EK FİİLLER

İsim soylu sözcüklere gelerek onları yüklem yapan, basit zamanlı fiillere gelerek onları birleşik zamanlı yapan “imek” e ek fiil denir. Dilimizdeki ek-fiiller şunlardır: idi – ek fiilin hikâyesi imiş – ek fiilin rivayeti ise – ek fiilin şartı -im -sin -dir - ek fiilin geniş zamanı -iz -siniz -dirler

EK FİİLİN GÖRÜLEN GEÇMİŞ ZAMANI ( HİKÂYESİ) Ek fiilin iki görevi vardır: 1- İsim soylu sözcüklere gelerek onları yüklem yapar: EK FİİLİN GÖRÜLEN GEÇMİŞ ZAMANI ( HİKÂYESİ) İsim ve isim soylu sözcüklere getirilen “idi” ek fiiliyle yapılır. Kelimeden ayrı yazılabileceği gibi kelimeye bitişik de yazılabilir. Bitişik yazıldığında ünlü uyumu ve ünsüz benzeşmesine göre “-dı-, -di, -du, -dü, -tı, -ti,-tu,-tü” biçiminde sözcüğe eklenir. çalışkan idim öğrenciydim çalışkan idin öğrenciydin çalışkan idi öğrenciydi çalışkan idik öğrenciydik çalışkan idiniz öğrenciydiniz çalışkan idiler öğrenciydiler

Diğerlerine göre çok azimli idi ( azimliydi. ) yüklem Köpeğim son zamanlarında biraz huysuz idi. ( huysuzdu. ) yüklem Her şeye mutlaka bir cevabı var idi. ( vardı ) yüklem Her zaman yanımda olan ve beni destekleyen babam idi.(babamdı) yüklem O idi bana bağıran.( oydu) yüklem En çok kullanılan bağlaç “ve” idi. ( veydi.) yüklem

EK FİİLİN DUYULAN GEÇMİŞ ZAMANI (RİVAYETİ) İsim ve isim soylu sözcüklere getirilen “imiş” ek fiiliyle yapılır. Kelimeden ayrı yazılabileceği gibi kelimeye bitişik de yazılabilir. Bitişik yazıldığında ünlü uyumu göre “-mış, -miş, -muş, -müş” biçiminde sözcüğe eklenir. güzel imişim başarılıymışım güzel imişsin başarılıymışsın güzel imiş başarılıymış güzel imişiz başarılıymışız güzel imişsiniz başarılıymışsınız güzel imişler başarılıymışlar

Doğum gününde aldığı en güzel hediye kitap imiş. ( kitapmış) yüklem Karşıdan gelen adam büyük baban imiş. ( babanmış) yüklem Soğuk su içtiği için üç gündür hasta imiş. ( hastaymış) yüklem Annem üniversitedeyken başarılı bir öğrenci imiş.( öğrenciymiş) yüklem Akşamki parti eğlenceli imiş. ( eğlenceliymiş.) yüklem Ahmet ne kurnaz adam imiş. ( adammış ) yüklem

EK FİİLİN ŞARTI İsim ve isim soylu sözcüklere getirilen “ise” ek fiiliyle yapılır. Kelimeden ayrı yazılabileceği gibi kelimeye bitişik de yazılabilir. Bitişik yazıldığında ünlü uyumu göre“-sa,-se” biçiminde sözcüğe eklenir. üzgün isem hastaysam üzgün isen hastaysan üzgün ise hastaysa üzgün isek hastaysak üzgün iseniz hastaysanız üzgün iseler hastaysalar

NOT: Şart ek fiili eklendiği isimleri diğer ek fiiller gibi yüklem yapmaz sadece cümleye şart anlamı katar. Yorgunsa bugün işe gelmesin. Hava güzelse gezmeye gidelim. Arayan Ayşe ise ben evde yokum. Çocuksa çocukluğu bilsin anne! Batuhan evde yok ise ne yapacağız.

EK FİİLİN GENİŞ ZAMANI Geniş zaman çekiminde ek fiil, diğer zamanlarda olduğu gibi belirgin değildir. Şahıs ekleriyle kaynaşmış olarak karşımıza çıkar. Altı çekimi vardır. akıllıyım öğrenciyim akıllısın öğrencisin akıllıdır öğrencidir akıllıyız öğrenciyiz akıllısınız öğrencisiniz akıllıdırlar öğrencidirler

Ben bu yarışta da varım. yüklem Zeynep bugün çok güzelsin. yüklem Evde umarım yiyecek bir şeyler vardır. yüklem Biz uzun zamandır arkadaşız. yüklem İşini mükemmel yapan bir öğretmensiniz. yüklem Komşularımız anlayışlı insandırlar. ( insanlardır) yüklem

NOT: Geniş zaman 3. tekil ek fiili düşebilir NOT: Geniş zaman 3. tekil ek fiili düşebilir. Düşse de o cümlede ek fiil vardır. Sınıfın en çalışkan öğrencisi Atilla. ( Atilla’dır) Çağımızın en büyük tehlikesi küresel ısınma. ( ısınmadır) NOT: Geniş zaman ek fiili bazı eklerle karıştırabilir. Geniş zaman eklerinin ek fiil olabilmesi için eklendiği isimleri mutlaka yüklem yapmalıdır. ( benim ) Öğretmenim henüz okula gelmedi. ( İyelik eki ) Beş yıldır bu okulun öğretmeniyim. ( ek fiil ) yüklem Onlara söyle hemen yanıma gelsin. ( şahıs eki ) fiil Son zamanlarda çok isteklisin. ( ek fiil ) isim

(2007-DPY ) Aşağıdakilerden hangisinin yüklemi ek – fiil almış bir isimdir? A) Geçidi atlayınca şaşırdım sevincimden. B) Bir dakika araba yerinde durakladı. C) Atlarımız çözüldü girdik handan içeri. D) Bir handa yorgun argın uykudaydık.

BİRLEŞİK ZAMANLI FİİLLER 2- Basit zamanlı fiillere gelerek onları birleşik zamanlı yapar: Fiil kök ya da gövdelerinin zaman veya istek ifadesi taşıyan bir tek kip ekiyle çekimlenmiş biçimine basit zamanlı fiil denir. Soracağım – sor – acak – ım F. kök gel. Z.E. Şahıs eki ( basit zamanlı fiil) Yazdırmalısın –yaz – dır – malı - sın F. kök F.F.Y.E G.K. E . Şahıs eki ( Basit Z. F.) BİRLEŞİK ZAMANLI FİİLLER Basit zamanlı fiillere ek fiil getirilmesiyle oluşturulan fiillere birleşik zamanlı fiiller denir. Hikâye, rivayet ve şart olmak üzere üçe ayrılır.

HİKÂYE BİRLEŞİK ZAMANI Basit zamanlı fiillere getirilen “idi” ek fiiliyle yapılır. gel – di - y – di ( görülen geçmiş zamanın hikâyesi ) gel – miş – ti ( duyulan geçmiş zamanın hikâyesi ) gel – i – yor –du ( şimdiki zamanın hikâyesi ) gel – ecek – ti ( gelecek zamanın hikâyesi ) gel – ir – di ( geniş zamanın hikâyesi ) gel – meli – y – di ( gereklilik kipinin hikâyesi ) gel – se – y – di ( şart kipinin hikâyesi ) gel – e – y – di ( istek kipinin hikâyesi ) Emir kipinin hikâye birleşik zaman çekimi yoktur.

ağla – dı idi. ( görülen geçmiş zamanın hikâyesi ) ağla – mış idi ağla – dı idi ( görülen geçmiş zamanın hikâyesi ) ağla – mış idi ( duyulan geçmiş zamanın hikâyesi ) ağlı – yor idi ( şimdiki zamanın hikâyesi ) ağla – y – acak idi ( gelecek zamanın hikâyesi ) ağla – r - idi ( geniş zamanın hikâyesi ) ağla – malı idi ( gereklilik kipinin hikâyesi ) ağla – sa idi ( şart kipinin hikâyesi ) ağla – y – a idi ( istek kipinin hikâyesi ) Emir kipinin hikâye birleşik zaman çekimi yoktur.

RİVAYET BİRLEŞİK ZAMANI Basit zamanlı fiillere getirilen “imiş” ek fiiliyle yapılır. Görülen geçmiş zamanın rivayet birleşik zaman çekimi yoktur. çalış – mış – mış ( duyulan geçmiş zamanın rivayeti ) çalış – ı – yor – muş ( şimdiki zamanın rivayeti ) çalış – acak – mış ( gelecek zamanın rivayeti ) çalış – ır – mış ( geniş zamanın rivayeti ) çalış – malı – y – mış ( gereklilik kipinin rivayeti ) çalış – sa – y – mış ( şart kipinin rivayeti ) çalış – a – y – mış ( istek kipinin rivayeti ) Emir kipinin rivayet birleşik zaman çekimi yoktur.

Görülen geçmiş zamanın rivayet birleşik zaman çekimi yoktur Görülen geçmiş zamanın rivayet birleşik zaman çekimi yoktur. bekle - miş imiş ( duyulan geçmiş zamanın rivayeti ) bekli – yor imiş ( şimdiki zamanın rivayeti ) bekle- y – ecek imiş ( gelecek zamanın rivayeti ) bekle –r imiş ( geniş zamanın rivayeti ) bekle – meli imiş ( gereklilik kipinin rivayeti ) bekle – se imiş ( şart kipinin rivayeti ) bekle – y – e imiş ( istek kipinin rivayeti ) Emir kipinin rivayet birleşik zaman çekimi yoktur.

ŞART BİRLEŞİK ZAMANI Basit zamanlı fiillere getirilen “ise” ek fiiliyle yapılır. sev – di –y – se ( görülen geçmiş zamanın şartı) sev – miş – se ( duyulan geçmiş zamanın şartı) sev – i – yor – sa ( şimdiki zamanın şartı ) sev –ecek – se ( gelecek zamanın şartı) sev- er – se ( geniş zamanın şartı) sev – meli – y – se ( gereklilik kipinin şartı ) Şart kipinin şart birleşik zaman çekimi yoktur. İstek kipinin şart birleşik zaman çekimi yoktur. Emir kipinin şart birleşik zaman çekimi yoktur.

EK FİİLLERİN OLUMSUZU Ek fiillerin olumsuzu isim cümlelerinde “değil” kelimesiyle; fiil cümlelerinde “-ma,-me, -maz, -mez” ekleriyle yapılır. hastayım – hasta değilim hastasın – hasta değilsin hastadır – hasta değildir hastaydık – hasta değildik hastaymışsınız – hasta değilmişsiniz hastaysalar – hasta değilseler gelecekmişim – gelmeyecekmişim geliyordun – gelmiyordun gelirse – gelmezse gelmeliymişiz – gelmemeliymişiz gelseydiniz – gelmeseydiniz geleymişler – gelmeyeymişler

(1997- AÖL/FL ) Aşağıdaki fiillerin hangisi birleşik zamanlıdır? A) göremezsin B) görmediler C) oturuyorsunuz D) başlayacakmış

YANLIŞ

TEBRİKLER

GURURLA SUNAR. ALAATTİN KAYNAR