FİİLLER

1. Anlattıkları şeylerin niteliğine göre fiiller, kılış fiilleri (almak, taşımak, kazmak... gibi), durum fiilleri (yatmak, susmak, durmak... gibi), oluş fiilleri (doymak, uzamak, kararmak... gibi) diye adlandı­rılır. Aşağıdakilerden hangisinde, yukarıda sözü edilen fiillerin tümü örneklendirilmektedir? A) delmek, dizmek, ezmek B) solmak, susmak, acımak C) atmak, kalkmak, sararmak © D) yolmak, kırmak, saçmak

ÇÖZÜM: A seçeneğindeki bütün fiiller nesne aldığı için kılış bildirmektedir. B'de "susmak" iradeye bağlı ger­çekleştiği için durum, "solmak ve acıkmak" irade dışında gerçekleştiği için oluş bildirmektedir. D'deki bütün fiiller kılış bildirmektedir. C seçeneğinde ise "at­mak" eylemi nesne aldığı için kılış; "kalkmak" ey­lemi iradeye bağlı gerçekleştiği için durum; "sararmak" nitelikte değişiklik anlattığı için oluş bil­dirmektedir. YANIT = C

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, fiile eklenen -mış, -miş, -muş eki cümleye "başkasından du­yulma, aktarılma" anlamı katmaktadır? A) Az ışıkta okuyorsun gözlerin kanlanmış. B) Çok yorulmuşsun dinlenmen gerek. C) Soğuktan dudakların çatlamış; biraz krem sür. D) Ayşe dün sinemaya gitmiş; ama filmi beğen­memiş.

ÇÖZÜM : -mış ekinin asıl işlevi "başkasından duyulma, aktarılma"dır. A'da gözün kanlanmış olduğuna, C'de dudakların çatlamış olduğuna bizzat şahit olunmuştur. B'de yorgunluk, kişinin halinden an­laşılmaktadır. Ancak D'de Ayşe'nin sinemaya gittiği başkasından duyulmuş, aktarıl­mıştır. YANIT = D

3. Aşağıdaki dizelerin hangisinde yüklem gerek­lilik kipindedir? A) Çınar yeşili sundurmamda Bakmalıyım ayçiçeği tarlasına B) Akça kavaklar ıslanırken Örter bizi güz ananın yaprakları C) İşte duruyor bir çocuk Mürdüm eriği gözleriyle D) Bir yüce dağdan bir yüce dağa Dikmişim ışıklı direklerimi

ÇÖZÜM: Gereklilik kipi, fiile eklenen "-malı, -meli" ekiyle çekimlenir. B seçeneğinde yüklem "örter" geniş zaman, C seçeneğinde yüklem "duruyor" şimdiki zaman, D seçeneğinde yüklem "dikmişim" duyu­lan geçmiş zaman. A seçeneğinde ise "bakmalıyım" gereklilik ki­piyle çekimlenmiş yüklemdir. YANIT = A

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eylem, istek kipindedir? A) Yarın sabah erken kalk. B) Ödevlerinizi zamanında yapınız. C) Bugün İngilizce çalışalım. D) Bu güzel havada biraz yürümeliyim.

ÇÖZÜM: istek kipi, fiile "-a, -e" eki getirilerek çekimlenir. Buna göre, A seçeneğinde, "kalk", B seçeneğin­de "yapınız", D seçeneğinde "yürümeliyim" eylemi gereklilik kipiyle çekimlenmiştir. C seçeneğindeki "çalışalım" eylemi ise istek kipiyle çekimlenmiştir. YANIT = C

A) Pazar günü gelmeye çalışacağım. 5. Aşağıdakilerin hangisinde eylemin kipinde bir anlam kayması olmuştur? A) Pazar günü gelmeye çalışacağım. B) Sabahları erken kalkmayı seviyorum. C) Yağmur yağdığı için gelememiş. D) Söz verdi, yarın buraya uğrayacak.

ÇÖZÜM: Bir kip ekinin kendi anlamının dışında, başka bir kip eki yerine kullanılmasına anlam kayması de­nir. Buna göre seçenekleri incelersek, A seçene­ğinde "çalışacağım" eyleminde anlatış önce iş gelecekte olduğu için anlam kayması olmamıştır. C seçeneğinde, "gelememiş" eylemi duyulan geçmiş zamanla çekimlenmiş, iş de önceden ya- pıldığı için anlam kayması olmamış. D seçeneğin­de, "uğrayacak" eyleminde konuşma önce iş sonra yapılacağı için anlam kayması olmamış. Anlam kayması ol­mamıştır. Ancak B seçeneğinde "seviyorum" ey­lemi şimdiki zamanla çekimlenmiş; fakat cümlede "her zaman" anlamı vardır. Yani şimdiki zaman, geniş zaman bildirecek şekilde kullanılmıştır. Buna da anlam kayması denir. YANIT = B

Bu parçada bileşik zamanlı kaç fiil vardır? A)1 B)2 C)3 D) 4 6. Eşyalar yerleştirilince, otobüse yolcular da bindi. Şoför beklemeksizin kontağı açtı. O sırada oto­büs yazıhanesinden biri fırladı. Otobüse koşuyor­du; soluk soluğa yetişti. Önümüzdeki tek boş ye­re oturdu. Çevresindekileri selamladı. Otobüsteki herkesi tanıyordu anlaşılan. Bu parçada bileşik zamanlı kaç fiil vardır? A)1 B)2 C)3 D) 4

ÇÖZÜM: Basit zamanlı bir fiile idi, ise, imiş ekeylemlerin-den biri getirilerek bileşik zamanlı fiil yapılır. Buna göre parçadaki çekimli fiiller: "bindi, açtı, fırladı, yetişti, oturdu, selamladı, koşuyordu ve tanıyor-du"dur. Bu fiillerden sadece "koşuyordu ve tanı­yordu" bileşik zamanlıdır. YANIT = B

A) Bu konuda ona ancak sen yardım edebilir­sin. 7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "etmek" söz­cüğü yardımcı eylem olarak kullanılmamıştır? A) Bu konuda ona ancak sen yardım edebilir­sin. B) Evde yoktuk; misafirlerimizi yolcu etmeye gitmiştik. C) Bu ödülü çoktan hak ettiğini o da biliyordu. D) Bu tablo sence on milyon lira eder mi?

ÇÖZÜM: "Etmek" sözcüğü, cümlede kendinden önce ge­len ad soylu bir sözcükle birleşerek bir anlam taşırsa bileşik eylem yapar. Ad soylu sözcükle ilgi kurmadan bir eylem bildirirse tek başına esas fiil olur. A'da "yardım etmek", B'de "yolcu etmek", C'de "hak etmek". Ancak D'de "değer, tutar" anlamında kullanıldığı için yardımcı eylem olarak kullanılmamıştır. YANIT = D

B)Sanıyorum ki hem çalışıp hem okumak zor olur. 8.Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “olmak” sözcüğü yardımcı eylem olarak kullanılmamıştır? A)Kitapların listesini çıkarmada size yardımcı oluruz. B)Sanıyorum ki hem çalışıp hem okumak zor olur. C)Siz meraklanmayın, tam vaktinde orda olur. D)Kendileriyle ilgilendiğimiz için çok memnun olmuşlar..

ÇÖZÜM = A, B ve D seçeneklerinde yardımcı eylem olarak kullanılmıştır. C seçeneğinde yardımcı eylem olarak kullanılmamıştır. YANIT = C

9. Gizli bahçenizde    Açan çiçekler vardı,    Gecelerde ve yalnız    Vermeye az buldunuz    Yahut vakit olmadı.    Yukarıdaki şiirdeki sözcüklerden kaçı türemiştir?   A)1 B)2 C)3 D)4

ÇÖZÜM = Bir tanesi türememiştir. 4 tanesi türemiştir. Türemiş sözcükler yapım eki alan sözcüklerdir. YANIT = D

10. Aşağıdaki cümlelerde geçen ikilemelerden hangisi basittir? A)Açık açık konuşur, kimseden çekinmezdi. B)İnsanlar konser alanına akın akın geliyordu. C)Öğretmenle göz göze gelince, tahtaya kalktım. D)Cevabını bile bile, neden soru sorup duruyorsun.

A, B, D seçenekleri aynı sözcüğün tekrarıdır. ÇÖZÜM = A, B, D seçenekleri aynı sözcüğün tekrarıdır. C seçeneği basittir. Çünkü yakın anlamlı sözcüklere giriyor. YANIT = C

11. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklem dilek kipinde çekimlenmiştir? A) Tatilde yurt dışına çıksam. B) Tatilde yurt dışına çıkmış. C) Tatilde yurt dışına çıkacak. D) Tatilde yurt dışına çıktı.

eki se-sadır. Bu yüzden yanıt A’dır. ÇÖZÜM = B, C, D seçeneklerinde yüklem dilek kipinde çekimlenmemiştir. Dilek kipinin eki se-sadır. Bu yüzden yanıt A’dır. YANIT = A

12. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yükleminde zaman anlamı yoktur? A)Bir kitapta “ne” anlatacağı kadar “nasıl” anlatacağını da uzun uzun planlardı. B) Eleştirmen, eleştirilerinde kendinden bahsettiği zamanlarda bile tarafsızlığını korumalı. C) Yolculuğa çıkmadan önce ilk olarak yolda okuyacağım kitapları alırım yanıma. D) Kitaplarında anlatacağı mekânları belirledikten sonra o mekânları uzun süre incelermiş.

ÇÖZÜM = A, C ve D seçeneklerinde zaman anlamı vardır. Ama B seçeneğinde zaman anlamı yoktur. Çünkü zaman belirtmiyor. YANIT = B

13.Aşağıdakilerden hangisinde şimdiki zaman anlamı vardır? A) Yazlarını Kuşadası’nda geçiriyor. B) İki ay sonra ay üç yaşına basıyor. C) Övgü, bana başarma gücü veriyor. D) Akşamki toplantı için hazırlanıyorum.

ÇÖZÜM = A, B, C seçeneklerinde şimdiki zaman anlamı yoktur. Ama D seçeneğinde vardır. Çünkü sonuna “m” eki gelmiştir.Bu da şimdi yaptığı bir iş anlamına geliyor. YANIT = D

14.Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem emir kipindedir? A) Bahçedeki gülleri sulamalıyım. B) Geç olmadan işe koyulalım. C) Yarın bu kadar geç kalmasın. D) İş olsa da sürekli çalışsak.

ÇÖZÜM = Emir kipinin zaten eki yoktur.Bu soruda yüklemi emir kipinde olan seçenek C seçeneğidir. Çünkü “geç kalmasın” burada emir veriyor. YANIT = C