DİYAGONAL AYAK (ÇAPRAZ AYAK)

Diyagonal Ayak Damar eğimi 40⁰ ye kadar olan yataklarda yatay uzunayak başarı ile uygulanmasına rağmen, daha büyük eğimli yataklarda kömürün kazanılması sırasında yuvarlanma tehlikesi arz etmesi uygulamayı zorlaştırır. Bu nedenle çapraz ayak uygulamasına geçilir. Eğimi 0 ⁰ - 40 ⁰ olan damarlarda, üretim, yatay doğrultu boyunca yapıldığında oluşan ayağa yatay uzunayak denir. Çapraz ayak uygulamasında ayak içi nakliye sabit oluklarla yapılır.

Diyagonal Ayaklarda Ayak Eğimleri

Diyagonal Ayağın Eğim Açısı ve Çaprazlık Açısı Ayak eğim açısı γ diye ayak hattı ile bunun yatay düzlem üzerindeki izdüşümü arasında kalan açıya denir. Bu açını seçimini iyi yapmak gerekir. Kömürün ve dolgu malzemesinin kendiliğinden kayabileceği eğim en uygundur. Ayağın eğim açısı γ ile çaprazlık açısı ε’nin birbirinden ayırt edilmesi gerekir. Çaprazlık açısı ε kazı arını ile nakliyat galerisi arasında kalan açıdır.

Diyagonal ayakta aşağıdaki bağlantılar vardır Diyagonal ayakta aşağıdaki bağlantılar vardır. Diyagonal ayak uzunluğu l= h / Sin γ İki kat arasındaki eğik uzunluk f= h / Sinα Çaprazlık açısı Sinε = İleri alma uzaklığı

Diyagonal Ayağın Eğim Açısı ve Çaprazlık Açısı Burada h katlar arasındaki düşey uzaklığı, α damar eğimini, γ çapraz ayak eğim açısını göstermektedir. Diyagonal ayak uzunluğu l, katlar arası mesafe h ile ayağın eğim açısı α ‘dan bulunur. Eğim açısı küçüldükçe ayak uzunluğu artmaktadır. Damar eğimi a arttıkça f uzunluğu küçülmekte a uzunluğu büyümektedir. “a” uzunluğu artınca diyagonal ayakta çalışmaya başlama o derece gecikecektir. Çaprazlık açısı saptandıktan sonra, seçilmesi gereken diğer bir husus da, ayağın üst tarafının alt tarafa nazaran ileride mi yoksa geride mi olmasının gerektiğidir.

Baş tarafı ilerde olan ayakta kazı işi daha yorucudur ve dolgunun ayak içerisine göçme tehlikesi de vardır. Bu durumda tavanı göçertmek tümüyle tehlikeli bir durum arz eder. Ayrıca yükleme işlemleri de daha fazla güç sarfettirir. Ayağın alt tarafının ileri olduğu durumda kazı işleri yukarıya doğru yapıldığından yerçekim kuvveti kazı işlemini kolaylaştırır. Yükleme işlemi de kolay olur. Ayrıca dolgu işlemi de basittir.

Diyagonal ayakta nakliye Diyagonal ayağın eğim açısı nakliye aracının seçimini etkilemektedir. Sabit oluklar kullanılması durumunda eğim 25-30 derece arasında tutulur. Dolgu üzerinden kaydırılacaksa 50-60 derece olmalıdır. Dolgu üzerine genelde tel örgü veya tahta döşenir.

Diyagonal ayakta kazı Kazı işlemi dört farklı şekilde gerçekleştirilir; İnce şeritler halinde kazı Testere dişi şeklinde kazı Cepler açarak kazı Ters merdiven şeklinde kazı (dişli ayak) İnce şeritler halindeki kazıda ekipler sorumlu oldukları şerit boyunca kazı yaparlar. Tavan kontrolu açısından dört şeritten fazla şeritte kazı yapılmaz. Kazı randımanı yüksektir. Kazmacı sayısı fazladır.

Testere dişli ayak Dişleri testere dişlerini andıran diyagonal ayağa testere dişli ayak denir. Dişli ayağa göre daha az işçi çalışır. Kömür arını ile dolgu arasındaki mesafe azaldığı için kömür parçalanması ve toz oluşumu azalmakta ayağın havalanması iyileşmektedir. Tahkimat hem eğim yönünde hem kazı yönünde hemde diş tavanında kurulabilir.

Cepler açarak kazı 45-50 derece eğime sahip damarlarda uygulanır.

Dişli Ayak Dişli ayak damar eğimi 45 derecenin üzerindeki ayaklarda uygulanır. Kırıklı ve arızalı ayaklarda da başarıyla uygulanır. Merdivenlerin yüksekliği en az 2.5 m en fazla 6 m seçilmektedir. Merdiven yüksekliği fazla olunca, ayağa az sayıda işçi yerleştirilir bu da ocak randımanını düşürür. Ayrıca kömür parçalanması fazla olduğu için toz oranı artacaktır. Alçak tavanlarda bu sakıncalar yoktur, fakat diş sayısı arttığı için hazırlık çalışmalrı artmış olacaktır. Dişliayak üretim yöntemi Zonguldak Taşkömür Havzası’nda yaygın olarak uygulanmaktadır. Kozlu’da 45-90 derece eğim ve 1.0 -4.5 m kalınlığa sahip olan damarlarda uygulanmaktadır. Ayak eğimi yaklaşık 40-45 derece arasında seçilmektedir. Kazı martopikörle yapılmaktadır. Kömür ise dolgu üzerinden kayarak taban galerisine inmektedir. Tahkimat ahşaptır ve taban galerilerinin iyi tutulabilmesi için 5x5 m’lik kömür topukları bırakılmaktadır. Dişlerin uzunluğu 2.5 m ve 1.25 m’lik bir have ilerleme yapılır. Dişli ayakta kullanılan dolgu malzemesi, boyutları 5-10 cm olan lavvar artıklarıdır. Bu artıklar 50 ton kapasiteli vagonlarla rabmle silosuna taşınır. Silodan kuyu yardımı ile bantlı konveyöre oradan da helezonik oluğa gelir. Helezonik oluktan 5 ton kapasiteli vagonlarla dişliayağa taşınır. Ayak başından vagonlarla dökülen malzeme ayak içerisine yerleştirilir.

İstenen ayak eğim açısı (β) = 25° Diyagonal ayak uzunluğu (L) = 100 m Damar eğimi (α) = 55° İstenen ayak eğim açısı (β) = 25° Diyagonal ayak uzunluğu (L) = 100 m a) Katlar arası mesafeyi (h) b) İleri alım mesafesini (a) c) Çaprazlık açısını (ε) bulunuz a) Katlar arası mesafe: b) İleri Alım Mesafesi: İki kat arasındaki eğimli uazaklık (f): c) Çaprazlık açısı (ε):