DİZEL MOTORLARINA GİRİŞ MOTORLARIN TANIMI VE TARİHÇESİ

Yakıtın kimyasal enerjisini önce ısı ve ışık enerjisine sonra da mekanik enerjiye çeviren sistemlere motor denir.

Dizel motorunun kömürle çalışan ilk örneğini 1892 yılında Dr Dizel motorunun kömürle çalışan ilk örneğini 1892 yılında Dr. Rudolf Diesel yapmıştır. Bugünkü anlamda ilk dizel motoru 1892-98 yıllarında MAN tarafından üretilmiştir.

DİZEL MOTORLARININ TERCİH EDİLME NEDENLERİ Dizel motorlarının endüstride bir çok alanlara yayılması, belirli üstünlükleri nedeni ile olmuştur. Bu üstünlüklerden başlıcaları şunlardır;

a ) Yakıt Sarfiyatı b) Yakıtın Ucuzluğu c) Verim d) Eksoz Gazlarının Durumu e) Motor Ömrü Uzun f) Motor Gücü Yüksek g) Yangın Tehlikesi

DİZEL MOTORLARININ TERCİH EDİLMEME NEDENLERİ a ) İlk alış fiyatları yüksek b ) Gürültülü ve sarsıntılı çalışma c ) Düşük devir d ) Ağırdır ve çok yer kaplar e ) Yakıt sistemleri çok hassastır

DİZEL MOTORLARININ SINIFLANDIRILMASI

1- Silindir birleştirme şekillerine göre 2- Supap mekanizması çalışma şekline göre 3- Zamanlara göre 4- Çevrimlerine göre 5- Yakıtlara göre 6- Soğutma sistemlerine göre

Silindir birleştirme şekillerine göre 1- Sıra tipi 2- V tipi 3- Boksör tipi 4- Yıldız tipi 5- Wankel tipi

Supap mekanizmasına göre İ tipi: Emme ve eksoz subapları silindir kapağındadır.

L tipi: Emme ve eksoz subapları silindir bloğundadır F tipi: Emme subapları silindir kapağında, eksoz subapları silindir bloğundadır.

Zamanlara göre 2 zamanlı motorlar 4 zamanlı motorlar

Çevrimlerine göre 1- Otto çevrimi 2- Dizel çevrimi

Yakıtlara göre 1- Benzinli motorlar 2- Dizel motorları 3- LPG motorları

Soğutma sistemlerine göre Hava soğutmalı Sıvı soğutmalı

DİZEL MOTOR PARÇALARI

SİLİNDİR BLOKLARI Pistonlara yataklık yapar. Motoru tamamlayan bir çok iç ve dış parçayı üzerinde bulundurur. Malzeme olarak dökme demir kullanılır ayrıca dayanımı ve sertliği arttırmak için içerisine nikel, krom ve silisyum gibi katıklar katılır.

SİLİNDİR KAPAKLARI Silindirlerin üst tarafını kapatan Yanma odalarını oluşturan Bazı dış parçalara yataklık yapan motor elemanıdır. Malzeme olarak dökme demir ve alüminyum alaşım kullanılır ayrıca dayanımı ve sertliği arttırmak için içerisine nikel, krom ve silisyum gibi katıklar katılır.

SİLİNDİR KAPAK CONTALARI Blok ile silindir kapağı arasındaki sızdırmazlığı sağlamak için kullanılan motor elemanıdır.

SİLİNDİR GÖMLEKLERİ Motor tamir ve yenileştirilmesine büyük avantaj sağlayan silindir gömlekleri iki tiptir;

a) Kuru tip silindir gömlekleri Yuvalarına sıkı geçirilen ince cıdarlı çelik veya dökme demirden üretilen gömleklerdir.

b) Islak tip silindir gömlekleri Üstten ve alttan silindir bloğundaki yuvasına oturan, dış cıdarı devamlı soğutma sıvısı ile temas halinde olan gömleklerdir.

PİSTONLAR Silindir içinde iki ölü nokta arasında hareket ederek zamanları meydana getirir. Genellikle gri dökme demirden, yumuşak dökme çelikten, alüminyum alaşımdan veya krom nikelli çelikten imal edilirler.

BİYEL KOLLARI Pistondan aldığı yanmış gaz basıncını (düz hareket), krank miline (dairesel hareket) iletir. Biyel kolları genellikle çelik alaşımlarından presle dövülerek yapılır.

PİSTON PİMLERİ Piston ile biyel kolunu birbirine mafsallı olarak bağlayan motor elemanıdır. Büyük basınç altında çalıştığı için, basınca ve aşınmaya dayanıklı çelik alaşımlarından imal edilirler. Takılış şekilleri; a ) Pistonda sabit, biyelde serbest b ) Biyelde sabit, pistonda serbest c ) Biyel ve pistonda serbest

SEGMANLAR Pistonla silindir arasında sızdırmazlık sağlar Silindir cidarında ince bir yağ filmi oluşturur Pistonun soğutulmasına yardımcı olur

1) Kompresyon segmanları 2) Yağ segmanları

MOTOR YATAKLARI Hareketli parçalar üzerindeki yükleri taşıyan parçalara yatak denir. Sürtünme sonucunda iki metalden biri aşınacaktır, bu durumda yatağın malzemesi daha yumuşak olmalıdır. Dizel motorlarında bronz yatak (bakır-kurşun, bakır-kalay) ve alüminyum yatak (alüminyum, kurşun ve kalay alaşımları) en çok kullanılan yatak malzemelerindendir.

GEZİNTİ YATAKLARI

KRANK MİLİ Doğrusal hareketi dairesel harekete çevirir. Özel çelik alaşımlarından dövülerek veya dökülerek imal edilirler. Isıl işlemlerle yüzey sertleştirmesi yapılır.

EKSANTRİK MİLLERİ Subapları zamanında açar Piston kursu boyunca açık tutar Yaylar yardımı ile kapatır Isıl işlemlerle yüzey sertleştirmesi yapılır.

SUBAPLAR Emme subapı üzerinden taze havanın giriş başlangıcı ve giriş sonunu, Eksoz subapı üzerinden yanmış gazların çıkış başlangıcını ve çıkış sonunu, Sıkıştırma ve iş zamanlarında da sızdırmazlığı sağlamaktadırlar. Sıcağa, basınca ve korozyona dayanıklı olmaları için krom-nikelli çelikten yapılırlar.

SUBAP KLAVUZLARI Subaplara yataklık yapan parçalardır. Genellikle grafitli dökme demirden yapılırlar.

ÇEŞİTLİ SUBAP KLAVUZLARI

ÇEŞİTLİ SUBAP BAGALARI

SUBAP YAYLARI Eksantrik mili vasıtası ile açılan subapları kapatır. Genellikle yay çeliklerinden helezon şeklinde sarılarak yapılırlar. Nikelaj veya kromaj yapılarak pas ve korozyona karşı korunurlar.

SUBAP İTİCİLERİ Eksantrik milinin hareketini subaplara iletir. Genellikle krom-nikelli çelikten yapılırlar ve yüzey sertleştirme işlemlerine tabii tutulurlar.

MANİFOLDLAR Silindir kapağına veya silindir bloğuna bağlanan boru sistemleridir. Genellikle dökme demir veya alüminyum alaşımlardan imal edilirler.

TİTREŞİM DAMPERİ Krank milinin burulmasından meydana gelen titreşimleri önlemek için kullanılan motor elemanıdır. Kauçuk burçlardan oluşturulmuştur.

KARTER Motorun alt tarafını kapatarak, hareketli parçaları dış etkilerden korur. Motor yağını dinlendirir ve soğutur depoluk eder . Genellikle çelik saclardan pres edilir, dökme demirden veya alüminyum alaşımdan dökülerek yapılırlar.

VOLAN Volanlar genellikle grafitli dökme demirden, üzerindeki dişli ise çelikten imal edilir.