İŞLETİM SİSTEMİ

İşletim Sistemi; kullanıcılar ve bilgisayar sistemini oluşturan tüm donanım ve yazılımlar arasındaki yorumlayıcı ve düzenleyicidir. Tüm masaüstü bilgisayarlarında işletim sistemi vardır. Bunlardan en bilinenleri Windows grubu (Windows 95, 98, 2000, NT, XP) Linux grubu (Linux, BSD Unix) ve Macintosh işletim sistemleridir.

İŞLETİM SİSTEMİ TÜRLERİ Kontrol ettikleri bilgisayar türlerine ve destekledikleri uygulama türlerine göre işletim sistemleri genel olarak 4 sınıfta toplanmaktadır: Gerçek zamanlı işletim sistemleri Tek Kullanıcı-Tek Görev Tek Kullanıcı-Çoklu Görev Çoklu Kullanıcı

Gerçek zamanlı işletim sistemleri Herhangi bir işlem gerçekleştiğinde bunun her defasında aynı sürede yapılmasını sağlamak üzere bilgisayar kaynaklarını yönetmektedir. Sistem kaynakları bazen uygun, bazen de meşgul olabilir. Her iki durumda da belirli parçaların standart bir şekilde işlemesi veya hareket etmesi gerekmektedir. Kullanıcı arayüzü kapasitesi oldukça sınırlıdır. Örn: Endüstriyel sistemlerin kontrolünde kullanılır.

Tek kullanıcı – Tek Görev Tek bir kullanıcının her defasında tek bir işi yapabilmesine yönelik olarak tasarlanmış işletim sistemleridir. Örn: Avuç içi bilgisayarların işletim sistemleri

Tek kullanıcı – Çoklu Görev Tek bir kullanıcının aynı anda birçok işi yerine getirebildiği işletim sistemleridir. Bir taraftan MS Word’de yazı yazarken, bir taraftan internetten bir dosya indirebilir, başka bir dosyanın çıktısını alabilirsiniz. Örn:Kullandığımız masaüstü ya da dizüstü bilgisayar sistemlerinin işletim sistemleri Windows, Macintosh ...

Çoklu Kullanıcı Farklı birçok kullanıcının, bilgisayarın kaynaklarından aynı anda yararlanmasına olanak tanır. Örn:Unix, MVS (Multiple Virtual Storage)

İŞLETİM SİSTEMLERİNİN TEMEL İŞLEVLERİ 1. İşlemci, bellek, disk alanı vb. gibi bilgisayar sisteminin donanım ve yazılım kaynaklarını yönetmek 2. Uygulamalarla donanım arasındaki iletişimi kurup düzenlemek ve bunu belirli, tutarlı bir şekilde devam ettirmektir.

Bellek ve Saklama Yönetimi İşletim sistemi, bilgisayarın belleğini yönettiğinde iki temel görevi yerine getirir. 1. Her işlemin görevini yerine getirebilmesi için yeterli oranda bellekten yararlanması ve bu sırada işlemlerin birbirlerini engellememesi 2. Sistem içindeki farklı bellek türlerinin uygun bir şekilde kullanılması

Hızlarına göre farklılaşan bellek türleri Yüksek Hızlı Önbellek Diğerlerine göre daha hızlı, daha küçük birimlerle ifade edilen ve hızlı bağlantılarla merkezi işlem biriminin kullanımına yönelik olan bellek türüdür. Önbellek kontrolünü sağlayan mekanizmalar, merkezi işlem biriminin bir sonraki adımda hangi tür veriye ihtiyacı olacağını kestirerek, bunları ana bellekten yüksek hızlı ön belleğe çekerler.

Ana bellek Bilgisayar sistemindeki temel bellektir. İkincil ya da sanal bellek İşletim sisteminin kontrolü altında sanal RAM olarak çalışan, uygulama ve verilerin daha sonra kullanılmak üzere saklanmasını sağlayan manyetik saklama ortamlarına verilen isimdir.

İşletim sistemi, farklı bellek türleri sayesinde değişik işlemlerin gereksinimlerini dengeler ve verilerin mevcut bellekler arasında düzenli akışını sağlar.

Kullanıcı Ara Yüzü Bilgisayar ve kullanıcı arasındaki etkileşimin yapısını oluşturmaktadır. Geçmişte kullanılan metin tabanlı kullanıcı arayüzler yerini günümüzde artık grafik tabanlı arayüzlere bırakmıştır. Örn: Macintosh ve Windows işletim sistemleri grafik tabanlı arayüzlere sahiptir.

Sürücü, Dosya ve Klasörler Dosya: Bilgisayar sisteminde verilerin ve programların bulunduğu bilgi kümeleridir. Hangi yardımcı bellekte olursa olsun tüm dosyalar ikili sayı sistemi kullanılarak oluşturulur.

Bir bilgisayar sisteminde değişik dosya türleri bulunabilir. Bunlar; Başlangıç dosyaları Sistem dosyaları Uygulama programlarını çalıştıran dosyalar Veri dosyaları Kullanıcı dosyaları olarak sıralanabilir.

Dosyaların bazı özellikleri şu şekildedir : Dosya adı Dosyanın konumu Dosyanın uzunluğu Dosyanın uzantısı

Dosyaların uzantıları, dosya adlarından sonra eklenen bir nokta işaretinden sonra gelir ve üç karakterden oluşur. Bu uzantı dosyanın türü ve içeriği konusunda hem işletim sistemine, hem de kullanıcıya bilgi verir.

Örn: .exe bir uygulamayı çalıştıran dosya uzantısıdır .txt not defteri programının uzantısı .doc (word) .xls (Excel) .ppt (Powerpoint) .bmp (Paint)

Klasör: Birbiri ilişkili dosyaların, ya da alt klasörlerin yerleştirildiği yapılardır. Sürücü: Bilgisayarda bulunan veri ve program dosyalarının saklandığı sabit disk, disket ve CD-ROM ortamlarıdır. C: Disk sürücü D: 2.disk sürücü A: Disket sürücü E: CD-ROM sürücü

Bilgisayardaki dosya yapısı bir kitaplığa benzetilebilir Bilgisayardaki dosya yapısı bir kitaplığa benzetilebilir. Sürücüler kitaplığın farklı işlevleri olan temel bölümleri gibidir. Dosyalar ve veriler klasör yapılarında bulunur. Sabit sürücülü sistemlerde ana klasör C: sürücüsüdür. Ana klasörün altında yer alan alt klasörler ise kitaplığın rafları gibidir. Alt klasörlerin alt klasörleri de kitaplıkta yer alan klasörlere benzetilebilir. Klasör içindeki belge ve raporlara karşılık bilgisayar sistemindeki dosyalar düşünülmelidir.

İŞLETİM SİSTEMİNİ KULLANMA Masaüstü: Programların çalıştırıldığı, kısayolların, belgelerin ve diğer nesnelerin depolandığı yerdir. İşletim sisteminin kurulumu sırasında otomatik olarak oluşturulan masaüstü simgeleri (nesneler ); Bilgisayarım, Belgelerim, Ağ Bağlantılarım, Geri Dönüşüm Kutusu, Internet Explorer nesneleridir.

Araç Çubukları

Masaüstünün en alt satır görev çubuğudur. Bilgisayarım nesnesine ilişkin pencere içinde sürücüler, dosya ve klasörler görüntülenir. Bunlardan denetim masası, sistemi özelleştirme ve yapılandırmaya yardımcı olan iletişim kutuları ve klasörleri içeren simgeler içerir.

Belgelerim nesnesi; sistemdeki her kullanıcı için otomatik oluşturulan özel bir klasördür. Birçok uygulamanın belgeleri kaydetmek için kullanacağı varsayılan konum olarak tasarlanmıştır.

Masaüstü sağ tıklandığı zaman oluşan mönü

Kısayol farklı program veya uygulamayı masaüstünden çalıştırmak üzere oluşturulan nesnelerdir.

Başlat düğmesi ve Başlat mönüsü

Pencere Öğeleri... Pencereler Arasında Gezinme (Etkin Pencere) Gezgin... Programları Çalıştırmak, Belgeleri Açmak ve Özelliklerini İncelemek... Klasör, Dosya ve Kısayolları Taşımak veya Kopyalamak... Klasör ve Dosya Gruplarını Taşımak veya Kopyalamak

Klasör, Dosya ve Kısayolları Silmek... Geri Dönüşüm Kutusu... Yeni Program Eklemek Kaldırmak... Yazdırmak... Yazı Tiplerini Yüklemek ve Kullanmak...