Akıntılı Havuzlarda Yetiştiricilik Yrd. Doç. Dr. Akasya TOPÇU

Yetiştirme prensipleri Akıntılı sistemde bol miktarda suya gereksinim vardır. Bu tip sistemlerde yetiştiricilikte büyümeyi önleyici faktörler elimine edildiğinden üretim durgun sulara kıyasla 100-1000 kat daha fazladır. Akıntılı havuzlarda sazan yetiştiriciliği Japonya’da yaygındır. Verim yüzlerce ton/ha. Alabalık üretimi 4000 t/ha.

Akıntılı havuz sisteminde: Su değişim oranı türe, yoğunluğa, metabolik atık oranına, çevre şartlarına ve yemleme oranına bağlı olarak değişir! Düşük yoğunlukta günde 1-2 kez su değişimi, yüksek yoğunlukta birkaç dakikada bir su değişimi, Akarsu sisteminde su miktarı fazla olduğundan pratik olarak ılık su balığı yetiştiriciliğine uygun gözükmemekte, söz konusu sistem kanallarda, tanklarda ve havuzlarda soğuk su balıkları yetiştiriciliğine entegre edilmelidir. Hızlı akıntı-yoğun stok uygulandığından üretim doğal yeme değil, düzenli hazırlanmış ticari rasyona dayalıdır.

Akarsu sistemini etkileyen faktörler Su miktarı Su kalitesi kapsamında kritik önemi olan oksijen miktarı Sürekli akış Su sıcaklığı-yetiştirilecek türe uygunluk Kullanlacak yem miktarı ve kalitesi

KAFES YETİŞTİRİCİLİĞİ Balıkçık evresi pazar ağırlığı sürecinde sürekli olarak su dolaşımının sağlandığı kapalı kafeslerde yapılan yetiştiriciliktir. Uzak Doğu merkezli Amerika ve Avrupa’da yaygın bir sistemdir. Avantajları; Çabuk ve ucuz inşa edilişi, Yetiştiricinin istediği an devreye girebilmesi, İstenilen kapasitede balık yetiştirme imkanı sunması, Yılda iki veya fazla sayıda üretim yapılabilmesi, Mevsimlere bağlı değişen su sıcaklığına göre kışın soğuk su yazın ılık su balıkları yetiştirme imkanı sunması.

Kafes yetiştiriciliğinin yararlı etkileri Kafes yetiştiriciliğinin önemi: Suyun optimum maksimum değerlendirilmesi, çok düşük sermayeye ihtiyaç duyulması ve uygulamanın basit olması nedeniyle üretici tarafından tercih edilir. İçsularda üretimin % 8-10’u kafeslerde yapılır. Kafes yetiştiriciliğinin yararlı etkileri Bütün su kaynaklarının en ekonomik şartlarda max. Kullanımını sağlar. Arazi kaynaklarındaki kullanımı azaltır. Tek su kaynağında çeşitli yetiştirme tiplerini kombine etmeyi sağlar. Yer değiştirmeye uygundur. Yoğun stok ve optimum yemleme ile gelişim hızı arttırılarak yetiştirme periyodu kısaltılır, böylece üretim yoğunluğu arttırılır.

Yemin optimum değerlendirilmesi ile yem değerliliğini arttırır. Yavruların kontrolünü kolaylaştırır. Hastalıkların tespitini ve stokların günlük kontrolünü kolaylaştırır. Balıkların elden geçirilmesi ile ölümler azaltılır. Balık hasatında kolaylık ve üniformite sağlar. Balığın canlı muhafaza ve nakliyesi kolaylaşır. İlk yatırım sermayesini azaltır.

Kafes yetiştiriciliğini sınırlayıcı faktörler Kafeslerin yönetiminde dalgasız yerler seçilmelidir. Yer seçiminde yavru ve yem kolay temin edilebilecek yerler göz önüne alınmalıdır. Metabolik atıkların uzaklaştırılması ve oksijen seviyesinin düşmemesi için yeterli su akımı olmalı ve kafes duvarları temizlenmelidir. Kafes yetiştiriciliğinde kalitesi yüksek yemler kullanılmalı. Doğal ortamda bulunan balıklar, kafes içerisindeki balıkların yemlerine ortak olabilirler ve paraziter hastalıkların bulaşmasına neden olur. Balıkların çalınma riski fazladır. Yatırım amortisman süresi daha kısadır. Balıkların elden geçirilmesi, stoklama, yemleme gibi işlemler için işçilik gideri fazladır. Üretim yoğunluğunun artışına paralel olarak risk artar.

Kafes Tipleri Sabit kafesler; Su sirkülasyonunun iyi olduğu sığ nehirlerde uygulanır. Yüzer kafesler; Balık parazitlerinden ve atık yemler ile gübreleme dekompozisyonundan korunmak için tabandan en az 2 m yükseklikte olmalı. Yan yana 10-12 kafes birimlerinden (kare veya çokgen şekilli) oluşan üniteler şeklindedir. Deniz balıkları yet. Yavru-Pazar ağırlığı boya kadar yüzer kafesler kullanılır. Ayrıca yüzer kafeslerin kullanılamadığı rüzgarların kuvvetli olduğu alanlarda suyun orta derinliğine kadar batabilen, asılı yemleme bacalarıyla yemleme yapılabilen asılı yüzer kafesler kullanılır.

Kafes materyali ve yapısı Balık yetiştiriciliğinde kullanılan kafesler ucuz, dayanıklı ve kolay taşınabilir olmalı. Geleneksel olarak bambu, tahta ve kalastan yapılacağı gibi plastik malzemeden yapılan kafesler de yoğun üretimde kullanılmaktadır. Ağlar ise plastik, metal ve poliamidden üretilir. Ağlarda göz açıklığının kare olması tercih edilir. Kafes büyüklüğü kullanılan yapı malzemesi, yetiştirme tipi ve bölgesel şartlara bağlı olarak 1-100 m3 arasında değişim gösterir.

Kafeslerin bakımı, yerleştirilmesi ve ağ göz açıklığı Balık kayıplarını en aza indirmek ve balık üretimini optimum seviyede tutmak için kafeslerin bakımı 6 ayda bir yapılmalı. En önemli işlem biyolojik kirlenme ile kendini gösteren ağ göz açıklıklarının temizlenmesi için kimyasal kullanımıdır. Düğümsüz ağ kullanımı kirlenmeyi minimize etmek adına uygulanır. Kafes yerleşiminde geniş su kütleleri kullanılıyorsa, rüzgara hakim bölge dikkate alınır. Koruyucu ağlar destek olarak uygulanabilir. Sığ sularda ise akıntılı bölgeler tercih edilir. Pratik olarak kafeslerin yerleştirileceği derinliğin kafes yüksekliğinin iki katı kadar olması benimsenir. Kafeslerde ağ göz açıklığı alabalıkta balık boyunun 1/10’undan daha az olmalı; çipurada ise balığın sırt yüksekliği dikkate alınarak belirlenir ve sırt yüksekliğinin 1/3-1/10’u arasında olmalıdır. Kafes yetiştiriciliği yapılan türler: Alabalık, sazan, yayın balıkları, kanal yayın balıkları; deniz balıklarından ise çipura ve levrek.

Kafeslerde yetiştiriciliğin çevreye etkisi Suyun yapısı üretimi sınırlar. Kafes yetiştiriciliği: Entansif, yarı entansif ve ekstansif yetiştiricilik. Kafeslerde yetiştiricilikte su kalitesi su akıntısı ve suyun yenilenme hızına bağlıdır. Derinlik ve akıntı üretimi etkiler! Kafesler akıntıya paralel yerleştirilmelidir. Su sütunu ve sediment üzerine etkilidir. Aşırı besin elementi girdisiyle (hipernütrifikasyon) ötrofikasyona neden olur. BOI’yi arttırır. Göllerde ve rezervuarlarda fosfor sınırlayıcı elementtir. Organik zenginleşme Redoks potansiyelinde azalma Metan ve Hidrojen sülfit üretimi KOI’de artış Makrofauna biyokütlesinde azalma ile birlikte fırsatçı türlerin artışı

Ekstansif kafes yetiştiriciliği Ekstansif yetiştiricilik plankton, detritus, bentos ve sürüklenen besinler gibi doğal ortamda bulunan besinlere dayalı tamamlayıcı yemleme uygulanmayan bir yetiştirme sistemidir. Uygun balık türleri sazan, tilapya ve yayın. Yarı entansif kafes yetiştiriciliği Yarı entansif kafes yetiştiriciliğinde doğal besinlere ilaveten yerel olarak bulunan ve yaklaşık % 10 protein içeren tarım işletmeleri yan ürünleri ile besleme yapılan yetiştiriciliktir. Entansif kafes yetiştiriciliği Entansif yetiştiricilik tamamen dış beslemeye dayalı % 20’den fazla proteinli ve hayvansal protein kaynaklı yemlerle yapılan yetiştiricilik sistemidir. Bu tür yetiştiricilikte kafesler genellikle kanallara ve durgun sulara yerleştirilir. Hızlı akan sular entansif ve yarı entansif yetiştiriciliğe aşırı yem kaybından dolayı uygun değildir. Yem giderleri toplam giderin % 40-60’ını oluşturur.

Kafeslerde gelişme ve stoklama yoğunluğu Yemleme tipi: Yemin yapısı ve veriliş şekli balık üretimini ve yem değerlendirilmesini doğrudan etkiler. Yemin değerlendirilmesi yetiştirilen tür, birey büyüklüğü, yem kalitesi ve su sıcaklığına bağlıdır. Yemin ete dönüşüm oranı, balık büyüklüğü, stok yoğunluğu, yem kalitesi, rasyon ve dağıtım şekline, su sıcaklığı, çözünmüş oksijen miktarı ve kafeslerde su değişimine bağlı olarak farklılık gösterir. Kafeslerde yem kaybı yem değerliliği ile sonuçlanır. Max yem kaybı % 25. Yem değerlendirme yüzen pelet yemlerde 1.2-1.7. Kafeslerde gelişme ve stoklama yoğunluğu Bozulan çevre koşullarına paralel olarak gelişim geriler. Stoklama yoğunluğu türlere göre 15-25 kg/m3 arasında değişir. Kaynak: Atay, D, Aydın, F, Yavuzcan, H. 2002. Su Ürünleri Yetiştirme İlkeleri . Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Su Ürünleri Bölümü Ders Kitabı