GUATR Tiroidin iltihabi ve tümöral nedenler dışında kalan büyümelerine guatr denir. Latince "gutter"den gelen Fransızca "goitre", yani boğaz kelimesinden gelmiştir. Birçok nedenlerle tiroidde büyüme olur. Bunlar iltihap ve tümörler dışında doğuştan olan enzim defektleri, dış faktörler veya idiopatik nedenlerdir.

Endemik Sporadik Ailevi guatr

Endemik Guatr Bir bölgede dikkati çekecek kadar çok sayıda guatrlı bulunmasına endemik guatr denir. Isparta-Burdur bölgesinde, Orta Anadolu, Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz'in iç bölgelerinde endemik guatr bölgeleri vardır.

Endemik Guatr Daha çok iyot eksikliği, guatrojen maddelerin yenilmesi gibi dış faktörler endemik guatr nedenleridir. Genetik faktörler çok daha az rol oynarlar. Endemik guatr bölgelerinde sudaki iyot miktarı çok azdır. Sofra tuzuna iyot karıştırılması endemik guatrı önler. Guatrlı kimselere çok fazla iyot verilmesi bazen tirotoksikoz nedeni olabilir

Endemik Guatr Deney hayvanlarında, lahananın her türü, turp gibi gıdalar verilerek guatr oluşması sağlanabilir. İyod eksikliği veya enzim defektlerinde tiroid yeteri kadar hormon yapamayınca TSH salgısı artar, bu da tiroid dokusunu uyararak büyümesine ve guatrda olan değişikliklere neden olur.

Sporadik Guatr Endemik guatr bölgeleri dışında görülen ve nedeni bulunamayan guatrlara bu isim verilir. Genellikle serum TSH seviyesi yüksekliğine bağlı olarak tiroid bezinde büyüme ve morfolojik değişiklikler oluşur.

Ailevi Guatr Kalıtsal enzim defektlerine bağlı olarak, genellikle hipotiroidi ile birlikte olan guatr gelişir. Ötiroid olması nadir değildir. Enzim defekti resesif olarak geçer seyrek de olsa dominant geçtiği görülebilir.

Ailevi Guatr Enzimdeki defekt sonucu iyot akümülasyonu, organifikasyonu, iyodotirozinin diiodotirozine değişimi safhalarında bozukluk veya serum iyodoproteinine bağlı bozukluklar bulunabilir.

Patoloji Guatrda tiroid dokusu diffüz veya nodüler olarak büyümüş olabilir. Başlangıçta tiroidde hiperplazi vardır. Bu dönemde iyot verilirse doku eski, normal haline dönebilir. Daha sonraki dönemlerde hastalık ilerlemeye devam edip geniş folliküller ve nodüller oluşmaya başlar. Nodüller zamanla büyüyüp kistik dejenerasyon, kanamalar ve kalsifikasyon gösterebilirler.

Tiroid bezi büyümeleri Normal Diffüz toksik Diffüz Toksik nodül Tek nodül Multi nodüler

İnsidans Endemik guatr bölgelerinde erkeklerde da kadınlardakine yakın sayıda guatr olur. Endemik bölgelerden uzaklaştıkça kadındaki guatr sayısı erkeğin 8 veya daha fazla katı olur.

İnsidans Gıdalardaki iyot miktarına bağlı olarak guatr erken yaşta ortaya çıkabilir. Genellikle pubertede tiroid büyümeye başlar. Gebelik esnasındaki tiroid büyümeleri doğumdan sonra gerileyebilir. Guatrlı hastaların çoğunluğu asemptomatiktir.

Belirtiler Hastaneye müracaat edenlerde genellikle bası belirtileri ve guatrın psikolojik etkisi vardır.

Belirtiler Belirtilerden en sık görüleni boynun genişlemesi veya boyunda kitledir. Trakeaya bası solunum güçlüğü nedeni olabilir. Guatrda nadiren disfaji olur. Nervus rekürrens basısı, Horner sendromu da guatrda hemen hemen hiç görülmez. Disfaji, nervus rekürrens basısı veya Horner sendromu varsa iltihap veya malign tümör düşünülmelidir

Belirtiler Trakeaya bası daha çok retrosternal guatrlarda görülür. Juguler venlerin dolgun ve geniş olması retrosternal guatrı düşündürür. Guatrlı hasta boyunda aniden bir ağrı ve şişlikte büyüme farkederse, bu, kist içine kanama anlamına gelir. Bazen bu kanama solunumu güçleştirecek derecede olabilir.

. Bulgular Fizik bulguların başında boyunda yutkunmakla hareket eden bir kitlenin bulunması gelir. Bu kitle düzgün veya nodüler olabilir. Nodüller tek veya değişik büyüklükte, çok sayıda olabilirler. Retrosternal veya retroklaviküler uzantısı olan guatrların alt kenarı hasta yutkunurken bile elle hissedilemez. Tiroid dokusunun kıvamı fazla sert değildir. Kistlerde flüktüasyon alınamaz

Belirtiler Doğuşta veya çocuklukta guatrla beraber hipotiroidi bulunması kalıtsal bir defekt düşündürür. Böyle bir çocukta sağırlığın da bulunmasına Pendred sendromu denir. Endemik kretenizmli çocukların üçte birinde tiroid büyüktür. Sağırlık ve dilsizlik bunlarda olmaz. Ama nörolojik bozukluklar, spastisite sık görülür. Basit guatrlarda hipotiroidi hemen hemen hiç oluşmaz, buna karşın tirotoksikoz sıklıkla görülür.

Tanı Klinik muayene ile guatr tanısı kolaylıkla konulur. Boynun ve göğsün radyolojik muayeneleriyle guatrın göğse girip girmediği, trakeaya bası derecesi tesbit edilebilir. Serum tiroid hormonu T3, T4 seviyeleri normaldir. Guatr tanısında en önemli nokta iltihap ve tümörlerden ayırmaktır.

Tanı Palpasyonla tiroid bezi büyüklüğü ve nodüller ele gelir.   Tanı Palpasyonla tiroid bezi büyüklüğü ve nodüller ele gelir. Ani büyüyen nodüllere dominant nodüle ve malignite şüpheli nodüllere İİAB yapılmalıdır. Laboratuvar tetkikleri genelde normaldir. Uzun süreli nodüler guatırı olanlarda uzun sürede (17 yıl) toksik nodüller gelişebilir.(Plummer hastalığı)

Tedavi Diffüz guatr iyot eksikliğine bağlıysa iyot verilerek, enzim defektine bağlıysa tiroid hormonu verilerek tedavi edilir. İyot da, tiroid hormonu da hipotiroidiyi tedavi ederek TSH stimülasyonunu durdururlar. İlaçlara bağlı bir guatrda ilaçlar kesilerek, ilaca devam zorunluluğu varsa tiroid hormona bağlı tiroid büyümeleri doğumun ilk ayında küçülürler. Endemik guatrlar (bilhassa diffüz olanlar) daha önce de bildirdiğimiz gibi iyot verilerek tedavi edilirlerse guatr kitlesi kısa zamanda küçülür.

  Tedavi Nodüler guatrda tiroid hormonu ile süpresyon tedavisi yapılınca %25-50 vakada guatr kitlesinde bir küçülme sağlanabilir. Ancak bunların çoğu tedavi sonrası yeniden büyür Nodüler guatrda cerrahi girişim indikasyonları: a) kanser şüphesi, b) bası belirtileri, c) kozmetik nedenlerdir. Nodüllerin kanser olup olmadığı klinik muayene, ultrasonografı ve iğne biyopsisi ile teşhise çalışılır. Ameliyattan sonra tiroid hormonu verilerek yeni nodüllerin oluşması önlenebilir

Nodül Multinodüler Tek(Soliter) TSH Normal Düşük Hipertiroid İİAB Dominant nodül Bası Semptomu Kozmetik problem Bası Semptomu Kozmetik problem TSH Normal Düşük Hipertiroid Tiroid sintigrafisi İİAB Hipotiroid RAI Sıcak Yetersiz Ötiroid Soğuk Malign Cerrahi Şüpheli Gözlem Benign