حَدَّثَنِي حَرْمَلَةُ بْنُ يَحْيَى التُّجِيبِيُّ، (R7) Geçen haftanın ödevi Senedin başı حَدَّثَنِي حَرْمَلَةُ بْنُ يَحْيَى التُّجِيبِيُّ، (R7) أَخْبَرَنَا ابْنُ وَهْبٍ، (R6) أَخْبَرَنِي يُونُسُ، (R5) عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، (R4) أَخْبَرَنِي أَبُو سَلَمَةَ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ، وَسَعِيدُ بْنُ الْمُسَيِّبِ، قَالَا: (R3) كَانَ أَبُو هُرَيْرَةَ (R2) يُحَدِّثُ، أَنَّهُ سَمِعَ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: (R1) Senedin Sonu Metin: «مَا نَهَيْتُكُمْ عَنْهُ، فَاجْتَنِبُوهُ وَمَا أَمَرْتُكُمْ بِهِ فَافْعَلُوا مِنْهُ مَا اسْتَطَعْتُمْ، فَإِنَّمَا أَهْلَكَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ كَثْرَةُ مَسَائِلِهِمْ، وَاخْتِلَافُهُمْ عَلَى أَنْبِيَائِهِمْ»

Hadis Usûlü 5. Ders (6. hafta) B. RİVAYET LAFIZLARI Yrd. Doç. Dr. Ali KUZUDİŞLİ

B. Rivayet Lafızları (الفاظ الأداء أو صيغ الأداء) Hadisin hangi metotla rivayet edildiğini belirtmek üzere isnatta kullanılan tabirlerdir. Rivayet lafızlarının kullanımında hicri ikinci ve üçüncü asırlarda tam bir ittifaktan söz edilemez.

B. Rivayet Lafızları -devam 1. Sema‘ metoduna delalet edenler: En üstünü “Semi‘tü” (Ben işittim = سمعت) lafzıdır. Benzer anlamda “Haddesenî” (Bana rivayet etti = حدثني) ; “ahberanî” (Bana haber verdi = أخبرني) ve benzeri ifadeler kullanılmıştır. 2. Kıraat metoduna delalet edenler: Şeyhin talebeye veya talebenin şeyhe hadis okumasına delalet eden lafızlardır. Bunlar: Bunlar: Okudum = قرأت ; Arz ettim = عرضت vb. ifadelerdir. Bana haber verdi = أخبرني vb. ifadelerin hicri ikinci ve üçüncü asırdan sonra kıraat metoduna delalet etmek üzere kullanıldığı bilinmektedir.

B. Rivayet Lafızları -devam 3. İcâzet metoduna delalet edenler: En belirgin ifade, “Bana icazet verdi = أجاز لي ifadesidir. Bana izin verdi = أعطاني ve bana haber verdi = خبَّرنا ifadelerinin de kullanıldığı görülmektedir. 4. Münâvele metoduna delalet edenler: En belirgin ifadeler, Bana rivayetlerini verdi = أعطاني ve Bana kitabını verdi = دفع إليَّ كتابه vb. lafızlardır. 5. Mükâtebe metoduna delalet edenler: En belirginleri, Filan bana yazdı = كتب إليَّ فلانٌ vb. ifadelerdir.

B. Rivayet Lafızları -devam 6. Vasiyet metoduna delalet edenler: En belirginleri, Filan bana vasiyet etti = أوصى إليَّ فلانٌ vb. ifadelerdir. 7. Vicâde metoduna delalet edenler: En belirginleri, Buldum = وجدت ve Bana ulaştı = بلغني vb. ifadelerdir. 8. Rivayet metotlarının hepsine delalet edenler: Bazı ifadeler belirli bir metoda has olmayıp geneldir. عن , قال vb. ifadeler genel anlam ifade etmektedir.

C. Hadis Okuma Usülleri Hadislerin tek tek rivayetlerinin sona ermesiyle birlikte, hadis kitaplarının nakli dönemi başlamıştır. Hadis kitaplarının naklinde uygulanan yöntemler şunlardır: 1. Okuma (طريق السَّرْد ): Hadis kitabındaki hadisler, seri biçimde okunup geçilir. Amaç, hadislerin tekrarlanması ve hatırlanmasıdır. Çoğunlukla alimler, kendi aralarında bu yöntemle hadis okur. 2. Açıklama ve araştırma (طريق الحل والبحث): Bir hadis kitabının talebelere okutulması durumunda uygulanan yöntemdir. Bu yöntemde hoca, hadisleri açıklamalı olarak talebelere anlatır. 3. Geniş açıklamalı yöntem (طريق الإمعان): Genellikle bir hadis kitabının halka hitap edecek biçimde okunup açıklanmasıdır.

II. Rivayetin Sıfatı Rivayetin sıfatı ifadesiyle, hadislerin Hz. Peygamber’den işitildiği lafızlarla mı yoksa aynı anlamdaki farklı lafızlarla mı nakledildiği hususu kastedilmektedir. A. Lafzen rivayet: Hadislerin Hz. Peygamber’den duyulduğu gibi kelimesi kelimesine rivayet edilmesidir. B. Manen rivayet: Manayı korumak üzere, rivayetin farklı lafızlarla nakledilmesidir.

5. Hafta dersinin sonu Talat Koçyiğit’in Hadis Istılahları ve Abdullah Aydınlı’nın Hadis Istılahları Sözlüğü adlı eserlerden Semâ‘, Kıraat, icâzet, münâvele, mükâtebe, i‘lâm, vasiyyet ve vicâde terimlerini araştırarak özetleyiniz. Aşağıdaki hadisi ezberleyiniz ve “Concordance”tan kaynağını bulunuz. «قَالَ لِي رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: اتَّقِ اللهِ حَيْثُمَا كُنْتَ، وَأَتْبِعِ السَّيِّئَةَ الحَسَنَةَ تَمْحُهَا، وَخَالِقِ النَّاسَ بِخُلُقٍ حَسَنٍ.»

Bu hadisin senedini RYA’ya göre numaralandırınız. 5. Hafta dersinin sonu Bu hadisin senedini RYA’ya göre numaralandırınız. Bu hadisin naklinde hangi rivayet lafızları kullanılmıştır? Bu lafızlar nelere delâlet etmektedir?