ORTAÖĞRETİM 9. SINIF KİMYA 3. ÜNİTE: KİMYASAL DEĞİŞİMLER

ÜNİTENİN KONU BAŞLIKLARI 1. REAKSİYON NEDİR? 2. REAKSİYON TİPLERİ 3. POLİMERLEŞME VE HİDROLİZ

1. REAKSİYON NEDİR?

KİMYASAL TEPKİMELERDE DEĞİŞMEYEN ÖZELLİKLER Toplam atom sayısı ve cinsi Toplam kütle Toplam proton sayısı Toplam nötron sayısı Toplam elektron sayısı Çekirdek yapısı Toplam yük

KİMYASAL TEPKİMELERDE DEĞİŞEBİLEN ÖZELLİKLER Mol sayısı Molekül sayısı Tanecik sayısı Kat sayı Madde sayısı (çeşidi) Taneciğin elektron sayısı Hacim ve basınç (gazlar için)

KİMYASAL TEPKİMELERDE DEĞİŞEN ÖZELLİKLER Fiziksel ve kimyasal özellikler

DENKLEM KAT SAYILARININ YORUMU Denklem kat sayıları; Maddelerin tanecik sayısını Molünü Madde gaz ise hacmini ve basıncını oranlamamıza yardımcı olur.

BASİT DENKLEM DENKLEŞTİRME En kalabalık taneciğin başına 1 yazılarak denkleştirmeye başlanır. Bileşiklerin ve atomal hâldeki elementlerin başına kesirli sayı yazılamaz.

KİMYASAL REAKSİYON YERİNE KİMYASAL TEPKİME DENEBİLİR Mİ? Kimyasal tepkime ile kimyasal reaksiyon eş anlamlıdır. Eskiden kimyasal reaksiyon denirdi, bir ara kimyasal tepkime tabiri kullanıldı, günümüzde yine kimyasal reaksiyon deniyor.

Türkçemizde reaksiyon, tepki göstermek demektir Türkçemizde reaksiyon, tepki göstermek demektir. Bu nedenle de reaksiyon ile tepki göstermek aynı anlama gelir. Türkçede aynı anlamı taşıyor diye kimyasal reaksiyon sözcüğünden tepki göstermek, karşı koymak gibi anlamlar çıkarılmamalıdır. Anlamı başkadır. Kimyadaki reaksiyon, batı dillerinden Türkçemize geçtiğinden batı dillerindeki anlamını taşımaktadır. Bu anlam şöyledir:

“Re”, yeniden demektir. Reaksiyon, yeniden aksiyon manasınadır. “Reaksiyondan önce de aksiyon vardı. Reaksiyondan sonra da aksiyon var.” demektir. Kimyasal reaksiyona, kimyasal tepkime dediğimizde; bütün bu anlamları aklımıza getirmeliyiz. Sonra söyleyebiliriz.

REAKSİYON ÇEŞİTLERİ KİMYASAL REAKSİYON FİZİKSEL REAKSİYON NÜKLEER REAKSİYON

DOĞAL KİMYASAL REAKSİYONLARDA GEREKLİ ŞARTLAR Tepkimenin ekzotermik olması Birleşme kabiliyeti olması Eşik enerjisini aşabilecek gerekli aktivasyon enerjisine sahip olması Birleşecek maddelerin yeterli olması Uygun şartlar olması

BİLEŞİKLERİN SAĞ ALTINA YAZILAN, FİZİKSEL HÂLİDİR NaCl üzerinden açıklayalım: NaCl(k), NaCl(s), NaCl(g) ve NaCl(suda) olmak üzere dört farklı yazım vardır. Hâller parantez içinde, küçük harfle, küçük puntoyla, kısaltılarak yazılır. NaCl(k), katı yemek tuzu; NaCl(s), erimiş yemek tuzu; NaCl(g), gaz hâlindeki yemek tuzu, NaCl(suda) ise suda hazırlanmış yemek tuzu çözeltisi demektir.

NaCl(suda) ,NaCl(aq) şeklinde de yazılabilir. Aqua, Latince’de su demektir; (aq), (aqua) kelimesinin kısaltılmışıdır. Çözücü, hangi maddeyse o yazılır. Örneğin; iyot, suda çözünmez. Alkolde çözünür. Bu nedenle I2(alkolde) şeklinde yazılır. Kastedilen hâl, oda sıcaklığındaki hâl ise malumu ilam olmaması için yazılmayabilir. Örneğin; suyu belirtmek için H2O yazılabilir; su buharı kastediliyorsa kesinlikle H2O(g) diye yazılmalıdır.

Bazen de hâller yazılmamış olsa da, reaksiyon denkleminden anlayabilmelidir: AgNO3+ NaCl → AgCl(k)+ NaNO3 Girenlerdekilerin oda sıcaklığındaki hâlleri katıdır. Ancak katı olduklarında reaksiyona girmeyecekleri malumdur. Bu nedenle çözeltidirler. İyonik bileşiklerin sıvı hâlleriyle bir tepkime kimyada zaten yoktur. AgNO3(suda)+NaCl(suda)→AgCl(k)+NaNO3(suda)

Bununla ilgili bir diğer husus daha vardır: H2 denilince 1 tane H2 molekülü anlaşılır. H2(g) denilince ise 1 mol H2 anlaşılır.

2. REAKSİYON TİPLERİ

TEPKİME TİPLERİ 1– ASİT– BAZ TEPKİMELERİ 2– METAL– ASİT TEPKİMELERİ 3– AMFOTER METAL– BAZ TEPKİMELERİ 4– AKTİF METAL– SU TEPKİMELERİ 5– ANALİZ (AYRIŞMA) TEPKİMELERİ 6– SENTEZ (BİRLEŞME) TEPKİMELERİ 7– YANMA TEPKİMELERİ

8– EKZOTERMİK (ISI VEREN) TEPKİMELER 9– ENDOTERMİK (ISI ALAN) TEPKİMELER 10– YER DEĞİŞTİRME TEPKİMELERİ 11– REDOKS (YÜKSELTGENME– İNDİRGENME) TEPKİMELERİ

TEPKİMEDEKİ REAKSİYON İŞARETİNİN TEK YÖNLÜ OK VEYE ÇİFT YÖNLÜ OK OLMASINA GÖRE TEPKİMELER İKİYE AYRILIR Kimyasal tepkimelerin bir kısmı iki yönlü, bir kısmı tek yönlü tepkimelerdir. İki yönlü tepkimelere tersinir tepkime, reversibl tepkime, çift yönlü tepkime de denir.

Tek yönlü tepkimeler ise geriye dönmeyen tepkime, tersinmez tepkime, irreversibl tepkime adlarıyla bilinir.

3. POLİMERLEŞME VE HİDROLİZ

BAZI POLİMER ve DOĞAL ÜRÜNLERİN KISALTMALARI PL polyester (polyester) PA poliamit (naylon) PE polietilen SE silk (ipek) WO wool (yün) WM moher WP keçi yünü WS kaşmir Lİ linen (keten) LY likra

MONOMER KANSER RİSKİ TAŞIR Teflon tavalar çizilirse sıcaklığın etkisiyle polimerden monomer ayrılır. PVC fabrikalarında PVC tozunda monomer bulunur. Plastik bardaklar içine konan 70 derece santigradın üzerindeki içecekler, içinde bulunduğu plastik malzemeyi ısı etkisiyle çözüp monomerine ayırır.

Köpük bardakların ısıya dayanıklılığı daha yüksektir Köpük bardakların ısıya dayanıklılığı daha yüksektir. Ancak daha yüksek sıcaklıktaki sıvılar bu materyali de monomerine ayırır. Plastik ve köpükten imal edilen bardaklardan uzun süre sıcak sıvı içenler kanser tehlikesiyle karşı karşıya kalabilir. Monomerler tehlikeli kanserojen maddelerdir. Plastik bardak yerine kâğıt bardak önerilebilir.