafazakar, yeniliklere kapalı “Asr-ı saadeti” yaşamak isteyen, Mustafa Kemal’in yaptığı yenilikleri bir türlü benimsememiş tutucu bir kadındı. Bunun nedeni ise evden kaçan kızının Katolik bir rahibe olmasıdır. Fatma Aliye Hanım bu olay sonucunda büyük bir travma geçirerek İslam’a daha da çok bağlanmıştır. Bunun sonucunda ise tesettüre ilgisi başlamıştır. Hatta kadınların tesettürleriyle ilgili şunları söylüyor: "...İşte bu tuvaletin üzerine ziynetten ari ve bolca bir şey giyilir ve saçlar da bir baş örtüsüyle örtülürse şeriata muvafık surette tesettür edilmiş olur."

Eserlerinde "Mütercime-i Meram" takma adını kullanmıştır Eserlerinde "Mütercime-i Meram" takma adını kullanmıştır. Romanlarında çoğunlukla duygusal temaları işleyen Fatma Aliye, 1892 yılında "Muhadarat" isimli ilk romanını yayınlamıştır. Tanzimat döneminde yaşayan yazar, eserlerinde çoğunlukla kadının toplumdaki yeri, aile içindeki ve evlilikteki konumu ve kadın eğitiminin önemi gibi konuları işleyerek kadın haklarını o dönemde savunmuştur.

FATMA ALİYE’NİN ROMANLARINDA KADIN SORUNU Fatma Aliye Hanım, dönemin farklı dergi ve gazetelerinde yayımladığı yaklaşık kırk kadar makalesinde, romanlarında açıkça ya da satır aralarında değindiği sorunları biraz daha baskın dile getirir. Konular çeşitlilik gösterse de yine daha çok kadın, kadının eğitimi, kadının toplumda ve ailedeki rolü üzerinde yoğunlaşmıştır. Fatma Aliye Hanım, toplumsal terbiye, gençlik ve gençliğin eğitimi, insaniyet, ilim gibi konulara bütüncül bir şekilde yaklaşmıştır. Örneğin gençlikten bahsettiği yazıda, ileride birer anne olarak çocuk yetiştirecek olan genç kızların eğitimi üzerinde durmuş ve tavsiyelerde bulunmuştur.

"(…) Kız evlatlardan öyle valideler yetişmelidir ki, hem oğullara ilk mektep vazifesini ifa etsin, hem de oğul delikanlı olup da mekatibi âliyeye gidince hanesindeki validesini kendisine yabancı bulup da onu beğenmemezlik etmesin. Bu vechile kadınlığı hakir görmesin. (…) (Fatma Aliye Hanım Evrakı, Atatürk Kitaplığı, 9/1 sıra numaralı belge)

Hakkında Yazılanlar Hüseyin Aykol, Aykırı Kadınlar -Osmanlı'dan Günümüze Devrimci Kadın Portreleri, Ankara, 2012. Fatma Aliye Bir Osmanlı Kadın Yazarın Doğuşu; Ahmet Midhat, Sel Yayıncılık, 1994. Fatma Karabıyık Barbarosoğlu, Fatma Aliye: Uzak Ülke, İstanbul, 2007. Firdevs Canbaz, Fatma Aliye Hanım'ın Romanlarında Kadın Sorunu, Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Bölümü, Ankara, 2005 Behçet Necatigil, "1892'de Çıkan 'Muhâdarât'ı Batıda da Tanınan İlk Kadın Romancımız: Fatma Aliye Hanım. Milliyet Sanat Dergisi Mübeccel Kızıltan, "Gizli Bir Öykünün Peşinde", Toplumsal Tarih 3, No.16, 1998, s. 21. Bahriye Çeri, "Bir Kadın ve Ahmet Mithat Efendi".Tarih ve Toplum

Kaynakça Fatma Aliye, Mahmut Esat. Taaddüd-i Zevcât Zeyl. Konstantiniyye: Tahir Bey Matbaası, 1899. “Nisvân-ı İslâm ve Bir Fransız Muharriri”. Hanımlara Mahsus Gazete 91. 1896: 5-6. Muhâdarât. Yayına hazırlayan H. Emel Aşa. İstanbul: Enderun Kitabevi, 1996. http://blog.milliyet.com.tr/nomansland http://www.istanbulkadinmuzesi.org/