TURUNÇGİL TARIMI ve İHRACATININ SORUNLARI ve ÇÖZÜM YOLLARI YAŞ MEYVE SEBZE, TURUNÇGİL TARIMI ve İHRACATININ SORUNLARI ve ÇÖZÜM YOLLARI Prof.Dr. İ. Tayfun AĞAR Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Narpak A.Ş. Genel Müdürü

TÜRKİYE YAŞ MEYVE SEBZE ÜRETİMİ 43 milyon ton üretim değeri ile dünyanın önemli yaş meyve ve sebze üreticilerinden biri olan Türkiye’nin; Meyve üretimi 12 milyon ton, Sebze üretimi ise yaklaşık 31 milyon tondur.

TÜRKİYE YAŞ MEYVE SEBZE İHRACATI Toplam İhracat 2.19 milyon ton 356 bin ton Meyve 1.007 bin ton Sebze 830 bin ton Turunçgil

TÜRKİYE YAŞ MEYVE SEBZE İHRACATI İhracatımız, toplam 43 milyon ton üretimin yaklaşık % 5’i, Türkiye’nin 4.2 milyar dolar olan yıllık tarım ürünleri ihracatının 1.474 Milyar doları yaş meyve sebze ihracatından gerçekleşiyor. Dünya yaş meyve sebze ihracat pazarı 75 milyar dolar. Türkiye’nin payı %1.95 in biraz üzerindedir.

Yılda 3 milyar $ DÖVİZ getirecek bir sektörü değerlendiremiyoruz ??? Türkiye üretim miktarlarındaki artışı ihracata yansıtamamıştır. Örneğin dünya taze kayısı üretiminde 1. sırada olmamıza karşın dünya kayısı dış satımında pazar payımız %2.5. Taze kayısı dışsatımında ilk sıra % 22.5 ile İspanya. Dünyadaki en büyük taze kayısı alıcısı Almanya ihtiyacını Fransa ve Yunanistan’dan alıyor. Alman pazarındaki payımız %1.

……NEDEN ????? Küçük ve dağınık birimlerde yetiştiricilik (Elmada ortalama alan 5 dönüm), Düşük Verim (turunçgillerde 2 ton/dekar) ve Kalite, Eski Çeşitler (W. Navel Portakalı, Interdonato Limon, Kütdiken) Kaliteli ihraç vasıflı ürünlerin ise yeterli miktarlarda yetiştirilmemesi (Bursa Siyahı İncir, 0900 Ziraat Kiraz) Pazarın istediği çeşitlerin yetiştirilmemesi, Türkiyeye yeni çeşitlerin getirilemeyişi; patent kanunu Intellectual Property Rights (Nur ve Or mandarinleri, (Spring Navel, Kara kara portakalı) Kontrolsüz ilaç ve gübre kullanımı, (Pestisit kalıntıları) İyi Tarım Uygulamalarının Hayata Geçirilmemesi (EUREPGAP) Tarımın kayıt altına alınması Paketleme tesislerinde alt yapı eksikliği (ön soğutma, tasnif makineleri, soğuk hava, ambalajlama vs.)

…..NEDEN ????? Ehliyetsiz İhracatçılar: Teknolojiye yatırım yapmayan, yaptığı işin inceliklerini bilmeyen yüzlerce kişi bulunuyor. (Sekreter, cep telefonu ve faksa sahip olmak ile ihracatçı olduğunu zanneden kişiler. Bu durum, Türkiye’ye özgü, dünya’da bir başka örneği yok) Bu ihracatçıların bir çoğu kayıtsız çalışmakta, Yani devlete ödemesi gerekli minimum VERGİ’yi veren ancak TEŞVİK’lerden maksimum düzeyde yararlanan kişiler.

…..NEDEN ????? Aynı ülkeden çok sayıda ihracatçının bulunması, Türk ürünlerinin pazarda birbirleri ile rekabete girmesine ve aynı malların çok daha ucuza satılmasına neden olmaktadır (Romanya, Rusya, Ukrayna, Almanya). Öte yandan bu durum, daha iyi pazarlara girmeyi imkansız kılmakta ve bu nedenle paketleme, pazarlama ve lojistik hizmetleri gelişememektedir. Bütün bunların sonucunda bahçe ürünlerini işleme endüstrisi de yeterince gelişmediği için iç pazar çok kalitesiz meyve ve sebzeler ile dolup taşmaktadır.

…..NEDEN ????? Her ihracatçının bir TIR kapasiteli birer soğuk hava deposu var. İhracat genelde konsinye mal gönderme şeklinde yapılıyor. Planlı programlı sabit fiyatlardan satışlar söz konusu değil. Bu tip ihracatçıların ihracat felsefesi, telefon ile dış pazarlardaki fiyatları öğrenip, süratli bir şekilde maliyet hesabı yaparak, eğer ürün ambalajlama ve nakliye fiyatını kurtarıyorsa veya DFİF kalıyorsa mal gönderme şeklindedir.

…..NEDEN ????? Türkiye’nin, turunçgiller, kiraz ve incir vb ürünlerin dışında kalan özellikle SEBZE İHRACATI’nın çok önemli bir kısmı Avrupa’daki Türk insanlarına yöneliktir. Bu durum değişmelidir. Türkiye’den ihraç edilen yaş meyve ve sebzelerde hedef kitle, satın alma gücü yüksek olan ve kaliteye değer veren müşteriler olmalıdır.

…..NEDEN ????? Avrupa pazarlarında satılmakta olan farklı Türk markaları arasında çok önemli kalite farklılıkları vardır. Bu, Türk ürünlerinin imajını son derece olumsuz bir şekilde etkilemektedir. Bu pazarlara sadece az sayıda birkaç kaliteli markadan değil, genelinde yüksek kaliteli malların gönderilmesi ve bunun bir devamlılık içerisinde olmasının sağlanması durumunda Türk ürünlerinin satışında önemli patlamalar olacaktır.

PAZAR Şili ve Meksika’nın yaş meyve sebze ihracatındaki başarı örneğini Türkiye’de de gerçekleştirmek olasıdır. Her iki ülkenin aksine, Türkiye daha büyük pazarlara coğrafi olarak çok daha yakındır. Şili ve Meksika, ABD ve Kanada ile birlikte 300 milyon insana meyve-sebze satarken, Türkiye’nin önünde 320 milyonluk bir Avrupa Topluluğu, 135 milyonluk Ortadoğu, 420 milyonluk bir eski Sovyet Cumhuriyetleri ve Doğu Avrupa pazarı gerçeği vardır. Bu pazarların toplamı yaklaşık 875 milyon kişidir.

PAZAR Şili, en önemli meyve-sebze pazarı olan ABD’ye 8200 km mesafede iken, Mersin’in en uzak potansiyel pazara uzaklığı 3000 km dir. Bu da soğutmalı kamyonlar ile kısa zamanda ulaşılabilecek bir mesafedir. Eğer Türk ihracatçıları toplam 875 milyonluk bu pazarlarda yaşayan her kişiye sadece bir kg meyve-sebze satması durumunda 875 bin ton ihracat gerçekleşecek, bu da Türk meyve-sebze ihracatını ikiye katlayacaktır.

İhracata Yönelik Üretim, Şili

İhracata Yönelik Üretim, Şili

İhracata Yönelik Üretim, Şili

İHRACATÇILARIN SIKINTILARI Rakip ülkelerden pahalı elektrik (Çinde 3,2 sent, Fransa 4 sent, Türkiye 9-10 sent) ve enerji (Türkiyede Motorin 1,40 €, Bulgaristanda 0,65 €) İhracatçıların Vize alma zorlukları Gümrük işlerinde formaliteler, mesailer, mesai ücretleri Beyanname açtıktan sonra esnek ve hızlı olamama Mersin limanından yüklenen konteynerlerin başka yerlerde aktarılması ve gecikmesi Düşük Dolar ve Döviz Kuru, YTL’nin aşırı pahalı olması (son yükselme öncesine kadar) Ukrayna ve Rusya’ya yeterli sık ve kaliteli soğutmalı gemilerin bulunmaması (mısır, zorunlu reefer gemi) Teslimatta, ürün kalitesinde bozukluklar Lojistik sıkıntılar (Karşı tarafta Soğuk depo eksikliği)

NAKLİYECİLERİN SIKINTILARI Nakliye geçiş belgeleri Kapıkule’de bekleme süreleri (Yaş Meyve Sebze TIR larına öncelik tanınmaması) Şoförlerin Vize alma zorlukları Yüksek TIR Karnesi ücretleri Avrupada Yol geçiş Ücretleri Türk TIR’larının 500L Mazotla Türkiye’ye girme sınırlaması

ÖNERİLER Başarılı sonuçlara ulaşabilmek için, üretim ve ihracatın bir arada ele alınması gerekmektedir. Etkin olabilmek ve gerekli kararları süratle almak için ise bir an önce İhracatçı birlikleri, Dış Tic. Müst. İGEME, Zirai Karantina, Hazine, ve Üniversite’den konuyu bilen kişilerin görev alması gerekir. Bu komitenin oluşturulmasından hemen sonra doğru kararları alabilmek için gerekli araştırmaları yaptırmak üzere bir bütçenin oluşturulması gerekmektedir. Doğru kararlar, ancak doğru verilerin ışığı altında ve olaya farklı açılardan bakabilen PROFESYONELLERİN ortak bir fikir birliğine varmaları ile alınabilir.

…..ÖNERİLER Türk yaş meyve ve sebze endüstrisinin araştırma kuruluşları, yurt dışı pazarları ile üreticiler arasında bilgi akışını sağlayacak bir YAYIM hizmetine acil olarak ihtiyacı vardır. Türk Yaş Meyve ve Sebze Endüstrisinin ciddi bir reklam projesine ve bütçesine ihtiyacı vardır (Örnek Muz ve Kalp Hastalıkları, Nar ve Kanser, ABD, )

İHRACATTA DEVLET POLİTİKASI ????? Ticaret, örneğin turunçgillerde ve diğer bazı meyve-sebzelerde (üzüm domates) DFİF ödemeleri ile cazip hale getirilmeye çalışılmaktadır.

DFİF FAYDA VE ZARARLAR??? 900.000 ton Narenciye ürünü için ortalama ton başına ihracatçıya 100 USD DFİF ödediği varsayılırsa Devlet DFİF için yaklaşık 90 Milyon USD bir bütçe ayırmaktadır. ACABA bu ödenen paraların farklı teşvikler için kullanılması düşünülebilirmi ????

DFİF FAYDA VE ZARARLAR ??? DFİF, meyve fiyatlarını bir miktar yükseltmekte ve üreticiye faydalı olmaktadır. (DOĞRU) Ancak, DFİF ödemeleri kaliteli veya kalitesiz gözetimi yapılmaksızın piyasadaki tüm meyve fiyatlarını artırmaktadır. (YANLIŞ) İç piyasaya yönelen meyveler de DFİF ödemelerinden etkilenerek normalden yüksek fiyatlanmaktadır. Dolayısıyla vatandaş pahalı meyve yemektedir. (YANLIŞ)

ALTERNATİF ??? DFİF ihracatçı yerine kaliteli mal üreten çiftçiye ödense, Belirli tür ve çeşitlerin ekimi dikimi teşvikler ile cazip hale getirilse, ÇEŞİTLER YENİLENSE DFİF ödemeleri üreticinin sadece ihraç kalitesinde ürününe ödense ve bu sayede üreticinin daha kaliteli ihraç vasıflı ürün yetiştirmesi teşvik edilse, DFİF Ödemeleri yerine ithalatçı şirketlere Türk ürününü satın alma primleri verilse, (Süpermarketlere)

SONUÇ Devlet aynı amaç için daha az veya aynı parayı ödeyecek, Başarılı üreticilerin geliri artacak, Üretici bazında vergi kaçakları azaltılacaktır. Uygulama başarılı olduğunda pazar değeri yüksek yeni çeşitlerin üretimi teşvik edilmiş olacak, Başarılı ihracatçıların büyümesine ve kurumsallaşmasına imkan doğacak, İhracatçıların finansman ihtiyaçları azalacak, İhracatçıların vergi kaçırma olasılığı azalacak,

…..SONUÇ DEVLET; Vergi yönünden, Ülkeye döviz girdisi yönünden ve Ödediği DFİF yönünden daha karlı çıkacak İHRACATÇI; - DFİF suistimali ile yapılan haksız rekabet sona erecek, ihracatçı sayısı azalacak, büyüyecek ÜRETİCİ; ihraç kalitesinde ürettiği meyve için DFİF primi alacak, Yeni tür ve çeşitlere yönelecek SONUÇTA DEVLET, İHRACATÇI VE ÇİFTÇİ KAZANÇLI ÇIKACAKTIR

Hallere gelen Domatesler

Pazarın istediği ürünler

Bir Sebze İhracatçısının Biber Paketleme Evi

Pazarın istediği ürünler

Bir Sebze İhracatçısının Paketleme Evi

Kiraz Paketlemesi

İhraç Edilecek Lahanaların TIR ile Taşınma Şekli

ÖNERİLER Reklam - Tanıtım Devlet DFİF ve sübvansiyonlardan tasarruf edeceği paralar ile Yurtiçinde Eğitim ve seminerler Denetim Araştırmalar ve Yayım Teşkilatı ***** ABD Örneği TV Reklamı (Turunçgil Tanıtım Grubu) Fındık Tanıtım Grubunun Başarısı tekrarlanmalıdır) Yurtdışında TV Reklamı Gazete Reklamı Fuarlara katılım ile ilgili destekler

…..ÖNERİLER Devlet politikası; Yurt içinde organize olmuş ve teknolojik yatırımlarını yapmış şirketlerin, Yurt dışında ise Sektörel Dış Satım Şirketlerinin desteklenmesi şeklinde olmalıdır. Bunun yanında, Türkiye’deki şirketler bir araya gelerek güç birliği yapma veya yabancı büyük şirketlerin Türkiye’de birlikte yada yalnız operasyon yapması insiyatiflerini gözden geçirmelidirler.

…..ÖNERİLER Tarımsal Araştırmalara ayrılan kaynak tarımsal GDP’ nin %0.2 sidir. Bu değer Dünya Bankasının önerdiği %1’ in çok altındadır. Yaş meyve sebze sektörü, özel krediler, eğitim ve kurslar, kalite standartlarının empoze edilmesi şeklinde desteklenmelidir.

…..ÖNERİLER Türk yaş meyve ve sebze ürünlerinde de bir Milli Marka oluşturulması düşünülebilir. Yurtdışı pazarlarda başarılı olabilmek için üretimin her aşamasında bir Kalite Garantisi Programı ve İyi Tarım Uygulamalarına acilen gereksinim vardır. Bu programın bağımsız bir yan kuruluş tarafından yaptırımı ve kontrol edilmesi gereklidir.

…..ÖNERİLER Armatörlere Karadeniz limanlarımızdan Ukrayna ve Rusya’ya konulacak Liner hattının krediler ile cazip hale getirilmesi Novorosisk veya Soçi limanına bir meyve terminalı yapılması teşvik edilebilir Rusya’da ve Avrupa’da süper marketlerin Türk Malı satması için teşvik edilmesi Limanlarda servis şirketlerinin kurulması

ÖNERİLER-TAZE Meyve SUYU 2.6 milyon ton Turunçgil üreten ülkemizde taze sıkılmış meyve suyu üreten tek bir tesis yoktur. Mevcut tesislerin TAMAMI konsantre meyve suyu üretmekte olup, ürünler tüketicilerce beğenilmemekte ve tüketilmemektedir. Türk Turunçgil meyvelerinden FLAŞ PASTORİZE TEKNOLOJİSİ İLE ÜRETİLEN TAZE SIKILMIŞ (Konsantre olmayan) İHRAÇ NİTELİKLİ KALİTELİ MEYVE SUYU üretecek tesisler teşvik edilmelidir.

ÖNERİLER-LİMON SUYU Limon sosu DEĞİL LİMON SUYU 800.000 ton Limon, Minimum %20 ISKARTA, Değerine satılamayan ve 1. sınıf meyvelerin de fiyatını düşüren 800.000 ton x 0.20= 160.000 ton meyve 160.000 ton meyveden 1/3 oranında limon suyu çıkar buda 55 milyon litre Limon suyu demektir 55 milyon litre x 1 YTL/L = 55 milyon YTL = 40 Milyon Dolar

ÖNERİLER-Meyve Tüketiminin Ülke İçinde de Artırılması 45 milyon nüfuslu İspanya 6 milyon ton Turunçgil meyveleri üretiminin 3 milyon tonunu ihraç etmekte, 3 milyon tonunu ülke içinde tüketmektedir. 75 milyon nüfuslu Türkiye 2.6 milyon ton Turunçgil üretiminin 1 milyon tonunu ihraç etmekte ve geri kalan 1.6 milyon tonunu tüketmekte zorluk çekmektedir. Ağaçlarda kalan portakal ve mandarinler bunun kanıtıdır.

SOMUT ÖNERİ Turunçgil ve diğermeryve sebze tanıtım grubları, Fındık TANITIM Grubunun Başarısını Tekrarlamalı Mevcut Hal kanunu ivedilikle değiştirilmelidir ve vatandaşın gereksiz yere pahalı yaş meyve sebze tüketmesine bir son verilmelidir.