HÜCRE

HÜCRE NEDİR ? Görev ve yapı bakımından canlılığın bütün özelliklerini gösteren en küçük birime HÜCRE denir.

İlk defa 1665 yılında Robert Hook mantar dokusunu incelemiş gözlemlediği dokularda küçük boşluklar görmüş ve bu boşluklara içi boş odacıklar anlamına gelen HÜCRE demiştir.

Hücrelerin çoğu mikroskobik olmakla birlikte, gözle görülebilecek büyüklükte olan hücreler de vardır. Örn: Bazı su yosunları, bazı hayvanların döllenmemiş yumurtaları ve kuş yumurtası

Canlıların yaşamını sürdürebilmek için yaptığı solunum , boşaltım , dolaşım , beslenme , sindirim gibi faaliyetlere YAŞAMSAL FAALİYETLER denir.Canlılarda gerçekleşen yaşamsal faaliyetlerin tamamı hücre tarafından gerçekleştirilir.Yani HÜCRENİN GÖREVİ ,yaşamsal faaliyetleri gerçekleştirmektir.

Hücrelerin şekilleri farklı farklıdır : silindir,yıldız,oval,küp,dikdörtgen,vb.

HÜCRENİN YAPISI Hücre dıştan içe doğru hücre zarı, sitoplazma ve çekirdekten oluşur.

HÜCRE ZARI Tüm hücrelerde bulunur. Hücreyi dış ortamdan ayırıp bir bütün halinde tutar. Çok ince olduğu için yapısı ancak elektron mikroskobunda görülür. Yapısında proteinler,yağlar ve karbonhidratlar vardır.

Hücre zarı; canlı,esnek,akışkan ve seçici-geçirgendir Hücre zarı; canlı,esnek,akışkan ve seçici-geçirgendir.Üzerinde porlar bulunur. Hücre zarı,hücreyi dış ortamdan ayırır,hücreye şekil verir,dış etkilerden korur ve bulunduğu ortamla madde alış-verişi yapmasını sağlar.

SİTOPLAZMA Hücre ile çekirdek arasını dolduran,renksiz,yarı saydam,yumurta akı kıvamında bir yapıdır.Sitoplazma canlıdır ve hücrenin bütün hayatsal faaliyetleri burada gerçekleşir.Büyük çoğunluğu sudan oluşan sitoplazmada organik ve inorganik maddeler,madensel tuzlar,vitaminler,hormonlar ve organeller de bulunur.

ÇEKİRDEK Hücredeki tüm yaşamsal olayların yönetim ve denetim merkezidir. Çift zarla çevrelenerek sitoplazmadan ayrılmış olan hücre organelidir. Çekirdek; hücre bölünmesini kontrol eder. Bu sayede kalıtsal karakterleri yeni hücrelere aktarır. Protein sentezi yaptırarak hücre metabolizmasını kontrol eder.

Hücre çekirdeği dört kısımdan oluşur: 1- ÇEKİRDEK ZARI 2- ÇEKİRDEK PLAZMASI (KARYOPLAZMA) 3- ÇEKİRDEKÇİK 4- KROMATİN VE KROMOZOMLAR

HÜCRE ÇEŞİTLERİ BİTKİ HÜCRESİ HAYVAN HÜCRESİ

BİTKİ HÜCRESİ

Hücre duvarı(çeperi) bulunur. Kofulları büyüktür. Sentrozom bulunmaz. Plastidleri (kloroplast, kromoplast, lökoplast) bulunur. İlkel bitki hücreleri dışında lizozom bulunmaz. Nişasta ve selüloz bulunur. Hücreler birbirine hücre duvarı ile bağlıdır.

HAYVAN HÜCRESİ

Hücre çeperi bulunmaz. Kofulları çok küçüktür. Sentrozomu bulunur. Plastidleri yoktur. Lizozomları vardır. Glikojen bulunur.

MİTOKONDRİ Hücrenin enerjiden sorumlu organelidir. Enerji üretir. Enerji gereksinimi çok olan hücrelerde (örn:kas hücresi) çok sayıda bulunur.

GOLGİ CİSİMCİĞİ Golgi aygıtı da denir. Paketleme ve salgı görevi vardır. Salgı maddelerinin oluşumunda ve paketlemesinde görev alır. Tükrük bezi, süt bezi gibi salgı yapan hücrelerde çok sayıda bulunur.

RİBOZOM Protein sentezinde görev alır. Virüsler dışında her hücrede bulunur.

ENDOPLAZMİK RETİKULUM Çekirdekle hücre zarı arasında madde alışverişini sağlar. Hücre içini ağ gibi sarar.

LİZOZOM Hücre içi sindirimden sorumlu organeldir. Bitki hücrelerinde bulunmaz (ilkel bitkiler hariç)

KOFUL Hücre için fazla olan ya da zararlı olan maddeleri depo etmekle görevlidir. Bitki hücrelerinde daha fazla bulunur. Bitki hücrelerindeki büyük, hayvan hücrelerindekiler küçüktür.

KLOROPLAST Yalnızca bitki hücrelerinde bulunur, hayvan hücrelerinde bulunmaz. Bitkinin besin üretmesinde (fotosentez) görev alır.

SENTRİYOLLER Hayvan hücrelerinde bulunur. Bitki hücrelerinde bulunmaz. Hücre bölünmesinde görev alır.

Bitki ve Hayvan Hücresi Arasındaki Farklılıklar Bitki Hücresi Hayvan Hücresi Hücre çeperi (hücre duvarı) vardır. Hücre çeperi (hücre duvarı) yoktur. Plastit içerir. Plastit içermez. Sentrozom yoktur. Sentrozom vardır. Kofullar az sayıda, ama büyüktür. Kofullar çok sayıda, ama küçüktür. Köşeli yapıdadır. Genellikle küreseldir. Gelişmiş bitki hücrelerinde genellikle lizozom yoktur. Lizozom vardır.

Hücreden Organizmaya Adı Tanımı Örnek HÜCRE Görev ve yapı bakımından canlılığın bütün özelliklerini gösteren en küçük birim. Kas hücresi, alyuvar, akyuvar DOKU Yapı ve görevleri birbirine benzeyen hücre topluluğu Kas doku, kan doku, kemik doku ORGAN Dokuların biraraya gelerek oluşturdukları yapı Kalp, akciğer, mide SİSTEM Organların biraraya gelerek oluşturdukları organ topluluğu Dolaşım sistemi, sindirim sistemi, üreme sistemi ORGANİZMA Sistemlerin biraraya gelerek oluşturdukları canlı varlık İnsan, kedi, kavak, çınar