ARAZİ DÜZENLEME ÇALIŞMALARINDA HARİTA MÜHENDİSLİĞİ MESLEĞİ

Dünya‘da her geçen gün artan nüfusla birlikte gıda ihtiyacı da artmakta fakat uygulanan küresel politikalar sonucunda küresel ısınmanın artması, toprak ve su kaynaklarının kirlenmesi ve azalması ile gıda üretiminin niteliği ve niceliğinde azalma meydana gelmiştir. Artan gıda ihtiyacı ile birlikte tarımsal alanlarda tarımsal üretimin bütün faktörlerini de kapsayan çeşitli düzenlemelere gidilmeye başlanmıştır. Nüfusunun %35‘inin geçimini tarımdan sağladığı ülkemizde de bu doğrultuda; tarımsal alanları, tarımsal üretimi, su kaynaklarının kullanımını ve planlamayı, halkın gıda ihtiyacını daha kolay karşılamayı ve böylece kırsal yaşam seviyesini yükseltmeyi amaçlayan Arazi Toplulaştırması çalışmaları 1960‘lar dan beri uygulanmaktadır. Arazi toplulaştırması; ülkemizde ilk kez 1961 yılında TOPRAKSU Genel Müdürlüğü tarafından Konya İli, Çumra İlçesi, Karkın köyünde uygulanmaya başlanmıştır.Yapılan son yasal düzenlemelerle birliktede önemli oranda hız kazanmıştır. Önümüzdeki üç yıl içerisinde de 1960‘lar dan beri yapılan çalışmaların iki katı çalışma yapılacağı beklenmekte ve bu kapsamda ihaleler yoğun bir şekilde devam etmektedir.

Arazi düzenlemesi, birçok farklı meslek grubundan uzmanların beraber çalıştıkları uygulamadır.

Arazi toplulaştırma planlanmasının özellikle gelişmekte olan ülkelerde yaşanan kırdan kente göçleri azalttığı belirtilmektedir. Ülkemizin de karşı karşıya olduğu en büyük problemlerden biri ekonomik ve sosyal nedenli iç göç olaylarıdır. Arazi toplulaştırması uygulamaları kırsal alanlarda tarımsal üretim artışına neden olarak kırsal yerleşmeleri cazibe merkezleri haline getireceğinden, ülkemizde yaşanan köyden kente yoğun olan göç olayına karşı önemli bir çözüm önerisi olarak düşünülmelidir. Ayrıca topraklar, tarım, ormancılık, çayır ve mera gibi bitkisel üretimler için vazgeçilemez bir üretim kaynağı olmakla birlikte, yerleşme, turizm ve sanayi gibi birçok ekonomik sektör için de önemli bir doğal kaynak konumundadır.

Günümüzde mevcut olan tarım topraklarının alansal olarak genişletilmesi mümkün görülmemektedir. Dolayısıyla çalışmada, tarımsal üretimin artırılması, verimli arazi kullanımının gerekliliği ve planlamanın önemi vurgulanmaktadır. Araştırmada arazi toplulaştırma sahalarından verilen örnekler tarımsal parsellerin birleştirilerek işlenebilir hale getirilmesi toplulaştırmanın önemini kanıtlar niteliktedir. Ayrıca arazi toplulaştırma planlaması sonucunda tarımsal işletmeler, ulaşım, sulama ve teraslama gibi birçok alt yapı hizmetlerine kavuşmaktadır. Bu imkanlar tarımsal gider maliyetlerini azaltmakta ve işletmeleri daha karlı hale getirmektedir.

Ülkemizde arazi toplulaştırması uygulaması Projelerinde; Harita mühendisi, İnşaat Mühendisi, Peyzaj plancısı , Ziraat Mühendisi, Avukat (hukukçu), Yönetici (uzman) kadrosu yer almakla birlikte, Ağırlıklı olarak iki mühendislik dalı gerçekleştirmektedir. Bunlar Harita ve Kadastro Mühendisliği ile Ziraat Mühendisliğidir. Uygulama yetkisi boyutundan bakıldığında, Harita ve kadastro mühendisliği ile ziraat mühendisliğinin konu ile doğrudan ilgilidir. Harita ve Kadastro Mühendisleri, çalışmaların %80’ine yakınını yürütmekle sorumludur.

Harita ve Kadastro Mühendislerinin yaptığı işler: Nirengi ve poligon kanava tesis ve ölçüm işleri Halihazır harita çıkarılması Yol ve Kanal aplikasyonları Yeni parsel aplikasyonu Kadastro kontrol işlerinin yaptırılması ve takibi Tapu senetlerinin hazırlanması Yeni kütüklerin hazırlanması Derecelendirme Haritaları Mülakat Sulama Drenaj

Ziraat Mühendisinin bizzat kendisinin yaptığı ve diğer mesleklerle ortak yaptığı işler: Toprak etüdünün yapılması Çiftçi Mülakatlarının yapılması Arazi toplulaştırma projesinin hazırlanması (Harita ve Kadastro Mühendisi İle Birlikte) Diğer meslek disiplinleriyle birlikte arazi tesviyesi tarla içi yol, drenaj şebekesi ve sulama tesisi gibi tarla içi hizmetleri işlerini yaptırmak ve kontrol etmek

Gerekli arazi tesviyesi ve toprak ıslahının yapılması. Arazi Toplulaştırılmasının Kapsadığı Hususlar: Fazla parçalanmış, dağılmış arazilerin modern işletmecilik esaslarına göre birleştirilmesi. Tarla içi yol şebekesinin, yüzey tahliye sisteminin ve sulama tesislerinin inşası. Gerekli arazi tesviyesi ve toprak ıslahının yapılması. Köylerin yeniden düzenlenmesi, çevre planlanması, kanalizasyon, elektrifikasyon hizmetlerinin yapılması, iskan, arsa isteklerinin karşılanması. Kırsal alanın korunması ve yeşil alanların düzenlenmesi. Kırsal alandaki yerleşim yerleri ve toprakların rüzgar ve taşmalardan korunması için gerekli önlemlerin alınması. Spor sahaları, parklar, yüzme havuzu, bayram-pazar yeri, çocuk bahçesi, okul, sağlık ocağı ve kooperatif binası gibi sosyal hizmet tesisleri için gerekli arazileri, toplulaştırma planları içinde kamulaştırma yapılmadan temin edilmesi. İşletmelerin ıslahı, yeniden düzenlenmesi, verimli bir şekilde çalışmalarının temini için gerekli tedbirlerin alınması. Köy içi yollarının tanzimi, çiftlik binalarının ıslahı veya yeniden yapılması, içme suyu, elektrik, telefon gibi vasıtaların temini.

Arazi toplulaştırması çalışması örneği (öncesi-sonrası Çakırköy)

ARAZİ TOPLULAŞTIRMA TÜZÜĞÜ’NE İLİŞKİN HARİTA VE KADASTRO MÜHENDİSLERİ ODASININ ÖNERİLERİ VE GEREKÇELERİ Tarım Arazilerinin Korunması, Kullanılması ve Arazi Toplulaştırma işlemleri bilimsel ve teknik olarak değerlendirildiğinde tüzel ve kurumsal boyutta, her bir konu başlığı için ayrı bir düzenlemenin yapılması daha yararlı olacaktır. Dünyanın hiçbir ülkesinde arazi toplulaştırması diğer yasalar içinde geçiştirilecek tek madde olarak düşünülmemiştir (Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanununun 17. maddesi). Tüzüğün tanımlar başlıklı 4. maddesine ‘Halihazır Harita’, ‘Derecelendirme Haritası’, ‘Blok Planı’, ‘Parselasyon Planı’ ve ‘Köy Gelişimi’ tanımları eklenmelidir. Bu terimler, bu tüzükte yapılacağı belirtilen iş ve işlemlerin belirli bölümlerini kapsadıkları için tanımlanmaları gereği duyulmuştur. 13/1’deki ‘kroki’ ibaresi yerine ‘Sınırlandırma haritası’ önerilmiştir. Gerekçe : Bir arazinin koordinat değerleri ile 1/25 000 ölçekli haritasına işlenebilmesi için o arazinin sınırlandırma haritasının yapılmış olması gerekir.

14. Maddenin üst başlığına ‘Planlama’ ibaresinin eklenmesi ve tüzüğün 31/c bendinin 14. maddeye aktarılması önerilmiştir. Gerekçe : Tüzük taslağının 31/c’deki bu bend (fıkra) planlama ile ilgili olduğundan bu maddede ifade edilmesi daha uygun görülmüştür. Planlama kavramı da; plan yapımı, plan değişikliği gibi işlemleri içeren bir süreci ifade ettiğinden ‘planlama’ ibaresi bu maddenin başına eklenmesi uygun görülmüştür.) 15. Maddenin (1) numaralı bendine “meslek odaları” ibaresi eklenmiştir. Gerekçe : Bilimsel ve teknik açıdan konuyu daha iyi değerlendirebilecek olan “meslek odalarının” tüzükte yer alması söz konusu iş ve işlemlerin daha sağlıklı yürütülmesinde yararlı olacaktır. Dördüncü kısım başlığının ‘kırsalalan düzenleme ve arazi toplulaştırma ve kapsamı’ olarak düzenlenmesi ve madde sıralaması ile başlık düzeltmeleri önerilmiştir. Gerekçe : 20. maddenin 2. bendi Kırsal Alan Düzenlemesi işlemlerini kapsamaktadır. Bu bendin, arazi toplulaştırma ve kapsamı maddesinden önce ve kırsal alan düzenleme başlığıyla ayrı bir madde olarak düzenlenmesi iş akışını tanımlama açısından da yararlı olacaktır.

21. maddeye 7 nolu bir bendle halihazır harita yapımı eklenmelidir. Gerekçe : Bakanlar Kurulunca belirlenecek sınırlar içinde yapılacak tüm planlama proje derecelendirme ve toplulaştırma çalışmaları için halihazır haritaya öncelikle gereksinim vardır. Madde 23’ün (1) numaralı bendindeki “23/6/1983 tarih ve 2859 sayılı Tapulama ve Kadastro Paftalarının Yenileştirilmesi Hakkında” ibaresi çıkartılarak yerine “3402 Sayılı Kadastro” ibaresi eklenmelidir. Gerekçe : 3402 Sayılı Yasada yapılan değişiklikle bu maddedeki belirtilen ihtiyacı karşılamak mümkün hale geldiğinden 3402 sayılı yasaya göre işlem yapılması önerilmiştir. 24/3’e yazılı bildirim ve ilanla ilgili ifadeler eklenmiştir. Gerekçe : Arazi toplulaştırması kararının katılımcı bir biçimde gerçekleştirilebilmesi için; ilgili kuruluşlara yazılı olarak, köy halkına ilanen duyurulmasında yarar görülmektedir

26/1’de mahalli temsilcilerin ibaresi yerine Belediye İl Genel Meclisi temsilcileri ve il Tarım Müdürlüğü’nün de ibaresi eklenmiştir. Gerekçe : Mahalli temsilciler ibaresi çok genel bir tanımlama olup uygulamada sorun yaratabileceği düşünüldüğünden katılımcı kuruluşlar netleştirilmiştir. 27/2 de mülkiyet haritası ibaresi yerine mülkiyet sınırları ibaresi konulmuştur. Derecelendirme sınırlarının halihazır harita üzerinde gösterilmesi gerektiğinden bu yönde bir düzenleme önerilmiştir. Ayrıca, izdüşümü ibaresinin yerine koordinat sisteminde ibaresi önerilmiştir. Gerekçe : Bu madde de derecelendirmede dikkate alınmaması gereken mülkiyet sınırlarıdır. Derecelendirme sınırlarının, toprak ve diğer arazi özelliklerinin işlenmiş olduğu halihazır haritalar üzerinde belirlenmesi teknik açıdan bir zorunluluktur. ‘İzdüşümünde’ ibaresinden amaçlanan ise mülkiyet haritası ile derecelendirme haritasının derecelendirme işlemi bittikten sonra çakıştırılabilmesidir. Bu nedenle her iki haritanın aynı koordinat sisteminde olması gerekmektedir. Bilgi teknolojileri açısından iki ayrı haritanın çakıştırılabilmesi için iki ayrı haritanın da aynı koordinat sisteminde olması gerekmektedir. Harita tekniği açısından izdüşümü ibaresi açıklayıcı değildir.

27/3’deki ‘harita’ ibaresi, ‘derecelendirme haritası’ ibaresi olarak değiştirilmesi önerilmiştir. Gerekçe : Bu değişiklik haritanın teknik niteliğini netleştirmek için yapılmıştır. 27/4’deki derecelendirme ibaresinin tümcede yeri değiştirilmiştir. Gerekçe : Parsellerin yeniden düzenlenmesi hükümlerini içeren 31/e de sabit tesislerin bedelinin derecelendirme komisyonu tarafından göz önünde bulundurulacağı belirtilmektedir. O bakımdan sadece derecelendirme esnasında sabit tesislerin dikkate alınmadığı vurgusunu yapmak için bu değişiklik yapılmıştır. 28/3’de derecelendirme, derecelendirme işleri ‘harita kadastro mühendisi’ ibareleri eklenmiş haritalama, proje ibareleri çıkarılmıştır. Gerekçe : Maddenin başlığı ‘derecelendirme komisyonu’ olup 28/3’de belirtilen işler, derecelendirme haritasının yapımını da içerdiğinden, bu komisyonda yapılan işlerin mekansal veri standartlarına uygun bir biçimde yürütülmesi ve halihazır harita üzerine sağlıklı bir şekilde işlenmesi için bir harita kadastro mühendisine gereksinim vardır. ‘Proje’ deyimi arazi toplulaştırma işlemlerinin tümünü kapsadığından farklı yorumların doğmaması ve maddenin başlığına uygun bir düzenleme oluşturması için ‘proje’ ibaresi yerine ‘derecelendirme işleri’ ibaresi önerilmiştir.

31/c bendi planlamaya ilişkin bir düzenleme olduğundan 14 31/c bendi planlamaya ilişkin bir düzenleme olduğundan 14. proje kapsamında iş akışına uygunluğu açısından hem de planlamamaddeye aktarılması uygun görülmüştür. Gerekçe : Hem ile ilgili hükümlerin aynı başlık altında ifade edilmesinin yararlı olacağı düşüncesiyle bu hüküm madde 14’e aktarılmıştır. 31/h, madde 33’e aynen aktarılmıştır. Gerekçe : Bu bend tescile ilişkin hükümler ifade ettiğinden madde 33’deki ‘Tescil’ bölümüne aktarılmıştır. Madde 32 başlığındaki ‘yeni’, ‘askıya çıkarılması’ ibareleri çıkarılmış, ‘ilanı’ ibaresi eklenmiştir. Madde 32/1 de itirazların ilanına ilişkin bir düzenleme önerilmiştir. Gerekçe : Yeni ibaresi yeni bir parselasyonu çağrıştırdığından askıya çıkarılması ibaresi de ilan işlemini açık olarak ifade etmediğinden başlık düzeltmelerle yeniden düzenlenmesi uygun görülmüştür. Süresi içinde yapılan itirazlar sonucu parselasyon planlarında ve mülkiyet listelerinde değişiklik söz konusu olduğunda, bu değişiklikler ile değişiklikten etkilenen parselasyon planı ve mülkiyet listelerinin ilgili kısımları yeniden ilan edilerek değişiklikten etkilenen kişilerin bilgilendirilmesi hukuken uygun olacağından bu düzenleme önerilmiştir.

Madde 32/3 metinden çıkarılmıştır. Gerekçe : Parselasyon planları kadastro tekniğine, Büyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri Üretim Yönetmeliğine(BÖHHBÜY), Tescile Konu Harita ve Planlar Yönetmeliğine uygun olarak yapılması zorunlu olduğundan arazi ile uyuşumsuzluğu söz konusu olamayacağından metin çıkarılmıştır. Madde 33/1, 33/2 ve 33/3 bendlerinde değişiklikler önerilmiş 5 ve 6. maddelerin metinden çıkarılmasının uygun olacağı düşünülmüş madde 33/h’daki tescile ilişkin hükümler Madde 33’ün sonuna aynen aktarılmıştır. Gerekçe : 33/1- Tapu ve Kadastro teknik mevzuatına göre parselasyon planlarının araziye uygulanması ve kesin ölçülerinin alınmasından sonra, yeni parsellerin mülkiyet sınır koordinatlarının (konumsal verilerinin) ve alan hesaplarının rölöve (kesin) ölçülerine göre yapılması gerekmektedir. Ve bu işlemlerden sonra da ilgili idare tarafından kontrollarının yapılması gerektiğinden işlem sırasına göre düzenleme yapılmıştır.

33/2 – İlgili Kadastro Müdürlüğüne iletilen parselasyon planlarının ve yeni mülkiyet listelerinin, kadastro müdürlüğünce kontrol edildikten sonra, tescil edilmek üzere, tapu sicil müdürlüğüne iletilmesi gerekliliğini yerine getirecek biçimde düzenleme yapılmıştır. Bu maddedeki tescil ile ilgili hükmün, 31/3’deki tescil işlemleriyle bütünleşik şekilde yeniden düzenlenmesinin uygun olacağı düşünülmüştür. 33/3 – Ortak kullanım tesis alanlarının intifa haklarının tescilleriyle, yolların tescil dışı bırakılmasına ilişkin hükümler, ilgili yasa ve tapu ve kadastro mevzuatında yer aldığından, tüzükte tekrar yazılmasının uygun olmayacağı düşünülmüş bu bendde tescil işlemleri özetlenerek düzenlenmiştir. 33/5 Tapuya tescil edilen işlemlerin değişikliği ancak mahkeme kararıyla yapılabileceğinden bu hüküm tapu ve kadastro mevzuatına uygun düşmemektedir. 33/6 Belirtilen mülkiyet listesi bilgileri, Tapu ve Kadastro Bilgi Sistemi Projesi (TAKBIS) standartlarına uygun bir biçimde (formatta) düzenlenip TAKBIS’e aktarıldığından bu sistemden gereksinim duyulan bilgileri Milli Emlak Genel Müdürlüğü ya da Vergi Daireleri doğrudan alabilir. Gerektiğinde değişiklikleri de aynı biçimde Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünden alabileceklerdir. u. Tüzüğün 31/h bendindeki hükümler tescille ilgili olduğundan bu maddeye aynen aktarılmıştır.

6. SONUÇ VE ÖNERİLER Ülkemizde araziyle ilgili 88 Yasa, KHK ve Tüzük bulunmaktadır. Dolaylı hükümlerin bulunduğu düzenlemeler de dahil edildiğinde bu rakam 300’e ulaşmaktadır(ÇETE 2008). Dolayısıyla, bugün bazı çakışma, uyuşumsuzluk ve boşluklar oluşmuştur. , Başbakanlık ve 9 bakanlığa bağlı 55 kurum arazi ile ilgili faaliyet yapmaktadır. Bu kurumlardan her biri sayıları 1–11 arasında değişen farklı arazi faaliyetlerini gerçekleştirme yetkisine sahiptir Topraklarımız, verimli bir şekilde işletilememektedir. Tarım alanlarının amaç dışı kullanımları artmaktadır. Aşırı ve bilinçsiz ilaç ve gübre kullanımı toprakları yormakta, çevre sorunlarına yol açmaktadır. Aşırı sulama taban suyunu yükseltmekte tuzlanma ve çoraklaşmalara yol açmaktadır Önlem alma da geç kalınmaktadır…

Ülke genelinde ise toplam alanın; Nüfus baskısı ve sanayileşme topraklar üzerindeki baskısını artırmaktadır. Ülkemizde işlenebilir 24.5 milyon ha alanın % 48’sında orta, % 10’un da şiddetli erozyon tehlikesi vardır. Ülke genelinde ise toplam alanın; - % 14’ünde hafif, - % 20’sinde orta ve - % 63’ünde şiddetli erozyon tehlikesi vardır.(KHGM1995) Ülke yüzeyinden erozyonla yıllık 1.4 milyar ton toprağın kaybedildiği hesaplanmaktadır Miras yolu ile arazi parçalanmaları devam etmektedir.

ÖNERİLER Toprak kaynaklarının korunması, geliştirilmesi ve beklenen faydaların sağlanabilmesi için idari, teknik ve hukuki düzenlemeler ile sürdürülebilir arazi yönetimine ihtiyaç vardır. Tarım Şurası ve Kalkınma planlarında da arazi yönetimi ile ilgili politika ve öncelikler belirlenmiştir. Başarıya ulaşmak için; - Ülke kadastro işlemleri CBS ile uyumlu olarak bitirilmeli, - Detaylı toprak etütleri, haritalama ve arazilerin yeteneklerine göre sınıflandırılması yapılmalı, arazi veri tabanı oluşturulmalı, - Arazi Kullanım Planları yapılmalı ve kullanılmalı, - Optimum işletme büyüklükleri havza ve bölgeler bazında tespit edilmeli, - Tarım işletmelerinin daha fazla parçalanması ve küçülmesini önlemek için Medeni Kanunun Mirasla ilgili hükümleri değiştirilmeli, - Arazi Edindirme Ofisleri kurulmalı

Arazi toplulaştırmasına hız verilmeli, kırsal alan düzenlemesi ile birlikte yapılmalı, Hazine arazilerinin dağıtımı, işletme ölçeğinin büyütülmesinde kullanılmalı, Üretim planlaması yapılmalı, Meraların ıslahı, yönetimi ve korunması ile ilgili 4342 sayılı mera kanunu uygulamaları artırılmalı, Erozyonla ilgili mücadele havza bazında yapılmalı, Su Yasası çıkarılmalı, Su ile ilgili örgütlenme ve sorunları çözmlenmeli, Sulama alanlarında erozyon, tuzluluk ve alkaliliğe sebep olan aşırı su kullanımını önlemek için menba kontrollü sulama sistemleri yerine mansap kontrollü sulama sistemleri teşvik edilmeli, Entegre toprak ve su kaynakları yönetimine geçilmeli, Arazi Yönetimi ve Sulama Genel Müdürlüğü kurulmalı ve etkili uygulama, izleme ve değerlendirme sistemi kurulmalıdır

TEŞEKKÜRLER… Fatih Kamil SİRKECİ 091206092