AKRAN BASKISI

ERGENLİK Çocukluktan yetişkinliğe geçiş dönemi olan ergenlik oldukça sancılı bir dönemdir. Bu dönemde birey arkadaşlarıyla daha fazla vakit geçirmek ister. Çünkü akranlarının kendisini ailesinden daha iyi anladığını düşünürler. Gençler sürekli içinde bulunduğu bu arkadaş ortamını hayatlarının bir parçası olarak görürler ve diğer üyelere benzemeye çalışırlar.

Ergenlik döneminin bazı tipik özellikleri vardır Ergenlik döneminin bazı tipik özellikleri vardır. Bunlar bir gruba ait olma, aileden bağımsız olma, kabul görme, sosyal onay vb gibi özelliklerdir. Birey bu özelliklerinin kolaylıkla ortaya koyabilme imkanını akran grubunda bulur. Böylece grubun kontrolüne girme kolaylaşır. Ergenler için arkadaşlıklarını sürdürmek ve gruba ait hissetmelerine yardımcı olacak davranışlarda bulunmak çok normaldir. Ergenlik boyunca arkadaşların etkisi ve önemi artar ve bu etki aileyi mutlu etmekten daha önemli bir duruma gelir.

Bu durum çocuklarının hayatında söz sahibi olan aileler için zor olabilir, fakat nasıl bir insan olmayı istediklerine karar vermek için bu süreci yaşamaları gereklidir. Bu süreç sonlandığında ailelerinin onlara verdikleri değerler kalıcı olanlardır. Bu arada akran grubu hangi tarzı benimsemişse onu benimseyeceklerdir (giyim, görüntü ve düşünceler anlamında).

Gençler genellikle kendi aralarında akran baskısı ve bu baskının yarattığı ekstra stres hakkında konuşurlar. Bir çok genç için akranlarından farklı olmak, ya da onların önünde utandırılmak kadar kötü bir şey yoktur. Farklı olmamak için yaptıkları seçimler giydikleri kıyafetten daha önemli bir durum olabilir, siz izin vermediğiniz halde dövme yaptırmak gibi.

BİR GRUBA DAHİL OLMAK NEDEN ÖNEMLİDİR Gençler ailelerinden ayrışmaya başlarlar, fakat hala neye inandıkları ve nerede durdukları konusunda bir belirsizlik yaşamaktadırlar. Yeni değer ve tutumlara ihtiyaçları vardır, bu yüzden akran grupları ailelerine karşı bir alternatiftir. Gençler gruplar içinde çok zaman geçirirler . Okulda, spor yaparken veya boş zamanlarında yaptıkları aktiviteler sırasında. Bu yüzden grubun değerleri ve davranışları onlar üzerinde çok etkili olabilir. Yetişkin olma sürecinde gençler cinsel davranışları, uyuşturucu ve alkolü deneyebilirler. Birisi yeni bir şey denediğinde kılavuzluk için akranlarına bakarlar.

AKRAN BASKISI Bireyin, içinde bulunduğu grupta bir davranışı yapmak için zorlanması ya da cesaretlendirilmesine akran baskısı denir. Akran baskısı genellikle, bireylerin ortak yaşantıları ve değerleri paylaştıklarında ya da bireyin bir şeyi istekli veya isteksiz olarak kabul etmeye başladığında ortaya çıkar. Akran baskısına boyun eğme ve uyma bireyin yaşamını ve gelecekteki davranışlarını olumsuz etkiler.

AKRAN BASKISI Bazen akran gruplarının etkileri okul yaşantısı için belirleyici bir faktör olabilmektedir. Gençler çoğu zaman akran grubunun içinde bir kimlik ve statü kazanabilmek için akran grubuna boyun eğdiğinde akran baskısına direnç göstermesi zor olabilir. Bu durumda okullarda gençler öğretmen otoritesine baş kaldırmak, grup kurallarına uymak, okulu asmak gibi davranışlarda bulunabilir. Çünkü akranlarından farklı olmak onlar için bir dışlanma ve utanç kaynağıdır.

AKRAN BASKISININ BİREYİN YAŞAMINA ETKİSİ Ergenlik döneminde akran baskısına boyun eğme ile beraber birey uzun ve kısa dönemde psikolojik sağlığını ve sosyal yaşamını etkileyecek farklı riskli davranışlarda bulunabilmektedir. Bu davranışlar ilk ergenlik döneminde son ergenlik dönemine göre daha sık yaşanmaktadır.

RİSK ALMA DAVRANIŞLARI Akran baskısı arttıkça risk alma düzeyi de artar. Risk alma davranışları 4 grupta incelenebilir. Trafik ile ilgili risk alma Cinsellik ile ilgili risk alma Tehlikeli sporlar ile ilgili risk alma Kesici ve delici alet taşıma, kavgaya karışma, intihar gibi bireylere zarar verme ile ilgili risk alma

RİSK ALMA DAVRANIŞLARI Sigara içme Alkol kullanma Okuldan kaçma, derslere önem vermeme Akademik performansta düşüş Ders dışı aktivitelere daha fazla zaman ayırma Hırsızlık Çetelere karışma

AKRAN BASKISI VE OKUL TÜRLERİ Akran baskısını uygulama düzeyi okullara göre anlamlı farklılıklar gösterebilir. Şu şekilde bir baskı sıralaması yapabiliriz: Endüstri meslek liseleri Genel liseler Kız meslek liseleri

AKRAN BASKISI VE CİNSİYET Okul türüne bakılmaksızın akran baskısına en fazla uğrayanlar erkeklerdir. Kızlar erkeklerden daha az akran baskısına maruz kalırlar. Erkekler arasında güç yarışı, kendini kanıtlama gibi durumlar olduğundan en çok baskı yapan ve baskıya maruz kalan grup erkeklerdir.

Akran baskısına uğrama düzeyi yüksek olan bir bireyin özsaygı düzeyinin düşük olduğu yapılan araştırmalarca kanıtlanmıştır.

AKRAN BASKISINA BÜTÜN ERGENLER AYNI TEPKİYİ VERMEZLER 11-14 yaşları arasında olan bireyler daha büyük ergenlerden daha çok etkilenirler. Bireysel farklılıklar da bu etkinin nasıl yaşandığında önemli bir faktördür. Bazı ergenler diğerlerinden daha bağımsızlardır ve bu baskıyla daha kolay baş edebilirler. Araştırmalara göre evden daha az destek alan çocuklar, akran baskısından daha çok etkilenmektedirler.

AKRAN BASKISININ OLUMSUZ ETKİLERİNDEN KORUNMAK İÇİN NE YAPMALIYIZ? Sizi suça ve olumsuz davranışlara iten arkadaş ortamından uzak durun Yaşadığınız olumlu ya da olumsuz durumları ailenizle paylaşmaktan çekinmeyin Arkadaş grubunuzdan herhangi bir baskı ya da zorlama görüyorsanız ailenize veya öğretmenlerinize mutlaka durumu anlatın Zamanınızı boşa harcamayın. Derslerinize, spora, eğlenceye ve yararlı etkinliklere mutlaka zaman ayırın

AKRAN BASKISININ OLUMSUZ ETKİLERİNDEN KORUNMAK İÇİN NE YAPMALIYIZ? Yapacağınız her davranışın sonuçlarını ve bu sonuçlardan kimin zarar göreceğini mutlaka düşünün Çevrenizdekiler istiyor diye bir davranışa sürüklenmeyin. Ailenizin ve sizin zarar göreceği davranışlardan kaçının Okulunuz, aileniz ve geleceğiniz ile ilgili olumlu düşünceler taşıyın.

AİLE DESTEĞİ Ebeveynler olarak çocuğunuza negatif akran baskısıyla baş etme yollarını öğretebilirsiniz. Çocuğunuzu her zaman seveceğinizi, onun başarılarıyla gurur duyduğunuzu ona göstermekle başlayabilirsiniz. Ödev yapma, eve zamanında gelme, hayır diyebilme konularında kendi kararlarını vermesine yardımcı olmak, karar verme becerilerini geliştirmesine yardımcı olacaktır.

OKUL TEMELLİ ÖNLEME ÇALIŞMALARI Okullarda akran baskısıyla baş etmede öğretmenlere, yöneticilere ve psikolojik danışmalara önemli görevler düşmektedir. Akran baskısı, zorbalık ve şiddet ile ilgili önleyici rehberlik hizmetleri yürütülmelidir. Etkili davranmayı öğretecek becerileri odaklanılmalıdır. Bunlar; sözel olan ve olmayan kendini ortaya koyma becerileridir.

SÖZEL OLARAK KENDİNİ ORTAYA KOYMA BECERİLERİ Reddetme Becerileri: Bireyin yapmak istemediği bir durumla ilgili istek ve ricaları nasıl kabul etmeyeceğini öğretmektir. Hayır Diyebilme: Burada bireyin rica ya da isteğe vereceği cevabı belirlemesi daha sonra da neden bu cevabı verdiğini açıklaması önemlidir.

SÖZEL OLARAK KENDİNİ ORTAYA KOYMA BECERİLERİ Ricada Bulunmak ve Hakkını Aramak: Bireyin değişmesi gereken durumu veya sorunu belirleyerek konu ile ilgili düşüncesini belirtmesi Öğrencilerin sorunu düzeltmek veya değiştirmek için ricada bulunmasını belirtmesi.

SÖZEL OLMAYAN KENDİNİ ORTAYA KOYMA BECERİLERİ Ses tonu: Kişinin sesi ne alçak ne de yüksek bir ses tonuyla olmalıdır. Orta şiddet bir ses tonu ile kibar ve otoriter bir şeklide konuşun. Konuşmanın hızı ve akışı: Düzgün, açık ve diğer kişilerin rahat olarak anlayacağı bir şekilde konuşun. Göz kontağı: Konuştuğunuz kişinin doğrudan gözlerinin içine bakarak konuşun.

SÖZEL OLMAYAN KENDİNİ ORTAYA KOYMA BECERİLERİ Yüz ifadesi: Konuştuğunuz konuya önem veren ciddi bir yüz ifadesi yanında diğer kişilere güven veren kibarlığınızı ve sakinliğinizi koruyun. Vücut pozisyonu: Konuştuğunuz kişiye doğru yüz yüze bakacak şekilde dönün ve vücudunuzun dik olmasına özen gösterin. Uzaklık: Kişilerle konuşurken uygun bir uzaklıkta durunuz. 1 metrelik uzaklık uygun bir uzaklık sayılabilir.

TEMEL ÖNLEME ÇALIŞMALARI Etkili davranmayı öğretecek becerilerin bireylere aktarılması Risk içeren gruplara odaklaşma önemlidir. Bu gruplara çatışma çözme, akran arabuluculuğu, sosyal problem çözme ve akran yüzleşmesi eğitimleri verilebilir. Dışa yönelik, ciddi, açık, kızgınlık, saldırganlık davranışları gösteren hedef öğrencilere saldırganlık yerine konabilecek davranışların neler olacağına dair eğitim ve öfke ile başa çıkma eğitimleri verilebilir.

HACI LÜTFİYE ŞİRECİ REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ AYŞE ÖĞÜT PSİKOLOJİK DANIŞMAN GAZİANTEP, 2014