Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ABD ATEŞ Prof Dr Yücel Taştan Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ABD Genel Pediatri BD

Tarihçe; Hipokrat Galileo (1592) Celcius (18. yüzyıl) Karl Wunderlich Claude Bernard

Vücut sıcaklığı Sıcak - Soğuk 13 º-22º C , kuru havada vücut ısısı 36.1º -36.7ºC korunur

Normal vücut sıcaklığı Vücut ısısı = Isı üretimi-Isı kaybı İnsanlarda vücut sıcaklığının özellikleri Merkezi olarak sabittir(37ºC +- 0.6ºC) Sabah-Akşam ısısı 0.5-1ºC farklıdır (sirkadiyen ritm)

Organizmada ısı üretimini etkileyen faktörler Tüm hücrelerin bazal met. hızları Kas aktivitesi ile met. hızının artması (titreme) Tiroksin ( BH, Testosteron) Epinefrin,norepinefrin ve sempatik uyarıyla met. hızının artması Hücre ısısı arttığında kimyasal aktivite artışına bağlı hücrelerde met. artışı

Termoregülasyon Vücut sıcaklığını aynı düzeyde tutabilmek için; ısı üretimi ısı kaybını karşılamalıdır Termoregülasyonda Fiziksel ve davranışsal mekanizmalar Nörolojik ve kardiyovasküler mekanizmalar

Termoregülasyon mekanizması Nörolojik kontrol Hipotalamus (Termostat) Vücut ısısındaki değişikliklere duyarlı Ön hipotalamus Isı kaybını kontrol eder Arka hipotalamus Isı üretimini kontrol eder

Vücut sıcaklığını etkileyen nedenler Çevre Yaş; Çok küçük çocuklar vücut ısısını kontrol edemezler Fiziksel aktivite (Metabolizma hızlanır) Hormon düzeyi (Tiroid,progesteron) Deri Vücudu örten bir yalıtkandır Deri damarlarında genişleme-daralma Sıcak ve soğuğa duyarlı reseptörler Soğukta Hipotalamus uyarılır Titremeyi başlatır-terlemeyi inhibe eder Vazokonstrüksiyon Stres (hormonal-nöral stimülasyon) Metabolizma artar

Vücutta sıcaklığının yayılımı Vücutta ısı metabolizmanın bir yan ürünü olarak ortaya çıkar Derin dokulardaki ısı Vücut sıcaklığını en iyi yansıtır Çevre koşullarının ve fizik aktivitenin değişmesine karşın değişmez Yüzeysel sıcaklık Değişkendir Deri kan akımı ve çevreye olan ısı kaybı bunda etkili olur

Vücut sıcaklığının korunması Kayıpların önlenmesi Deri damarlarında yaygın vazokontrüksiyon Giyinme Piloereksiyon Isı oluşumunun artması Tiroksin Isı oluşumunun sempatik yoldan uyarılması Titreme Fiziksel aktivite

Vücutta ısı kaybı Deri damarlarındaki vazodilatasyon Terleme Zorunlu ısı kayıpları Radyasyon Evaporasyon Konveksiyon Isı üretiminin baskılanması (titreme ve met baskılanması)

Zorunlu kayıplar Radyasyon (%60) Evaporasyon (%22) Kondüksiyon (%15) Konveksiyon

Zorunlu kayıplar A-Radyasyon (%60) Radyasyonla ısı kaybının önlenmesi Giyinme Vücut yüzeyinin azaltılması Fötal duruş biçimi Periferik vazodilatasyon Soyunma Vücut yüzeyi; Yenidoğan ve prematürelerde vücut yüzeyi geniş

B-Evaporasyon (%22) Buharlaşma ve terleme ısı kaybını artırır Bir gram ter veya suyun vücuttan buharlaşmasıyla 0.6 kalori kaybedilir Deri ve Akciğerlerden günde 600-900 ml sıvı kaybedilir

C-Kondüksiyon Havaya kondüksiyon %15 Cisimlere %3 Cisimlere temas Katı, sıvı, gaz Isı kaybı minimaldir Buz uygulaması Soğuk uygulama Kondüksiyonla olan ısı kaybının önlenmesi; Kat kat giyinme Örtünme

D-Konveksiyon Hava akımıyla ısı kaybı Rüzgarın serinletici etkisi

En basit tanımı vücut sıcaklığının normalin üzerinde olmasıdır Ateş nedir ? En basit tanımı vücut sıcaklığının normalin üzerinde olmasıdır Tek bir normal ısı yoktur (37º C+-0.6ºC) Vücut sıcaklığının ‘‘merkezi ısı ayarı’ nın yükseğe ayarlanması ile birlikte olan artışa ateş denir Hipertermi nedir ? Vücut sıcaklığı artmıştır fakat ‘merkezi ısı ayarı’ değişmemiştir.

Çocuklarda ateş neden önemlidir ? Çocuklarda en sık görülen belirtidir Ateş fobisi Ekonomik boyut Ateşli konvülziyon (%4) Sık antipiretik kullanımı, Antipiretiklerin yan ve zararlı etkileri Gereksiz antibiyotik kullanımı, Tanıda gereksiz araştırmalar,

Vücut sıcaklığı; ölçüm Normalde 36-38ºC (96.8-100.4 Fahrenheit) Ölçümün yapıldığı yere göre değişir Ağızdan-Oral Rektal (öz sıcaklık) Koltukaltı-Aksiller Kulaktan-Timpanik membran (öz sıcaklık) Özofagus (öz sıcaklık ) Pulmoner arter (öz sıcaklık) İdrar (öz sıcaklık)

Merkezi ısı ayarı nasıl değişir ? bakteriler,virüsler, mantarlar, antijen-antikor kompleksi Eksojen pirojenler Endojen pirojenler IL-1,TNF-,IL-6,IFN- Hipotalamus PGE2 Isı ayarı Kan dolaşımı İmmunolojik yanıt-Akut faz yanıtı Merkezi Antipiretikler Ateş

Merkezi ısı ayarı normal,vücut sıcaklığı yüksek= Hipertermi Özelliği; Vücut sıcaklığı giderek artabilir Rabdomiyoliz Haşlanmış beyin sendromu Başlangıçta akut faz yanıtlarında artış olmaz Hipertermi nedenleri; A-Aşırı ısı yapımı Tirotoksikoz Salisilat zehirlenmesi Malin hiperpireksi B-Organizmada oluşan ısının atılamadığı durumlar Aşırı çevre sıcaklığı Aşırı giyinme Ektodermal displazi Anti-kolinerjk ilaçlarla zehirlenme

Vücutta sıcaklık artışı Merkezi ayar yükseğe ayarlı=ATEŞ Özelliği; Isı 41.1ºC’in üzerine nadiren çıkar Akut faz yanıtları eşlik eder Antipiretikler etkilidir ATEŞ NEDENLERİ A-İnfeksiyonlar Viral Bakteriyel Paraziter Fungal B-Malin hastalıklar C-Bağ dokusu hastalıkları

Ateş Hipertermi Normal 41 40 Set point Vücut sıcaklığı 39 38 37 35

Ateş; Her yaş için>38ºC (R) Normal Hafif Yüksek Rektal 36.1°C-37.8°C 38°-38.9°C 39 °C ve üstü Koltukaltı 35 °C -37.4°C 37.5-38.4°C 38.5 °C ve üstü

Ateş; Zararlı mı ? Faydalı mı ? Hastalık değildir En erken görülen akut faz yanıtıdır. Uygunsuz bir yanıt değildir Genellikle kendiliğinden düzelir Ateşin Doğrudan bir zararı saptanmamıştır Önemli bir savunma mekanizması Sıcaklık arttığında bir çok patojen çoğalamaz Serum serbest demiri kanda azalır Orta derecede ateşte İmmün yanıtlarda artış; Antikor yapımı artar Lökosit sayısı artar Virüslere karşı bazı koruyucu maddelerin salınması artar

Ateş

Ateşli durumlarda Metabolizma hızlanır Oksijen gereksinimi artar Her 1ºC’lik artışta metabolizma %12 artar Oksijen gereksinimi artar Sıvı gereksinimi artar (her derece artışında 100ml/m2) Kalp atımı ve solunum sayısı artar Metabolik gereksinimi karşılamak Enerji kaynakları kullanılır.

Ateşe bağlı komplikasyonlar Kardiyak,solunum, böbrek ve metabolik sorunları olanlarda sorun yaratabilir(ek yük) Enerji depoları tükenir Hipoksi (Hücresel) Miyokardiyal (Angina pektoris) Serebral(Konfüzyon) Dehidratasyon (aşırı sıvı kaybı) Ateşli (Febril) konvülziyon ???

Ateş tipleri Devamlı ateş; Sabah-Akşam farkı 1°C’den az Tifo,Brusella,Enfektif endokardit, Kawasaki,Kızıl,Hipotalamik ateş

Subfebril ateş

Dalgalı ateş: Ondülan ateş Beş-altı günde giderek yükselir ve tekrar yavaşça normale döner Hodgkin, Pel-Ebstein ateşi

Tekrarlayan ateş: Febris rekurrens Brusella

Bacaklı ateş; Remittan Sabah-Akşam vücut sıcaklığında 1°C fark vardır fakat vücut sıcaklığı normale inmez. TBC, Mikoplazma, Sıtma

Intermittan ateş Sabah-Akşam sıcaklık farkı 1°C’den fazla 24 saatte bir normale iner, Sıtma, JRA, Kala-azar, Miliar TBC

Ateş tedavisi Antipiretik tedavisinin amacı çocuğun rahatlatılmasıdır Soğuk uygulama YANLIŞ Bol sıvı verilmeli Antibiyotik ??? Nedene yönelik tedavi

Sonuç Ateşli çocuğun genel görünümü termometrenin gösterdiği dereceden daha önemlidir